Məhərrəmova T.

Tamaşaçı mahnı üçün darıxmalıdır

Mehri Arifqızı, kamança ifaçısı: Arzum gələcəkdə nə Xalq artisti olmaq,

nə də hər gün efirdə görünməkdir

Gözünü dünyaya açandan ata-anasının kamançada çaldığı muğamların, xalq musiqisinin səsini eşidib. Kamanın incə, kövrək səsi ilə yuxuya gedib. Bu səsin sədası altında böyüyüb. Anası məşhur kamança ustası, Xalq artisti Şəfiqə Eyvazova və atası Musiqi Akademiyasının xalq musiqisi tarixi və nəzəriyyəsi kafedrasının əməkdaşı Arif Əsədullayev özləri də hiss etmədən qızlarını öz sənət yollarına istiqamətləndiriblər. Mehri də ona nağıllar qədər maraqlı görünən bu yolun cığırına düşüb. Hazırda bu gənc qız Milli Konservatoriyanın müəllimidir. Uşaqlıqdan sehrinə düşdüyü sənətin nəzəriyyə və təcrübəsini həvəslə tələbələrə öyrədir. Mehri Arifqızı həmçinin ifaçılıq sənətini seçməsini ata-anasının istəyi ilə deyil, öz arzusu ilə olduğunu bildirir:

- Valideynlərin istəyi o zaman yaranır ki, uşağın musiqiyə həvəsi olur. Əgər mənim musiqiyə həvəsim varsa, niyə də onlar bunu istəməsinlər, istedadı öldürsünlər? Düzdür, çox valideyn deyir ki, mən musiqiçiyəm, istəmirəm övladım da musiqiçi olsun. Hər şey uşağın özündən asılıdır. Valideynlərimin istəməyi ondan irəli gəldi ki, mən 3-4 yaşımda musiqini sevdim. Özüm də hər uşaq musiqisini yox, "Sənsiz" romansını oxuyurdum. Hər gün də atamdan maraqla: "Qara Qarayev böyük bəstəkardır, yoxsa Üzeyir Hacıbəyov" - deyə soruşurdum. Atam da deyirdi ki, müqayisə etmək lazım deyil, musiqidə hər bəstəkarın öz rolu var.

- Uşaqlıq həvəsiniz sizi hara gətirib çıxardı?

- III sinfə qədər 267 saylı məktəbdə, IV sinifdən isə Bülbül adına orta ixtisas musiqi məktəbində oxumuşam. Bülbül məktəbində əvvəlcə fortepiano sinfində oxudum, sonra bu məni qane eləmədi. Çünki uşaqlıqdan kamançanın səsinə öyrəşmişdim. Atam-anam çalanda o səs mənim ilk laylam olmuşdu. Dedim ki, məni də kamança sinfinə yazdırın. Beləliklə, Bülbül məktəbində kamança sinfinə gəldim.

1996-cı ildə kamança üzrə respublika müsabiqəsi keçirilirdi. Onda kamança üzrə III sinifdə idim. Müsabiqədə münsiflər heyətinin sədri Vasif Adıgözəlov və başqa hörmətli müəllimlər idi. Müsabiqəyə yaşım çatmırdı. Vasif müəllim icazə verdi və həmin müsabiqədə birinci yerə layiq görüldüm. Sonra Sadıqcan adına tar-kamança, kanon müsabiqəsi keçirildi. Həmin müsabiqədə əsasən yaşlı musiqiçilər iştirak edirdi. Orda ikinci yeri tutdum.

Oxumağıma gəlincə, "Bura Vətəndir" müsabiqəsində iştirak etdim. Həmin müsabiqədə əsasən vətənpərvər mahnılar oxunurdu. Mən orda "Azərbaycan, ana torpaq" balladası ilə ikinci yer tutdum. Birinci yerə isə Azər Zeynalov layiq görüldü. Daha sonra muğam müsabiqələrində iştirak etmişəm.

Bülbül məktəbini bitirəndən sonra Musiqi Akademiyasının kamança sinfinə - anamın sinfinə daxil oldum. Muğamı, notu onun sinfində oxudum. Daha sonra Fəxrəddin Dadaşovun sinfinə keçdim.

- Belə demək olar ki, ilk musiqi müəllimləriniz ata-ananız olub?

- Tam əminliklə deyə bilərəm ki, belədir. Bu müəllimlik evdən gəlib. Ata-anam musiqinin çox ciddi bir sahəsi ilə məşğul olurlar. Əgər onların evində böyümüşəmsə, bu belə də olmalı idi.

- Atanızın, yoxsa ananızın musiqisini daha çox sevirsiniz?

- Valideynlərim olduğu üçün demirəm, hər ikisi məni qane edir. Bir ifaçı olaraq daha çox tanınan, populyarlıq qazanan anamdır. Ancaq anam ifaçılıqla məşğuldur. Atam isə bunun elmi ilə məşğuldur. Atam da vaxtilə ifaçılıq edib. İndi isə muğamın düzgün tədrisi, təhlili ilə məşğuldur.

- Şəfiqə xanımın çalğısı ilə öz ifanız arasında hansı fərq və oxşarlıq görürsünüz?

- Fərq çoxdur. Mənim təcrübəm o qədər deyil. Onun valideyni musiqiçi olmayıb. Bu məndə müsbət haldır. Ancaq mən buna müsbət hal kimi baxmıram. Anam keçdiyi məktəbi mən görməmişəm. Fikirləşirəm, musiqiçi övladı olmaq çox çətin və məsuliyyətlidir. Oxşar cəhət də odur ki, uşaqlıqdan beynimdə şüuraltı onun üslubu, münasibəti, baxışı qalıb.

- Çox nadir hallarda ifaçı həm də oxuyan olur. Bunların ikisi də sizdə vəhdət təşkil edir. Gözəl səs də sizdə kökdən gəlmədir?

- Bu da təbiidir. Atamın dayısı rəhmətlik Nəriman Əliyev xanəndələr içərisində yeganə Əməkdar müəllim olub. O, ölkəmizdə olan xanəndələrin 80 faizinin müəllimi idi. Alim Qasımov, Ağaxan Abdullayev, Gülyaz və Gülyanaq bacıları, Səkinə İsmayılova, Canəli Əkbərov və başqaları onun tələbələri olub. Səs bəlkə ondan gələ bilər. Anamın yaxşı səsi olmasa da, ürək oxşayan avazı var. Mənim səsim muğam səsi deyil. Ancaq mahnı yanrında oxuya bilirəm.

- Sırf müğənni kimi fəaliyyət göstərmək istərdinizmi?

- Əvvəllər istəyirdim. Ancaq gördüm ki, indi müğənnilərin hamısı şou-biznesdədir. Bu isə məni qane eləmir. Ekrandan, televiziyadan, onların ailələrindən görürəm ki, şou-biznesdə nə qədər maraq, inkişaf varsa, bir o qədər də kəm-kəsir var. Onlar ekrana çıxıb geyimlərini nümayiş etdirirlər. Sənət isə kənarda qalır. Bir müğənni bütün kanallarda və ya restoranlardadır. Bu təkrarçılıq maraqsızlıq yaradır. Qoymurlar ki, tamaşaçı mahnı üçün darıxsın. İnsanı bezdirənə qədər bir mahnını oxuyurlar. Mən istəyirəm ki, müğənni gözlənilsin, arzulansın, onu görəndə tamaşaçının gözü doymasın.

- Mən bilən Adil Bağırovun rəhbərlik etdiyi "Xatirə" xalq çalğı alətləri ansamblı ilə mahnılar da yazdırmısınız.

- Atam, anam, dayım və Adil Bağırov uzun illər bir yerdə - Əhsən Dadaşovun rəhbərlik etdiyi ansamblda çalıblar. Sonra dağıldılar, hərə öz işi ilə məşğul olmağa başladı. Adil müəllim indi həmin ansamblın rəhbəridir. O məni burda gördü və dedi ki, səsini eşitmişəm, xoşuma gəlir. Gəl, gözəl bəstəkarlarımızın mahnılarını da lentə yazdıraq. Mən də razılaşdım. Bir neçə mahnı, əsasən də klassik bəstəkarların mahnılarını yazdırmışam. Bu sırada Səid Rüstəmovun mahnıları çoxluq təşkil edir.

- Tanınmış ifaçıların sizin ifanız haqqında rəyləri necədir?

- Bu mənimçün daha məsuliyyətlidir. Əgər bir istedadlı oğlan və ya qız görürlərsə, onun ata-anasının musiqiçi olmasına baxmırlar. Sadəcə, onun işindən qane olurlar. Amma bizim ailəmizdə söhbət musiqidən gedir. Ona görə mənim məsuliyyətim daha böyükdür. "Bu, Şəfiqənin, Arifin qızıdır. Bu, belə də olmalıdır" - deyə çoxu normal baxır. Tələbə müəllimindən də güclü olmalıdır, yoxsa inkişaf ola bilməz. Bəziləri deyir ki, nə olar, Şəfiqənin qızıdır, bu, istedadsız da ola bilərdi. Çox adam sənətə uşağını gətirir və onun adından istifadə olunur. Ad olur ki, hamısını uşağın özü edir.

- Yaxşı ifaçı olmaq üçün sizcə hansı keyfiyyətlərə yiyələnmək lazımdır?

- İfaçı o aləmə elə girməlidir ki, orada artistlik bilinməsin. İfaçılıq səmimiyyət istəyir. Oxuyanda, çalanda doğrudan da obrazda olursan. Ancaq obraza girdiyini hiss etdirməməlisən. İfaçılıq üçün bacarıq lazımdır. Çünki hər oxuyandan Molla Pənah olmur. Hər əlində mikrofon tutan oxuyan deyil. Yaxşı ifaçı olmaq üçün ilk növbədə bacarıq, istedad, zəhmət lazımdır.

- Musiqi Akademiyasını bitirib artıq üçüncü ildir ki, orada müəllim kimi çalışırsınız. Pedaqoyi iş asandır, yoxsa ifaçılıq?

- Ciddi yanaşanda hər iş çətindir. Barmaqarası yanaşanda isə hər şey asandır. Tələbələrlə çalışmaq əlbəttə, pis deyil. Xoşagələn tələbə isə azdır.

- Siz özünüz necə tələbə olmusunuz?

- Kimdən soruşsanız təsdiq edər ki, mən əla tələbə olmuşam. Amma yeri gələndə tənbəl idim. Yəni əhval-ruhiyyədən asılı olardım. Ancaq onu deyim ki, mən musiqiyə aid olmayan sənətkar da olsaydım, yenə də musiqi ilə məşğul olardım.

- Kamançanın gələcəyini necə görürsünüz: etibarlı əllərdədirmi?

- Bir alət ki, millətin qanından gəlir, o, etibarlı əllərdə olmalıdır. Bilirsiniz ki, kamança başıbəlalı alətdir. Vaxtilə onu ermənilər də çalıblar. Bu gün kamança demək olar ki, etibarlı əllərdədir. Ancaq vay o gündən ki, bundan sui-istifadə etsinlər. Düşünməsinlər ki, yüz il sonra da belə olacaq.

- Solo fəaliyyətlə necə, məşğul olursunuzmu?

- İyul ayında Türkiyəyə səfərim oldu. Türkiyənin orkestri ilə solo çaldım. Açıq havada keçirilən konsert tamaşaçılar tərəfindən böyük maraqla qarşılandı. Yenə də planlar var.

- Türkiyədə kamança alətinə nə qədər maraq hiss elədiniz?

- Onlar kamançanı çox yaxşı qəbul edirlər. Ancaq türklərdə kamançaya çox nadir hallarda rast gəlinir. Daha çox bizim çalmağımızı xoşlayırlar. "Nə qədər çalışsaq da, sizin kimi çala bilmərik" - deyirlər.

- İfaçı kimi hansı ansamblda çalışırsınız?

- Xalq artisti Ağasəlim Abdullayev məni "Araz" xalq çalğı alətləri ansamblına dəvət etmişdi. Ancaq mən o vaxt tələbə olduğumdan çatdıra bilmədim. Əlbəttə, ansamblda çalışmaq hər bir musiqiçi üçün yaxşı məktəbdir. Ancaq elə bil bu mənə azlıq elədi. Hər kəs istəyir ki, solist olsun. Amma bu da hər kəsə nəsib olan bir şey deyil. Elə musiqiçilər var ki, ansamblda, eləsi var ki, solist kimi, eləsi də var ki, "trio"da uğurlu çıxış edir. Mən bir neçə ildir ki, Səid Rüstəmov adına Xalq Çalğı Alətləri Orkestrində çalışıram. Onu da qeyd edim ki, mənə uyğun iş olmadığı üçün bu ansambla gedirəm.

- Həyatınız yalnız musiqidən ibarətdi? Yoxsa başqa məşğuliyyətləriniz də var?

- Şəkil çəkməyi də çox xoşlayıram. Bunu anam da, dayım da, xalam da bacarır. Yağlı boya ilə yox, karandaşla çəkirəm. Bir az abstrakt formanı xoşlayıram. Halbuki musiqidə bunu sevmirəm. Musiqidə aydınlığı, şəffaflığı, konkretliyi sevirəm. Oturub özüm üçün nəsə tapıram. Bir də mütaliəni sevirəm.

- Sənətlə bağlı arzularınız nədir?

- Tam səmimi deyirəm, arzum gələcəkdə nə Xalq artisti olmaq, nə də hər gün efirdə görünməkdir. Mənim anlamımda efirə hərdən çıxmalı və tamaşaçıların yaddaşında qalmalısan. Arzum valideynlərimə, ölkəmizin adına layiq musiqiçi olmaqdır. Xaricdə ölkəmizi ləyaqətlə təmsil etmək, özümü hərtərəfli doğrultmağı arzulayıram.

Kaspi.- 2008.- 26 sentyabr.- S. 12.