Məmmədov M.

Naxçıvanda daha bir tarixi abidədə bərpa və yenidənqurma işləri aparılıb

Naxçıvan şəhərindəki Cümə məscidinin əsaslı təmir və bərpa işlərindən sonra istifadəyə verilməsi hamının ürəyincə olub. Təkcə o mənada yox ki, uculub-sökülmək təhlükəsi qarşısında qalan bir tarixi abidəyə möhkəm əl gəzdirilib, ona yeni həyat verilib. Naxçıvan MR Nazirlər Kabineti yanında Elmi Bərpa İstehsalat İdarəsinin bərpaçı mütəxəssisləri bu sənət əsərinin ruhunu düzgün duyaraq üzərlərinə düşən işlərin öhdəsindən layiqincə gələ biliblər. Məscid binasında bərpa və tərtibat işləri klassik Şərq üslubunda həyata keçirilib. Orta əsrlərdə məşhur olan Naxçıvan memarlıq məktəbinin ənənələri də qorunub saxlanılıb. Bərpa işlərində beş min ədədə yaxın xüsusi olaraq bişirilmiş kərpicdən istifadə olunması da görülən işlərin çoxluğunu göstərir.

Deyilənə görə, bu məscid XVIII əsrin əvvəllərində inşa olunub. Elə o vaxtdan da həmin məbəd bölgədə təkcə ibadət məkanı olmayıb, eyni zamanda maarif, mədəniyyət mərkəzi funksiyasını da yerinə yetirib.

Əlbəttə, mədəniyyətin, sənətin, ticarətin sürətlə inkişaf etdiyi, böyük karvan yollarının üzərində yerləşən bu qədim şəhərdə coxlu sayda məscid binaları tikilib. XII əsrdə böyük memar Əcəmi Əbübəkr oğlunun Mömünə xatun məqbərəsi yaxınlığında yaratdığı Cümə məscidi isə möhtəşəmliyinə və memarlıq əlamətlərinə görə Şərqdə tayı-bərabəri olmayan bir memarlıq incisinə çevrilib. Amma təəssüf ki, bu möhtəşəm abidədən də bugünümüzdə əsər-əlamət qalmayıb. İki əsrdən artıq yaşı olan Cümə məscidi isə ağır və məşəqqətli bir yol keçib. Xalqımızı istəməyən bəzi qüvvələr zaman-zaman ona da qənim kəsiliblər. Vurulan ziyanların müqabilində isə dövrünün xeyirxah adamları həmişə bu abidəni qorumağa çalışıblar. Abidənin giriş qapısının tağı üzərində olan kitabə ilk dəfə olaraq burada 1894-cü ildə Hacı Novruzun oğlu Məhəmməd Cəfər ağa tərəfindən bərpa işləri aparıldığını göstərir. 1918-ci ildə isə erməni millətçiləri Naxçıvanda iğtişaşlar törətdiyi zaman yenidən bu Allah evini dağıtmaq istəyiblər. Ağır top atəşindən açılan mərmilər məscidin minarə hissəsini ciddi zədələsə də, onu bərpa etmək mümkün olub. Sovet hakimiyyətinin apardığı ateist təbliğatı nəticəsində islam dininə qarşı münasibət xeyli dəyişsə də, elə o illər ərzində də Cümə məscidi regionda fəaliyyət göstərən müqəddəs və dini ocaqlardan biri olub. Bütün qadağalara baxmayaraq, yerli dindarlar islam tarixində əlamətdar olan bayram və müqəddəs günlərdə bura yığışaraq öz dini etiqadlarını yerinə yetiriblər.

Amma nə gizlədək, son illərdə regionda aparılan genişmiqyaslı quruculuq tədbirləri sayəsində inşa olunan müasir tipli yeni obyektlərin qarşısında Cümə məscidi də xeyli bəsit görünürdü. Nə yaxşı ki, indiki quruculuq tədbirləri digər tarixi abidələrimiz kimi, bu məsciddən də yan ötüşmədi. İki ilə yaxın bir müddətdə məscid binasında aparılan əsaslı təmir və yenidənqurma işləri yüksək zövqlə başa çatdırılıb. Müqəddəs Ramazan bayramı ərəfəsində istifadəyə verilən məbəd dindarların ən cox üz tutacaqları ünvanlardan biri olub. Burada təkcə bərpa və əsaslı təmir işləri aparılmayıb. Ərazidə yeni yardımçı binalar da tikilib. Yas mərasimlərinin keçirilməsi üçün inşa olunan iki böyük zal da sakinlərin ixtiyarına verilib. Burada yaradılan müasir mətbəx də hər çür məişət avadanlıqları ilə təmin olunub. Ən böyük xeyirxahlıq isə yas mərasimlərində bu salonların xidmətindən adamların pulsuz istifadə etmələridir.

Bölgədə dini-mənəvi dəyərlərimizin qorunması və möhkəmləndirilməsi istiqamətində həyata keçirilən mühüm əhəmiyyətli tədbirlərdən biri də müsəlman dünyasında müqəddəs ünvanlardan sayılan qəbiristanlıqlara münasibətin bir qədər dəyişilməsi ilə bağlıdır. Naxçıvanda aparılan genişmiqyaslı quruculuq tədbirləri artıq bu sahəni də öz ağuşuna alıb. Məzarıstanlıqların hasar-çəpərə alınması, onların ətraflarında yaşıllıq zolaqlarının salınması, su xətlərinin çəkilməsi bu sahədə görülən xeyirxah işlərin bir qismidir.

Azərbaycan.- 2008.- 28 sentyabr.- S. 13.