Cavanşir L.

Azərbaycanda turizmin potensialı böyükdür

Ənənəyə görə hər il iyunun əvvəli turizm mövsümünün başlandığı dövrdür. Son illərin statistikası və marketinq araşdırmaları bunu deməyə əsas verir ki, bu il öz məzuniyyətini Azərbaycanda keçirmək və ölkəmizlə daha yaxından tanış olmaq istəyən xarici qonaqların sayı əvvəlki illərdəkindən çox olacaq. Onlardan bir çoxu mədəniyyətimizlə tanış olmaq, digərləri Xəzərboyu regionun ekzotik təbiəti ilə təmasda olmaq, üçüncülər Şərq qonaqpərvərliyinin şahidi olaraq möcüzəli Azərbaycan mətbəxinin sürprizlərindən dadmaq, dördüncülər isə öz dostlarından və yaxınlarından Azərbaycan barədə eşitdikləri ən xoş duyğuları yaşamaq və təsdiqləmək üçün bu ölkəyə gəlməyə can atırlar...
Axı nə üçün onlar Azərbaycan adlı möcüzəli dünyanı özləri müstəqil olaraq kəşf etməsinlər?! Xarici turistləri Azərbaycana cəlb edən nədir? Bu sahəyə necə nəzarət olunur və beynəlxalq əməkdaşlıq prosesləri necə inkişaf edir? Bu və digər sualları cavablandırmaq üçün biz Azərbaycan Respublikası mədəniyyət və turizm nazirinin müavini Teymur MehdiyevƏ müraciət etdik.
- Azərbaycanda turizm sənayesinin müasir inkişaf mərhələsi bir çox sahələrin yenidən qurulması ilə xarakterizə olunur. Müasir dövrdə turizmin əsas məqsədi nədən ibarətdir? O bizim üçün ölkənin iqtisadiyyatını kompleks şəkildə inkişaf etdirmək və ya dünya birliyinə fəal şəkildə inteqrasiya etməkdir?
- Bu sualların cavabı bir-biri ilə çox sıx şəkildə bağlıdır, hər ikisinin öz müsbət tərəfləri var. Birincisi, turizm bizim iqtisadiyyatımızın bir hissə olmaqla xırda və orta sahibkarlıq üçün möhkəm baza yaradır, respublikanın 240-dan çox turizm firması yeni iş yerlərinin açılmasına kömək edir. Regionlarda infrastrukturun formalaşdırılması üçün əlverişli şərait yaranır. Bütün bunlar, əlbəttə, Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Proqramının və yoxsulluğun aradan qaldırılması Proqramının əsas müddəalarına cavab verir. Azərbaycanda yoxsulluq kəskin şəkildə azaldılıb, işsizlərin sayı minimuma endirilib. Bu vəzifə üç il bundan əvvəl qarşıya qoyulmuşdu və bu müddət ərzində bu sahədə görülən işlər sübut edir ki, bizim ölkəmiz düzgün istiqamətdə inkişaf edir. İstehsal proseslərinin planlı şəkildə inkişaf etdirilməsi də turizm sənayesinin inkişafı ilə bağlıdır. Son üç ildə iqtisadi inkişaf səviyyəsinə görə Azərbaycan dünyada birinci yerdədir. İkinci mühüm məqam, Azərbaycan çox sürətlə dünya birliyinə inteqrasiya edir və bu zaman ən qabaqcıl dünya təcrübəsinə əsaslanır. Bilirsiniz ki, ölkəmiz 2001-ci ildən UNWTO-nun - Ümumdünya Turizm Təşkilatının həqiqi üzvüdür. Bu mötəbər təşkilatın Baş katibi Françesko Franjialli iki dəfə Azərbaycanda olub və ölkəmizin daxili imkanlarını çox yüksək qiymətləndirib. Biz UNWTO-dan işimizdə lazım olan bütün sənədləşmələri, mümkün olan yardımları, o cümlədən ölkənin turizm potensialını qiymətləndirmək üçün analitik materiallar alırıq. Azərbaycan nümayəndələri UNWTO-nun himayəsi altında keçirilən treninqlərdə mütəmadi olaraq iştirak edirlər. Bir sözlə, UNWTO-nun köməyi ilə dünya turizm birliyinə inteqrasiya prosesi baş verir. Bizim ölkəmiz hər il keçirilən nüfuzlu turizm sərgilərində, dünya səviyyəli ixtisaslaşdırılmış yarmarkalarda iştirak edir və beynəlxalq bazarda özünün turməhsullarını nümayiş etdirir. Turizm sahəsində ölkənin müsbət imicinin formalaşmasında AİTF Beynəlxalq turizm sərgisinin çox böyük rolu var. Bu sərgi dünyanın tanınmış xarici biznesmenlərini və turizm sənayesinin görkəmli nümayəndələrini ölkəmizə cəlb edir.
Azərbaycanda olmuş çoxlu sayda turistlər də regionlarda yerli əhali tərəfindən onlara göstərilən qonaqpərvərliyin nəticəsində turtəkliflərin təbliğində müsbət rol oynayır. Ölkənin bir çox rayonlarında həmvətənlərimiz yaxşı bilir ki, xarici turistləri necə qarşılamaq lazımdır, onlar nəyi görmək, hansı adət-ənənələrlə tanış olmaq istəyirlər, milli mətbəximizin hansı yeməklərini daha çox xoşlayırlar, necə istirahət edirlər, hansı servisə üstünlük verirlər, başqa sözlə, qarşılıqlı əlaqə və inteqrasiya sahəsi genişlənir.
- Xarici investisiyaların ölkəyə cəlb olunması haqqında qanun, vəsaitlərin ölkədən renatriasiya olunması haqqında qanun, respublikanın sosial-iqtisadi ikişafı haqqında Dövlət Proqramı və digər vacib dövlət sənədlərinin həyata keçirilməsində turizmin də fəal iştirakı nəzərdə tutulur. Bununla əlaqədar xarici investorları və biznesmenləri yerli bazara cəlb etmək mümkün olubmu? Turizm sahəsində hansı layihələr daha perspektivlidir?
- Azərbaycanın turizm bazarında artıq almanlar, ingilislər və türklər iştirak edirlər. Onların fəaliyyətinin nəticəsi yüzfaizlik və ya xarici kapitalla şərikli müasir turobyektlərin (əsasən otellərin) tikilməsidir. Bu, əsasən Turizmin İnkişaf Proqramına daxil olan perspektivli layihələrə aiddir. Otel tikintisinin illik artım sürətini rəqəmlərlə şərh etmək olar. 2001-ci illə 2006-cı ilin göstəricilərini müqayisə etmək yerinə düşər. Altı il bundan əvvəl respublikamızda 4 motel və 2 digər təyinatlı obyekt də daxil olmaqla cəmi 86 mehmanxana mövcud idi. 2006-cı ildə isə artıq 143 mehmanxana, 23 motel, 122 müxtəlif profilli obyekt fəaliyyət göstərirdi və müqayisə üçün deyək ki, bu 2001-ci ildəki səviyyəni 3,5 dəfədən də çox ötüb keçmişdi! Bu səbəbdən turistlərin və qonaqların yerləşdirilməsi üçün yerlərin sayı da artıb. Əgər 2001-ci ildə yerlərin sayı 9403 idisə, 2006-cı ildə bu rəqəm 24706-ya çatıb. Otel biznesindən gələn gəlir hesabına büdcəyə köçürmələr də artır. 2002-ci ildə ödənilən verginin miqdarı iki milyon beş yüz min manatdan çox olmuşdur. Ötən ilin hesabatları isə göstərdi ki, dövlət büdcəsinə 9,5 milyon manat pul köçürülüb.
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi öz tərəfindən bu və ya digər turizm fəaliyyəti ilə məşğul olan regionları artıq müəyyənləşdirib. Xarici iş adamlarınin fikrincə, bu layihələr daha böyük maraq doğurur. Məsələn, bizim tərəfimizdən Qusar qış xizək kompleksinin yaradılması layihəsi hazırlanıb. Bu layihə üzərində fransız və avstriyalı ekspertlərlə birgə işləmişik. Gələcək perspektivdə "Sahil" layihəsinin reallaşması üçün böyük işlərin görülməsi nəzərdə tutulur. Xəzərin sahili boyu yeni infrastrukturun yaranması üçün böyük investisiyalar cəlb olunacaq.
Hazırda Azərbaycan ərazisində 7 milli park yaradılıb. Artıq turist dəstələrinin istirahəti və dincəlməsi üçün istirahət zonaları da müəyyənləşdirilib. Ekoloji turizmin bu cür mərhələli inkişaf istiqaməti xarici səyahət həvəskarlarında böyük maraq doğurur. Artıq fransızlar və almanlar bizim meşələrlə tanış olmaq istəyirlər. Bunun üçün bir sıra texniki məsələlər həll olunmalıdır. Savadlı texniki personal hazırlanmalıdır, həmçinin bu perspektivli sahəyə əlavə kapital cəlb olunmalıdır.
Müasir turizm müxtəlif sahələrin seçimini nəzərdə tutur, ekzotik istirahətin və turizmin daha fəal növü ilə sintezinə üstünlük verir.
Məsələn, ovçuluq turizmi daha çox dəbdədir. Burada hələlik üç təşkilat xarici qonaqlar üçün bu cür xidmət növü ilə məşğuldur, özü də onlar eyni zamanda həm dağ kəlini ovlamaq, həm də balıq tutmağı təşkil edə bilərlər. Nazirlik də öz növbəsində özəl sektorun təklifini dəstəkləyərək, sahənin fəaliyyətini tənzimləmək üçün hüquqi əsaslar işləyib hazırlayır, bu turizm növünün inkişaf etdirilməsi üçün hüquqi baza yaradır. Yəqin ki, ölkəyə turistləri daha çox cəlb etmək üçün yeni ideya verən bir biznesmen tapılacaq və biz də onun bu ideyasının gerçəkləşməsi üçün öz xeyir-duamızı verəcəyik. Bazar münasibətlərinə uyğun fəaliyyət göstəririk, bu isə hər hansı bir dövlət strukturu üçün məntiqi reallıqdır. 2006-cı ildə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikası İqtisadi İnkişaf Nazirliyi Sahibkarlığın İnkişafına Yardım Milli Fondundan 32 xırda və orta sahibkara kiçik otellər və istirahət zonaları tikmək üçün 6,5 milyon manat vəsait ayrılıb. Cari ilin 5 ayı ərzində 5 turobyekt 1,7 milyon manat vəsait alıb.
Bu gün ölkəmizin hüdudları çərçivəsində daha çox üstünlük verilən turizm fəaliyyətinə mədəniyyət turizmi (bura çoxlu layihələr daxildir), kənd, ekoturizm, ovçuluq, konfrans turizmi və s. daxildir. Konfrans turizminin əhəmiyyəti daha böyükdür. Bu gün Azərbaycanda keçirilən beynəlxalq simpoziumlar, seminarlar və digər tədbirlər ölkəyə çoxlu sayda xarici alimlərin və mütəxəssislərin cəlb edilməsinə səbəb olur.
- Regional turizmi inkişaf etdirmək hər hansı turizm profilli ölkə üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanda daxili turizmin inkişaf perspektivləri barədə nə deyə bilərsiniz?
- Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən hazırlanmış turizm zonalarının Nizamnaməsi baxılmaq üçün Nazirlər Kabinetinə təqdim olunub. Məsələ belədir: bu və ya digər regionun infrastukturunu yaradarkən biz planlı şəkildə yeni yaranan turizm regionunun ən optimal "iş rejimi"ni" üzə çıxarmaq üçün təhqiqat aparırıq. Milli parklar bu yaxınlarda yaradılıb. "Şirvan" 2002-ci ildən fəaliyyət göstərir, "Şahdağ"ın isə hələ bir yaşı tamam olmayıb. Bu obyektlərə giriş pulludur.
Xaricdə fəaliyyət göstərən milli parkların təcrübəsinə görə turizm və fermer təsərrüfatı ilə ancaq qoruqla bufer zonası arasında məşğul olmaq olar. Qoruq zonasında isə hər hansı fəaliyyət qəti qadağandır. Bu cür parklara yaxın ərazilərdə yaşayan yerli əhalinin qazanc əldə etməsi üçün şərait yaranır. Turistlərə yol göstərən, aşbaz, sürücü, bələdçi, qısası, servis xidməti göstərən böyük heyət lazımdır. Bizə isə peşəkar ovçu, gözətçi, təbiət sahəsində mütəxəssis və ekoloq lazımdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, yeni turist marşrutlarının fəaliyyətə başlaması Azərbaycanda gözəl ənənələrə malik olan tətbiqi incəsənət növlərinin dirçəlməsinə müsbət təsir göstərir. Turizm regionlarında yaşayan ustalarda milli sənət növləri, əllə düzəldilən suvenir və əşyaların istehsalı ilə məşğul olmaq həvəsi yaranıb. Beş il öncə, suvenirlər, əl işləri, orijinal işləmələr o qədər az idi ki, turistlərə nəsə təklif etməyə çətinlik çəkirdik. Çeşid çox kasad idi. Bu gün isə istər Bakının mərkəzində, istərsə də hər hansı bir dağ kəndində həvəskar kolleksioner xaricdə daha çox dəbdə olan çoxlu çeşiddə keyfiyyətli milli mallar və suvenirlər əldə edə bilər.
Məlum olduğu kimi, daxili turizmin inkişafı turbiznesin inkişafında əvəzsiz rol oynayır. Bu rəqəmlərdə də özünü göstərir. Əgər Azərbaycana gələn hər bir xarici turist ölkədə orta hesabla 750 dollar pul qoyub gedirsə, 2002-ci ilin göstəricilərinə əsasən (428397 nəfər) gəlir 324 milyon dollardır. Ötən il isə turistlərin sayı 975 min nəfəri ötüb. Hesablamaq çətin deyil ki, ölkəmiz 730 milyon dollar qazanıb.
Əlbəttə, bu son hədd deyil, marketinq araşdırmaları onu göstərir ki, daxili milli məhsulun həcmi iqtisadiyyatın ümumi inkişaf tempi ilə üst-üstə düşür.
Turizm kadr siyasətində də nəzərəçarpacaq irəliləyişlər gözlənilir. Ötən il Turizm İnstitutunun yaranması ilə əlamətdar oldu. Bu ildən isə müxtəlif ixtisaslara yiyələnən tələbələr infoturlarda iştirak etdilər. Əlaçı tələbələr Avstriyada, Türkiyədə və başqa ölkələrdə ixtisaslarını artırmaq imkanına malik olacaqlar. Biz turizm sənayesi üçün professional kadrlar, etibarlı davamçılar hazırlayırıq.

Azərbaycan.-2007.-13 iyun.-S.6.