Behbudqızı S.

 

Bir rejissorunManifesti

 

yaxud "Milli bomba"ya yox, dünyaya gərəkliyimiz barədə

 

Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik günü Yeni - 2009-cu ili bayram etdiyimiz günlərdə Vaqif Mustafayevin "Milli bomba" tammetrajlı bədii filminin "Azərbaycan" kinoteatrında televiziyada premyerası baş tutdu.

Çəkilişlərinə hazırlıq hələ 2000-ci ildə başlayan bu ekran əsəri Elçinin "Mənim atam dəlidir" povesti əsasında (ssenari müəllifləri Elçin V.Mustafayev) istehsal olunub. Bir sıra həqiqi yaradıcı insanlar kimi, V.Mustafayevin bu filmi növbəti avtobioqrafik təzahür kimi dəyərləndirilməlidir. Filmin işçi adı "Manifest" olsa da, sonrakı tamamlama prosesində "Milli bomba" kimi təqdim edildi. İstər dünya kinematoqrafında, istərsə , xüsusən Azərbaycan kinosunda kino kino xadimləri haqqında çəkilmiş filmlər heç çox deyil. "Milli bomba"nın ilk epizodu ömrünün 40 ilini kinostudiyanın montaj sexində, bir sıra SSRİ kinorejissorları ilə əməkdaşlıqda keçirmiş bir montajçı (Avtandil Maxaradze) barədə sənədli filmin çəkilməsi ilə başlayır. elə ilk təzad da bunun ardınca baş verir - montajçı keçid dövrünün qurbanına çevrilərək işdən azad edilir. Onunla birlikdə həmin vaxt eyni film üzərində işlədiyi rejissor da (Əjdər Həmidov). 40 illik zəhmətinin, peşəkarlığının müqabilində montajçıya elə "rasçyotnı" verirlər ki, o, İçərişəhərdəki evini satmaq məcburiyyətində qalır. Rejissor isə özünü körpüdən çaya atır. Amma çay qurumuş olduğundan sağ qalır. Montajçının ruhdan düşməməsi, evin satışından əldə etdiyi məbləği bölüşdürəndə yarımçıq qalmış filmi unutmaması sonrakı hadisələrə təkan verir. Doğrudur, montajçı məbləği ən zəruri işlər üçün, hətta zooparkın təmiri üçün bölüşdürür. Lakin sonda aşkar edir ki, kommunal xərclər üçün ayrılmış məbləğ kinoya yer qoymur. Buna görə montajçı kommunal xərcləri kinoya qurban vermək qərarına gəlir. Doğrudan da əgər onun evini almış milyonçu kinoya kömək etmək xahişinə "yalnız mən öləndən sonra" cavabını verirsə (sonda elə belə olur), montajçı nəyə görə həyat amalından əl çəkməlidir?! Beləliklə, rejissorla montajçı təxəyyüllərini tam gücü ilə işə salıb filmin tamamlanması ilə məşğul olmağa başlayırlar. Hətta səslənməni "əldə etməkdən" ötrü montajçı xüsusi qurğu da düzəldir.

Ümumiyyətlə, "Milli bomba" filmində baş verirsə-versin, yaşayıb-yaratmaq həvəsini itirməməyi təlqin edən V.Mustafayev müəyyən mənada "Hər şey yaxşılığa doğru" filmindəki ideyasını davam etdirib. Baxın, geniş mənzilini satıb daxmayaoxşar evə sığınan montajçı duz gölündə boğulub-ölmüş atasının qəbirüstü abidəsini sifariş verir, özündə qeyri-adi istedad kəşf edərək abstraktizmin ənginliklərinə varır, evini alan şəxsin oğlunun məsləhəti ilə pul, avadanlıq olmasa da, kinonun inkişafına xidmət etməkdə davam edir. Çünki "əsas odur ki ideyalar, düşüncələr olsun". Amma montajçının oğlunun Azərbaycanda ekoloji cəhətdən təmiz bombanı sınaqdan keçirmək istəyi puç olur - dünya ictimaiyyəti qonşu ölkələrə, ilk növbədə Ermənistana ziyan vermək istəməyən bu azərbaycanlı gənci "anlamırlar", buna görə bombanın Azərbaycanın özündə sınaqdan keçirilməsinə razılıq vermirlər. Filmin son epizodu olan bu xəbəri montajçının "bu yaxşıdır, deməli, biz hələ kiməsə lazımıq!" sözləri müşayiət edir.

"Milli bomba"nın montaj tərzində, replika iri planlarında Fellini Bunüelin ruhu, təsiri duyulur. Bununla belə, bir an da olsa, ekran əsərinin məhz Vaqif Mustafayev axtarışlarının təzahürü olması təəssüratı zəifləmir. Bu filmində rejissor, "Yaramaz" filmi istisna olmaqla, replikalardan maksimum, dialoq monoloqlardan isə minimum dərəcədə istifadə etmək vərdişinə bir qədər xilaf çıxıb. Amma yenə Vaqif Mustafayev öz dəst-xəttinə sadiq qalmağın öhdəsindən ustalıqla gəlib. "Milli bomba" məhz Vaqif Mustafayevsayağı ərsəyə gəlmiş növbəti ekran əsəridir - bir mövzunu baza modeli kimi götürərək onun ətrafında çeşidli mətləbləri sonsuzluğa qədər inkişaf etdirmək cəmiyyətə, bəşəriyyətə bir-birindən düşündürücü ismarışları göndərən, yollayan yox, məhz ünvanlayan yaradıcı axtarışların hələlik axarıncı yekunu.
   
Həftə içi.- 2009.- 9 yanvar.- S. 8.