Qadir T.

Ötən il tarixə düşən mühüm mədəni hadisələrlə zəngin oldu

2008-ci il ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında bir sıra mühüm və əhəmiyyətli hadisələr ilə yadda qaldı. Bütün sferalarda olduğu kimi, Azərbaycan mədəniyyətində də bir sıra maraqlı layihələr həyata keçirildi. Biz də öz növbəmizdə geridə qoyduğumuz bir il ərzində dünyanın qədim xalqlarından olan Azərbaycan xalqının maddi-mədəniyyət abidələri, zəngin incəsənəti və musiqi sahəsində baş verənlərə bütövlükdə olmasa belə, qısaca nəzər salmağa qərar verdik.

Mədəniyyətlərarası dialoq...

Ötən il ölkəmizin mədəni həyatında baş verən ən mühüm və yaddaqalan hadisələrdən biri Bakıda “Mədəniyyətlərarası dialoqda qadınların rolunun genişləndirilməsi” mövzusunda ikigünlük beynəlxalq forumun keçirilməsi oldu. Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü, YUNESKO-nun və İSESKO-nun dəstəyi ilə “Gülüstan” sarayında reallaşan forumda dünyanın müxtəlif ölkələrindən 300-dən artıq nümayəndə, həmçinin, bir neçə ölkənin birinci xanımları, İSESKO-nun baş direktoru, YUNESKO-nun xoşməramlı səfirləri iştirak edirdilər.

2008-ci ildə bu sferada reallaşan növbəti mühüm hadisələrdən biri yenə də “Gülüstan” sarayında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin də iştirakı ilə baş tutan Avropa Şurasına üzv dövlətlərin mədəniyyət nazirlərinin “Mədəniyyətlərarası dialoq Avropa və onun qonşu regionlarında davamlı inkişafın və sülhün əsasıdır” mövzusunda ikigünlük konfrans oldu.

Ötən il respublika daxilində həyata keçirilən elmi və mədəni mövzuları əhatə edən layihələr, tədbirlərdən başqa, ölkə hüdudlarından kənarda da Azərbaycan mədəniyyətinin, ümumiyyətlə, Azərbaycan xalqının milli-mənəvi dəyərlərinin təbliğinə xidmət edən tədbirlər də reallaşdı. Məsələn, 2008-ci ilin noyabr ayının 7-də Paris şəhərində Fransa Dövlət Şərq Dilləri və Mədəniyyətləri İnstitutunda (İNALCO) Azərbaycanın birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban Əliyevanın iştirakı ilə Azərbaycan dili fakültəsinin açılışı oldu. Qeyd edək ki, Fransa Dövlət Şərq Dilləri və Mədəniyyətləri İnstitutunda Mərkəzi və Şərqi Avropa, Asiya, Sakit okean hövzəsi, Afrika və Amerikanın aborigen xalqlarının dilləri, həmin ərazilərdəki ölkələrin coğrafiyası, tarixi, siyasi, iqtisadi və ictimai həyatı tədris olunur. Hazırda 11 mindən çox tələbənin təhsil aldığı institutda, bütün qitələri əhatə edən 90 dil tədris olunur. Tədris olunan fənlərin sayı 1500-ə çatır. Azərbaycan dili isə institutun Avrasiya departamentinə daxildir. İNALCO-da Azərbaycan dili 1999-cu ildən etibarən fakültativ (könüllü) fənn kimi tədris olunur.

Həmin vaxt Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyeva Azərbaycan dili fakültəsinin açılışından öncə institutun rektoru Jak Löqranla görüşərək ali təhsil ocağında Azərbaycan dili fakültəsinin açılmasını mühüm hadisə kimi qiymətləndirmişdi. Bunu Fransa ilə Azərbaycan arasındakı mədəni və humanitar əməkdaşlığın bariz nümunəsi, o cümlədən, təhsil sahəsində əlaqələrin inkişafına yönələn tarixi addım hesab etmişdi. Mərasimdə çıxış edən Mehriban xanım Əliyeva Azərbaycan dilinə və mədəniyyətinə göstərilən diqqətə görə təşəkkür nitqində demişdi: “Dünyada başqa belə bir institut yoxdur ki, orada 90 dil tədris olunsun. Mən fəxr edirəm ki, zəngin ənənələrə malik bu ali təhsil ocağında Azərbaycan dili fakültəsi açılır”.

Musiqi ruhun qidasıdır...

Zəngin mədəni irsə malik olan Azərbaycan, həmçinin, sehrkar musiqi diyarı kimi də tanınır. Dünya musiqi mədəniyyəti xəzinəsini öz nadir inciləri ilə zənginləşdirən Azərbaycan musiqisinin çoxəsrlik ənənələri var. Azərbaycan milli musiqisinin təməl daşını, onun bünövrəsini isə muğamlar təşkil edir. Təsadüfi deyildir ki, 2003-cü ildə BMT-nin ixtisaslaşmış olan təşkilatı YUNESKO Azərbaycan muğamını bəşəriyyətin mədəni irs siyahısına daxil edib.

Ötən ilin ilk ayının 25-də Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında dövlət və hökumət nümayəndələrinin, xarici ölkələrin Azərbaycandakı səfirliklərinin, tanınmış sənət adamlarının iştirakilə dünya şöhrətli bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovun “Leyli və Məcnun” operasının 100 illik yubileyi təntənəli şəkildə qeyd olundu. Teatrın foyesində ölməz sənətkarın həyat və yaradıcılığını əks etdirən fotosərgi də təşkil olundu. Yubiley gecəsində nümayiş etdirilən videofilmdə müasir Azərbaycan professional musiqi sənətinin və milli operasının banisi olan Üzeyir Hacıbəyovun ömür yolu və müxtəlif illərdə “Leyli və Məcnun” operasına səhnə həyatı verən ölməz sənətkarlarımızın ifaları öz əksini tapdı. Gecədə üç pərdəli, altı şəkilli “Leyli və Məcnun” operası yeni quruluşda nümayiş olundu.

Keçən il aprel ayının 11-də isə Heydər Əliyev Fondunda Azərbaycanın musiqi mədəniyyəti tarixində xüsusi yeri olan xalq artisti, bəstəkar, pianoçu Rafiq Babayevin yaradıcılığını əhatə edən musiqi albomunun təqdimatı keçirildi. Fondun hazırladığı albom həm də Ermənistanın xüsusi xidmət orqanlarının əli ilə 1994-cü il martın 19-da Bakı metrosunda törədilmiş terror aktının qurbanı olan Rafiq Babayevin simasında erməni təcavüzü və terroru nəticəsində həlak olan bütün insanların xatirəsinə həsr edildi. Xatırladaq ki, MDB ölkələrinin və Azərbaycanın dövlət arxivlərindən toplanan materiallar əsasında hazırlanan alboma Rafiq Babayevin həyat və yaradıcılığından bəhs edən və yüksək poliqrafik səviyyədə buraxılan kitab, nadir videoyazılar olan 2 DVD və onun əsərlərindən ibarət 8 CD daxildir.

Mərasimdə çıxış edən layihənin təşəbbüsçüsü, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyeva Rafiq Babayevi XX əsrin 60-70-ci illərində musiqi aləminə yeni nəfəs, fərqli baxış gətirən sənətkar kimi tanındığını demişdi. Onu, milli musiqi köklərinə bağlı olaraq, Qərb və Şərq musiqi ənənələrinin sintezinin, muğam və xalq melodiyalarının caz ritmləri ilə birləşdirilməsinin əsasını qoymuş musiqi novatorlarından biri hesab etmişdi: “Onun sənət axtarışları ömrünün sonuna qədər tükənməmişdi və yaradıcılığının hər bir mərhələsində yeni səhifə açmağa, özünü yeni səpkidə göstərməyə imkan vermişdi. Kim bilir, bəlkə böyük, əsil istedada malik olan bu insan ömrünün o qədər də uzun olmayacağını hiss edirdi. Ona görə yaşamağa, yaratmağa, işləməyə tələsirdi. Daim yeniliklər axtarışında idi, öz zamanını qabaqlayırdı və biz bu gün deyə bilərik ki, o, gələcək üçün yaradır, gələcək üçün işləyirdi. Çox təəssüf ki, belə bir insanın yarı yolda kəsilən ömrü onun bir çox arzularını ürəyində qoydu”.

Ötən il bu qəbildən olan növbəti mühüm mədəni hadisə sentyabrın 17-də yenə də “Gülüstan” sarayında baş tutdu. Bu dəfə sarayda Heydər Əliyev Fondunun “Üzeyir dünyası” və “Azərbaycan muğamı ensiklopediyası” layihələrinə təqdimat keçirildi. Xatırladaq ki, Azərbaycanın musiqi mədəniyyəti tarixində xüsusi yeri olan, müasir Azərbaycan professional musiqi sənətinin və milli operanın banisi Üzeyir Hacıbəyliyə həsr olunan “Üzeyir dünyası” layihəsinə “Ömür salnaməsi”, “Üzeyir Hacibəyli ensiklopediyası”, “Bədii və publisistik əsərləri” kitabları, “Leyli və Məcnun”, “Koroğlu”, “O olmasın, bu olsun” operaları və musiqili komediyalarının klavir, libretto və CD-ləri daxildir.

Muğama ucaldılan abidə

Muğam sənəti Azərbaycanın professional musiqi mədəniyyətinin şifahi irsinin mühüm qismini təşkil etməklə, Azərbaycan xalqının mədəni ənənələrində və tarixində dərin köklərə malikdir. Bu mədəni ənənənin Azərbaycanda köklərinin olması ölkədə onun daşıyıcılarının sayı, bəstəkarlarının, rəssamlarının, heykəltəraşlarının və şairlərinin tükənməz ilham mənbəyi olan milli mədəniyyətdə mühüm rolu ilə təsdiqlənir.

Ötən ilin fevralında Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında Azərbaycan Mədəniyyətinin Dostları Fondunun layihəsi əsasında və Heydər Əliyev Fondunun dəstəyilə “Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin keçirdiyi və üç aydan çox davam edən “Muğam televiziya müsabiqəsi-2007” qaliblərinin qala-konserti baş tutdu. Mərasimdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və xanımı Mehriban Əliyeva da iştirak edirdi. Konsertdən sonra Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev səhnə arxasında gənc ifaçılarla görüşərək, onları təbrik etdi: “Üç ay ərzində Azərbaycan xalqı bu müsabiqəyə baxırdı, onu izləyirdi və siz çox gərgin mübarizə şəraitində ən qabaqcıl yerləri tuta bilmisiniz. Bu, böyük nailiyyətdir. Bu münasibətlə sizi ürəkdən təbrik edirəm. Əminəm ki, siz gələcəkdə də öz istedadınızla Azərbaycan xalqını sevindirəcək, peşəkarlıq səviyyənizi daha da yüksəklərə qaldıracaqsınız”.

Ötən ilin sonlarında, xalqımızın qədim mədəni irsinin ölməz nümunəsi, Azərbaycan musiqisinin zəngin fəlsəfi təməl üzərində təşəkkül tapmasında əvəzsiz rol oynayan muğama möhtəşəm abidə ucaldıldı. Dekabrın 27-də Bakıda, dənizkənarı Milli Parkda Beynəlxalq Muğam Mərkəzinin açılışı reallaşdı. Heydər Əliyev Fondunun milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunması və dünyada geniş təbliğilə bağlı reallaşdırdığı möhtəşəm layihələr sırasında xüsusi əhəmiyyəti olan bu mərkəzin inşası fondun prezidenti, YUNESKO və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata keçirildi.

Mərasimdə iştirak edən dövlət başçısı İlham Əliyev nitqində Azərbaycanın uğurla inkişaf etdiyini bir daha vurğulayaraq diqqətə çatdırdı ki, “bizim çox zəngin, böyük mədəni irsimiz var. Biz öz inkişafımızı milli əsaslar üzərində qururuq və eyni zamanda, irəliyə gedirik, müasirliyə, tərəqqiyə doğru gedirik”.

Qeyd edək ki, 2005-ci ilin avqustunda Prezident İlham Əliyevin və ölkəmizin birinci xanımı Mehriban Əliyevanın, YUNESKO-nun baş direktoru Koişiro Matsuuranın iştirakı ilə təməli qoyulan Beynəlxalq Muğam Mərkəzi ümumi sahəsi 7,5 min kvadratmetr olan üçmərtəbəli binadan ibarətdir. Binanın forması Azərbaycanın qədim musiqi alətlərindən olan tarın hissələrini xatırladır.

Xalq sənətinin bütün qolları inkişaf etdirilir

Azərbaycan qədim zamanlardan bəri xalq sənətinin bir qolu olan memarlıq əsərlərilə yanaşı, təsviri və tətbiqi sənət əsərlərilə də zəngin inkişaf yolu keçib. Bu gün dövlət siyasətinin tərkib hissəsi olan zəngin milli ənənələrin qorunub saxlanılması və inkişafı yönündə mühüm işlər həyata keçirilməkdədir. Buna bariz nümunə ola biləcək hadisələrdən bir neçəsini diqqətə çatdırmaqla kifayətlənəcəyik. Ötən ilin may ayının 15-də dənizkənarı Milli Parkın ərazisində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi binasının təməlqoyma mərasimi reallaşdı. Xatırladaq ki, Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü və YUNESKO-nun dəstəyi ilə inşa olunacaq ümumi sahəsi 18 min 446 kvadratmetr olacaq üçmərtəbəli bina bir növ bükülü xalçanı xatırladacaq. Açılış mərasmində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və xanımı Mehriban Əliyeva, YUNESKO-nun baş direktoru Koişiro Matsuura, YUNESKO-nun xoşməramlı səfirləri-İordaniya şahzadəsi xanım Ferialı və İslandiyanın sabiq prezidenti xanım Viqdos Finnboqadottir də iştirak etmişdi.

Ötən ilin oktyabr ayının 10-da isə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyevanın iştirakı ilə paytaxt yaxınlığında yerləşən Qala Arxeoloji-Etnoqrafik Muzey Kompleksinin açılış mərasimi oldu. Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən yeni layihə Azərbaycanın tarixi keçmişinin qorunub saxlanması ilə yanaşı, ölkəmizin turizm mərkəzlərindən birinə çevrilməsinə də xidmət edəcək.

Yeni Azərbaycan.- 2009.- 10 yanvar.- S.11.