Milli
simfonizmin ağır artilleriyası
İyunun 23-də M.Maqomayev
adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında
bəstəkarlıq məktəbimizin
görkəmli nümayəndələrindən
biri Cövdət Hacıyevin 90 illik yubileyi münasibətilə
təntənəli mərasim
keçiriləcək.
Yubiley konsertinə
dirijorluğu isə
C.Hacıyevin oğlu,
Kanadada yaşayıb-yaradan bəstəkar İsmayıl Hacıyev edəcək.
Əhməd Cövdət
İsmayıl oğlu
Hacıyev 18 iyun
1917-ci ildə Şəki
şəhərində dünyaya
gəlib. "Simfonietta",
"Sibirə göndəriş",
"Sosialist Azərbaycanı"
adlı simfonik poemaların müəllifidir.
C.Hacıyevin musiqi və ictimai xadim kimi fəaliyyətinin
Bakı dövrü filarmoniyanın bədii rəhbəri, Ü.Hacıbəyli
adına Dövlət
Konservatoriyasının rektoru
vəzifələri ilə
əlamətdar olub. Gözəl kamera-instrumental,
vokal, həmçinin
xor üçün əsərlər müəllifi
olan C.Hacıyevin yaradıcılığı milli
musiqi mədəniyyətimizdə
özgün və önəmli yerlərdən
birini tutur. Bəstəkarın bütövlükdə
yaradıcılığı ölkədə musiqi sahəsinin inkişafında
əhəmiyyətli rol
oynayıb. C.Hacıyevin
adını simfonik musiqinin inkişafı, milli simfonizmin təkamülü ilə əlaqələndirirlər. Həqiqətən
də bu sahədə onun xidmətləri böyükdür.
Səməd Vurğunun
Süleyman Rəhimov haqqında dediyi "o, ədəbiyyatımızın
"ağır artilleriyasıdır""
sözlərini C.Hacıyevə
də aid etmək olar.
XX yüzilliyin
böyük bəstəkarı
İ.Stravinski deyib:
"Ənənələrə riayət etmək - onları inkişaf etdirmək deməkdir. Ənənə yaradıcılığın
fasiləsizliyini təmin
edir".
Ənənəyə sadiqliyi hər bir bəstəkar özünəməxsus tərzdə
qavradığı üçün
bu münasibətin təzahürü də müvafiq
olur. Üzeyir bəyin yaratdığı
bəstəkarlıq məktəbinin
davamçısı, D.Şostakoviçin
tələbəsi olan
C.Hacıyevin simfoniya yaradıcılığında qəhrəmanlıq mövzusunun
təcəssümü epik
ifadə tərzi ilə üzvi surətdə bağlıdır.
Bununla belə, C.Hacıyevin musiqisinə dramatik gərginlik, nəql edilən hadisələrin intensivliyi
və dinamikliyi xasdır. Müxtəlif hadisələrdən bəhs
edən bəstəkar
sanki özü də bunların iştirakçısı kimi
çıxış edərək,
gerçəkliyin nəinki
işıqlı, eləcə
də ağrılı
məqamlarına münasibətini
bildirir. Bəstəkarın
"Altıncı simfoniya"sı buna parlaq
misaldır.
"Musiqi dünyası"
dərgisinin nömrələrindən
birində C.Hacıyevin
"Altıncı simfoniya"sı ətraflı təhlil edilib. Simfoniyanın ilk redaksiyası 1970-ci illərin
sonuna aiddir. 1990-1992-ci
illərdə bəstəkar
bir daha bu əsərə müraciət edərək
onu xeyli ixtisar edir və
musiqi materialını
yenidən işləyir.
Bu, yeni məzmunun açılması ilə
bağlı idi -
"Altıncı simfoniya"
2-ci redaksiyada "20 Yanvar"
adlandırıldı.
Şostakoviçin simfoniyaları üçün
səciyyəvi olan epik düşüncəlilik
Hacıyevin simfoniyalarında
epik başlanğıcın
xüsusi rol oynamasını şərtləndirmişdi.
Şübhəsiz, C.Hacıyev
musiqisinə muğam da güclü təsir göstərərək onun
epikliyini təmin edən şərtlərdən
birinə çevrilib.
"Altıncı simfoniya"
C.Hacıyevin epik-dramatik
janra sədaqətini ən bariz şəkildə
nümayiş etdirir. Simfoniyanın finalı fəlsəfi, kədərli
düşüncənin ifadəsi
olaraq müəllifin insan fəlakətinə münasibətini bildirir. C.Hacıyevin "Altıncı simfoniya"sı xalqımızın
böyük faciəsi
və eyni zamanda qələbəsi -
1990-cı ilin qanlı Yanvar hadisələrinə münasibətlə,
taleyimizin həmin səhifəsinin dərindən
dərk edilməsi ilə sıx bağlıdır. Bəstəkarın
"Altıncı simfoniya"sının mühüm xüsusiyyətlərindən biri
əsərin teatrallığıdır.
Yaradıcılığında səhnə əsərlərinə
rast gəlinməyən
C.Hacıyev (Q.Qarayevlə
birlikdə bəstələdiyi
"Vətən" operası
istisna olmaqla) burada dramaturq kimi çıxış edib. Simfoniyanın 5 fəslini 5 şəkil və ya 5 səhnə
hesab etmək olar. Dramaturji prinsiplər burada simfonik prinsiplərlə sintez şəklində verilib. Buna görə
də "Altıncı
simfoniya"nı
"simfonik dram" kimi təqdim etmək çox düzgün olar. Bu xüsusiyyətinə görə əsər Şostakoviçin "Səkkizinci
simfoniya"sına yaxındır. C.Hacıyev:
"Altıncı simfoniya"
yaşadığım və
keçirdiyim hisslər
haqqında hekayətdir.
Belə mühüm qayənin musiqi təcəssümü
üçün simfoniya
janrına - bəstəkara
özünü ifadə
etmək, böyük
həyat mövzularını
əks etdirmək üçün hüdudsuz
imkanlar verən "qəlb etirafı"na müraciətim təsadüfi deyil".
Həftə içi.-2007.-20 iyun.-S.8.