"Hər
bir tamaşada özümü ifadə etmək imkanım
olub"
Yay
mövsümü başa çatır. Teatrlar
yenidən pərdələrini
tamaşaçılarının üzünə açıblar.
Akademik Milli Dram Teatrının
kollektivi isə teatrın binası təmirə dayandığından
yeni mövsümü
Dənizçilərin Mədəniyyət
Evində qarşılayır.
İki illik təmir dövründə
yaradıcı heyətin
tamaşaçılara hansı
səpkili tamaşalar
təqdim etməsi hələlik onların mətbəxinin sirri olsa da,
açıqlanacaq. Əsas
odur ki, tamaşaçılarını perik salmamağa və öz nüfuzlarını qorumağa
çalışacaqlar. Teatrın
rejissoru Əsgər Əsgərov müsahibəmizdə
yeni planlarını açıqladı:
- Yeni mövsüm
üçün Aqata
Kristinin "Tələ"
əsərini səhnələşdirəcəyəm.
Əslində, tamaşanın
məşqləri keçən
mövsümün axırlarında
başlamışdı. Əsər
detektiv janrdadır. Tamaşada, demək olar ki, teatrın
bütün aparıcı
aktyorlarına rol vermişəm.
-
Siz ən çox psixoloji və detektiv janrlarda
əsərlərə yozum verirsiniz. Bu
janrlardan başqa, sizi daha nə
maraqlandırır?
-
Mən, demək olar ki, bütün janrlarda əsərlər
səhnələşdirmişəm. Psixoloji
janr deyəndə yəqin ki, "Ağlasığmaz qətl"i nəzərdə tutursunuz. Psixoloji teatr artıq Azərbaycanda öz yerini tapıb. İndi özümü detektiv janrda sınamaq istəyirəm.
Görüm bu necə alınacaq və aktyorlar özünü burada necə göstərəcək?
-
Ümumiyyətlə, quruluş verdiyiniz əsərlərin
fəlsəfi yükü çox ağırdır. Hər bir yaradıcı
adamın da gördüyü işin arxasında öz fəlsəfi ideyası olur. Nədir sizin fəlsəfi ideyanız?
-
Mən əsərdən çıxış edərək bu
əsərləri səhnələşdirmişəm. Müəlliflərin özləri
müəyyən fəlsəfi
ideyaları həmin əsərlərə qoyurlar.
Mən də müəllifin yazdığını
tamaşaçıya çatdırmağa
çalışıram. Düzdür,
hər bir tamaşada özümü
ifadə etmək imkanım olub. Bir vətəndaş, insan kimi bu
imkanı əldən
verməməyə çalışıram.
Bizim sənətimizin
gözəlliyi də
aktyorların, tamaşanın
vasitəsilə özümüzü
ifadə edə bilməkdir.
-
Şekspirin "Romeo və Cülyetta"sını
səhnələşdirmək istəyirdiniz. Bu planınız necə oldu?
- Bu, hələ
sözdə qalıb.
Hələ bu əsər üçün
şərait yaradılmayıb.
Teatrımız iki il təmirə dayanıb. Bu müddətdə kompakt əsərlər səhnələşdiriləcək,
elə də böyük əsərlərə
yer ayrılmayacaq.
-
Müsahibənizdə "plandankənar işlərim
var" demişdiniz. Onları həyata keçirə bildinizmi?
- Plandankənar işlərim çoxdur. Bu işlər mənimçün də,
aktyorlar üçün
də maraqlı olar. Elə əsərlər var ki, bu günə
qədər işlənməyib.
Məsələn, "Tələ"
əsəri İngiltərənin
bir teatrında 12 min dəfə oynanılıb. Tamaşa Ginnesin rekordlar kitabına düşüb.
Ümumiyyətlə, mən
klassikləri çox
sevirəm. Əgər
onlar bu günə qədər yaşayırlarsa, demək,
yaradıcılıqları bu əsərlərə yenidən müraciət etməyə imkan verir. Dünya durduqca Şekspirin, Molyerin əsərləri yaşayacaq. Kamyunu da onların siyahısına salmaq olar. Mənim yaradıcılığımda, ümumiyyətlə, müasir
dramaturqlara az yer verilib.
-
Bu gün teatrlarda dünya və müasir dramaturqların
əsərlərinə çox müraciət olur. Klassikləri çıxmaq
şərtilə, demək
olmaz ki, oynanan əsərlərin hamısı layiqlidir. Sizcə, zəif əsərin səhnəyə
yol tapmasının günahı kimdədir? Aktyorda, rejissorda, teatr rəhbərliyində,
yoxsa tamaşaçıda?
-
Mən belə düşünürəm ki, zəif
əsər olmur. Sokratın belə bir sözü
var: "Hər bir insanda Günəş
var, imkan verin, o parlasın!"
Əgər teatr əsəri qəbul edirsə və əsər müəyyən
instansiyalardan keçib
gəlirsə, o, artıq zəif əsər deyil. Zəif tamaşa alına bilər. Sadəcə,
əsəri açmaq,
təqdim etmək lazımdır. Əlbəttə,
zəif əsər teatra yaxın buraxılmamalıdır. Çünki
əsərlər ələnə-ələnə gəlib teatra çıxır. Əgər gəlib çıxırsa, artıq
o əsərə münasibət tam ciddi olmalıdır.
-
Sizcə, bu gün teatr özündə hansı
komponentləri ehtiva edir?
-
Mən Naxçıvan Teatrında rəhbər
işləyəndə xalqın bugünkü istəyini
nəzərə alaraq tamaşa hazırlamağa
çalışırdım. Tamaşaçının nəbzini tutaraq, bu gün onun
könlünü oxşayan
əsərlərə müraciət
etmək üçün
teatrın özünün
ayrıca bir düşüncəsi olmalı,
bəşəri problemləri
qarşısına qoymalı,
heç vaxt dar çərçivədə
işləməməlidir. Teatr yalnız bir xalqın, bir kütlənin olmamalıdır. Biz elə tamaşa qurmalıyıq ki, insanın psixoloji problemləri təkcə Azərbaycanla yox, hətta dünya ilə səsləşsin.
Çünki insani problemlər ümumbəşəri,
hər yerdə mövcud olan problemlərdir. Teatr yalnız belə birləşə bilər.
Mən fevral ayında Moskvada Anatoli Vasilyevin dramatik teatrında təcrübədə oldum.
Bu mənim üçün çox maraqlı idi. Oradan çox şey götürdüm.
-
Müsahibələrinizin birində sizi Naxçıvan
Teatrında ideal hesab etdikləri üçün Bakıya
gəldiyinizi demisiniz. Yəni bu gəlişinizlə bir növ əvəzolunmaz
missiyasını boynunuzdan
atmaq istəmisiniz. Bu, həddən artıq təvazökarlıq
idi, yoxsa imic yaratmaq jesti?
-
Naxçıvan Teatrında elə şərait
yaranmışdı ki, özüm qurub baxırdım. Elə yer olur
ki, insan orda özünü tamamlayır və ona yeni bir
məzmun lazım olur. Mən orda tamamlanmış formada idim və
başqa bir qəlibə girməyim lazım gəlirdi. Burda artıq yeni bir cığıra
düşdüm. Mən
orda baş rejissor işləyirdim. Çox cavanikən böyük bir teatra rəhbərlik edirdim. Müəllimim Həsən Turabov "Azdrama"da bədii rəhbər idi. Dəfələrlə
mənə Bakıya gəlməyi təklif edirdi. Qismət oldu, Bakıya gəlib müəllimimin yanında işləməyə
başladım. Biz birlikdə teatrda çalışmaqla bərabər
İncəsənət İnstitutunda
kurs aparırdıq.
-
Naxçıvan Teatrında baş rejissor kimi
çalışanda, təbii ki, orda
səlahiyyətləriniz, yaradıcı imkanlarınız
daha geniş olub. Burada isə sıravi bir rejissorsunuz. Hansı fəaliyyətinizi
daha uğurlu hesab edirsiniz?
-
Sözün düzü, burada gördüyüm işlər
daha peşəkar və dərindir. Naxçıvan
Teatrında qurduğum
Cəfər Cabbarlının
"Aydın", Əziz
Nesinin "Ölən
adam" tamaşasını
öz yaradıcılığımda
yüksək rəfə
qoyuram. Lakin burada yeni bir
cığırla irəliləməli
oldum. Dünya teatr prosesini izləyirəm. Mənə
elə gəlir ki, belə ifadə
vasitələri, belə
oyun tərzi bu gün lazımdır.
Düzdür, bəzən
köhnədən yeniyə
keçmək çox
çətin olur. Bəzən rejissorların
adı da onların qurduğu tamaşada oynayır. Onların adı tamaşaya başqa gözlə baxmağa məcbur edir.
-
Tamaşa hazırlamaq üçün Naxçıvan
teatrına dəvət alırsınız?
- Çox teatrlardan dəvət alıram. Amma heç yerə getmirəm.
-
Bayaq Sokratın məşhur deyimini xatırlatdınız. Bu teatra gələndən
sonra sizdəki Günəşin qarşısını
buludlar almadı ki?
-
Yox, bəxtim ona görə gətirdi ki, teatrın bədii
rəhbəri mənim müəllimim idi və onun
dəvəti ilə gəlmişdim. Həsən
Turabov məni teatrda qanadları altında qoruyub saxlayıb. Mən hər dəfə tamaşa quranda ənənəni sındıran
məqamların çox
olacağını o bilirdi. Həsən müəllim məşqlərimə
baxır və məsləhətlərini verirdi.
"Skapenin kələkləri"ni qurduqda artıq
Əlabbas Qədirov direktor idi. Həsən
müəllim məşqlərə
baxmağa gəlirdi. Heyf ki, tamaşanı
görə bilmədi!
Bu
yaxınlarda "Lider"də Həsən Turabov haqqında
filmim göstərildi. Onun haqqında hər
şeyi filmə salmaq istəyirdim. İstək o qədər idi ki, bu məni
peşəkarlıqdan uzaqlaşdırırdı.
Şükür olsun,
film haqqında həm ailəsindən, həm sənət yoldaşlarımdan yaxşı
sözlər eşitdim!
-
Yenə də İncəsənət Universitetində kurs
aparırsınızmı?
- Həsən Turabovdan sonra instituta getmirəm. O, məni
dəvət etmişdi,
mən də getmişdim. Ondan sonra isə dərs demək istəmirəm.
- İndicə etiraf etdiniz ki, o, sizi
teatra da çəkib gətirmişdi.
Ondan sonra sizin üçün çətin olmadı ki?
-
Əlbəttə, Həsən müəllimin
ölümü böyük itkidir. Həsən
Turabov böyük dayaq idi.
Mövqe.- 2008.- 20-22 sentyabr.- S. 13.