Əliyev Əsgər

Azərbaycanın Mədəni irsi Avropa Şurasının Diqqətindədir

Dekabrın 7-də Parisdə Avropa şurası Parlament Assambleyası Mədəniyyət, Elm və Təhsil Komitəsinə daxil olan Mədəni İrs Alt Komitəsinin yığıncağı keçirilmişdir. Toplantıda müzakirə olunmuş bir sıra digər mühüm məsələlərlə yanaşı, Azərbaycan üçün xüsusi maraq kəsb edən Cənubi Qafqazda mədəniyyətin vəziyyətinə dair məruzə ilə əlaqədar fikir mübadilələri aparılmışdır.

Bu məsələ üzrə məruzəçi Böyük Britaniyadan olan deputat Edvard O' Harra çıxış edərək Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistana edəcəyi tədqiqat xarakterli səfərlə bağlı bəzi mulahizələrini bölüşmüşdür. Müzakirələrdə Alt Komitənin üzvləri Luis Maria de Puç (İspaniya), Əndrü Makintoş (Böyük Britaniya), Jak Lejandr (Fransa) və Azərbaycanın Avropa şurası Parlament Assambleyasındakı nümayəndə heyətinin üzvü Rafael Hüseynov çıxıs etmişlər.

Komitədə müzakirələr zamanı bu səfərin təxirə salınmasıyla bağlı narahatlıq ifadə edilmişdir. 2006-ci ildə E.O'Harranın rəhbərlik etdiyi missiyanın səfəri planlaşdırılsa da, bu günə qədər səfər baş tutmamış və alt komitə ən qısa zamanda bu səfərin gerçəkləşdirilməsi ilə bağlı konkret addımlar atılmasının zəruriyyətini ifadə etmişdir.

Müzakirələrdə çıxış etmiş deputat Rafael Hüseynov demişdir: Hazırda Avropa şurasında Cənubi Qafqazdakı mədəniyyətin vəziyyəti ilə əlaqədar araşdırmalar aparmaq üçün iki missiyanın səfəri nəzərdə tutulur. Onlardan biri Avropa şurasının baş katibi Terri Devisin təşəbbüsü ilə yaradılan faktaraşdırıcı missiya, ikincisi isə Cənubi Qafqazda mədəni irslə bağlı məruzəçi E.O'Harranın həyata keçirəcəyi tədqiqat səciyyəli səfərdir.

Azərbaycan hər iki səfərin baş tutmasında maraqlıdır. Çünki hələ 2001-ci ilin may ayında Azərbaycanın işğal altındakı ərazilərində mədəni irsin ermənilər tərəfindən dağıdılması və qəsb edilməsi ilə əlaqədar ayrıca sənəd hazırlanmış sonradan dəfələrlə bu problem həm komitənin iclaslarında, həm assambleyanın açıq toplantılarında qaldırılmışdır. Ölkəmizin işğal altında olan 20 faiz ərazisində ermənilər dünya və ölka əhəmiyyətli, eləcə də, yerli dəyər daşıyan on minlərlə mədəniyyət abidəsini dağıtmış və yaxud qəsb etmişlər.

Lakin Azərbaycanın mədəni irsinə qarşı ermənilərin apardığı təcavüz siyasəti, dağıdıcı xətt yalnız Dağlıq Qarabağ və onun hüdudlarından kənarda işxal olunmuş yeddi rayonda həyata keçirilməmişdir. Ermənistan ərazisində də tarixən Azərbaycana məxsus olan yüzlərlə abidə məhv edilmişdir. Ona görə də bütün bu faktların araşdırılması üçün Avropa Şurasının müxtəlif səviyyəli missiyalarının regiona gəlişində ölkəmiz maraqlıdır.

Cənab E.O'Harra səfərin baş tutmaması ilə bağlı narahatlığını ifadə etsə də, məsələnin qoyuluşunda özü müəyyən səhvlərə yol verir. O, ermənilərin süni təşəbbüsləri, fakta deyil, uydurmalara əsaslanan səyləri nəticəsində alt komitənin gündəliyinə gətirilmiş, guya Naxçıvanda erməni abidələrinin dağıdılması məsələsini səhv istiqamətdə işıqlandırır. Məsələ bundadır ki, o, regiona səfəri zamanı Naxçıvandakı erməni abidələrini, Daglıq Qarabağdakı Azərbaycan abidələrini tədqiq etmək şəklində ortaya qoyur. Halbuki Dağlıq Qarabağ da, Naxçıvan da Azərbaycanın ərazisidir. Odur ki, bunları iki müxtəlif məsələlər kimi ortaya qoymaq olmaz. Digər tərəfdən E.O'Harra Dağlıq Qarabağdan müstəqil tərəf kimi danışarkən ciddi səhvə yol verir, Azərbaycanın siyasi nüfuzuna təsir göstərən və narazılıq doğuran fikirlər söyləyir.

İş ondadır ki, hələ alt komitənin ötən toplantısında Fransadan olan deputat Jak Lejandr da bu məsələni məruzaçinin diqqətinə səhv çatdırmışdır. Ona görə də, bu son dərəcə həssas məsələdə hər bir ifadəni işlədərkən diqqətli olmaq, yanlışlıq və narazılıq doğuran məqamların yer almasına imkan verməmək lazımdır. Naxçıvan ərazisində erməni abidələri fikrinin özü təməlindən yanlış bir məsələdir. Məsələ ondadır ki, islamdan öncə Azərbaycan ərazisində bir çox inanclarla yanaşı, xristianlıq geniş yer almış və ölkəmizin müxtəlif yerlərində xristianlığın müxtəlif abidələri olmuşdur.

Azərbaycana qarşı işğal siyasətini total şəkildə həyata keçirən ermənilər bir sıra digər mədəni irs nümunələri ilə bərabər, həmin dövrün qəbir daşlarını, qədim kilsələri və başqa tarixi abidələri də erməniləşdirmək istiqamətində iş aparırlar. Naxçıvandakı alban abidələrini mənimsəmək cəhdi də ermənilərin bu istiqamətdə apardığı işlərin nəticəsidir.

Ermənilərin Azərbaycanın Avropa şurasında artan nüfuzuna qarşı təxribatlar törətmək cəhdinin növbəti ifadəsi də elə alt komitədə guya cənab E.O'Harranın səfərlərinin təxirə salınmasının Azərbaycan tərəfindən törədilməsi haqqında yalnış fikir ortaya qoymaqdır. Azərbaycan Ermənistandan fərqli olaraq, hər zaman bu səfərlərin həyata keçirilməsinin tərəfdarıdır. Biz həm Terri Devisin geniştərkibli faktaraşdırıcı missiyasının, həm də E.O'Harranın tədqiqat səciyyəli qrupunun səfərinin lap tezliklə həyata keçirilməsinin marağındayıq. Lakin bunun gerçəkləşməsi üçün müəyyən problemlərin həll edilməsi lazımdır. Zənnimcə, AŞPA-nın yanvar ayında keçiriləcək qış sessiyasında nümayəndə heyətlərinin

- Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan parlamentarlarının, eləcə də, Avropa şurasının baş katibinin təmsilçilərinin və Cənubi Qafqaz ölkələrinin Strasburqdakı daimi nümayəndələrinin iştirakı ilə bu məsələ yenidən müzakirə edilməli və səfərin vaxtı ilə əlaqədar konkret müddət müəyyənləşdirilməlidir.

Alt komitədə müzakirələrdə Avropa şurası baş katibinin təmsilçisi də iştirak etmiş, Terri Devisin faktaraşdırıcı missiyasının regiona səfəri ilə əlaqədar son məlumatları nəzərə çatdırmışdır. O bildirmişdir ki, 2005-ci ildən ortada olan ideyanı gerçəkləşdirmək üçün baş katibin bilavasitə təşəbbüsü ilə ayrıca işçi qrupu yaradılmışdır. Bu qrup Cənubi Qafqazda mədəni irsin araşdırılması ilə bağlı müəyyən tədbirlər planı hazırlamışdır. Lakin 2006-cı ilin may ayından əvvəl planlaşdırılsa da, müəyyən texniki səbəblərdən bu səfər baş tutmamışdır. Ona görə də yeni ildə müştərək bir toplantının keçirilməsi və səfərin vaxtı ilə əlaqədar qənaətlərin daqiqləşdirilməsi atrafında Avropa şurasının baş katibliyində fikir mübadilələri aparılmaqdadır.

Alt komitənin yeni seçilmiş sədri litvalı deputat Emanuel Zingeris toplantıdan üç həftə əvvəl Ermənistan parlamentinin spikeri T.Torosyanla görüşdüyünü və onun E.O'Harranı istənilən vaxt qəbul etməyə hazır olduqlarını diqqətə çəkərkən, deputat R.Hüseynov bunu erməni tərəfinin növbəti boş vədi oduğunu, səfərin konkretləşəcəyi təqdirdə Ermənistanın bir bəhanə ilə bunun qarşısını almağa cəhd göstərəcəyini bildirmişdir.

R.Hüseynov əlavə etmişdir ki, belə söyləməyə əsas verən erməni tərəfinin E.O'Harranın tədqiqat xarakterli səfəri ilə əlaqədar dəfələrlə süni manelər yaratmasıdır. Çünki məruzəçiyə Ermənistan ərazisində azərbaycanlıların tarixən yaratdığı mədəni irs nümunələrinin siyahısı təqdim edilmişdir. Bunların hamısı ermənilər tərəfindən tamamilə dağıdılmış və yaxud özününküləşdirilmişdir.

Müzakirələrədə britaniyalı deputat azərbaycanlı deputatın mövqeyini mudafiə etmiş və bildirmişdir ki, noyabr ayının son günlərində o, Bakıda mətbuat üzrə alt komitənin keçirdiyi çox böyük bir konfransda iştirak edərkən, Dağlıq Qarabağ problemi üzrə alt komitənin sədri lord Rassel Constonla söhbət aparmışdır.

Söhbət əsnasında R.Conston hər iki missiyanın Cənubi Qafqaz ölkələrinə səfərlərinin vaxtı ilə bağlı mulahizələrini söyləmiş və bildirmişdir ki, bu istiqamətdə konkret addımlar mart ayından tez atıla bilməz.

İspaniya və Fransadan olan deputatlar Luis Maria de Puç və Jak Lejandr da bu səfərin vaxtı ilə bağlı müzakirələrin davam etdirilməsinin zəruriliyini söyləmişdir.

Komitənin yığıncağında R.Hüseynovun təklif etdiyi kimi, məsələlərin AŞPA-nın qış sessiyasında bir daha müzakirə edilməsi qərara alınmış və müzakirələrdən sonra bu səfərin həyata keçirilməsi ilə bağlı müəyyən konkret tədbirlərin görülməsi zəruriyyəti vurğulanmış, yeni hazırladığı sənədla əlaqədar alt komitənin üzvləri ilə müzakirələr aparmış və onlardan bir neçəsi artıq bu sənədi imzalamışdır. Yeni sənəd Azərbaycanın mədəni irsinə qarşı Ermənistandan yeni təhlükələr adlanır. Bu sənəddə Ermənistanın son aylarda atəşkəs rejimini intensiv şəkildə pozması və bunu munaqişə bölgəsindən xeyli aralıqda yerləşən Qazax və Tovuz rayonları ətrafında həyata keçirməsi və həmin ərazilərdə yerləşən bir sıra mədəni irs nümunələrinin də elə bu atəşkəs pozmaları zamanı məhv olması ilə bağlı məsələ qaldırmışdır.

Sənəddə göstərilir ki, Ermənistanın bu addımları ona sübutdur ki, onlar yalnız Dağlıq Qarabağ və onun atrafında işğal altındakı yeddi rayonda olan, Naxçıvanda yerləşən mədəni irs nümunələrinə qarşı deyil, bütövlükdə Azərbaycanın ərazisində olan mədəni sərvətlərin hamısına qarşı total şəkildə ermənilaşdirmək, qəsb etmək və dağıtmaq xəttini yuyurtmakdadırlar.

Sənəddə Avropa Şurası ermənilərin Azərbaycanın mədəni irsinə yönəlmiş total hücumlarına qarşı konkret tədbirlər görmək üçün qəti addımlar atmağa çağır.

Respublika.- 2006.- 10 dekabr.- S.3.