Həsənov H.

 

Qədim Bursada yeni ünvan:Azərbaycan -Türkiyə Qardaşlıq Parkı

 

Bursa şəhərinin Nilufər bələdiyyəsinin böyük zövq və qədirbilənliklə yaratdığı Azərbaycan-Türkiyə Qardaşlıq Parkının açılışına Bakıdan nüfuzlu bir nümayəndə heyəti yola düşdü. Nümayəndə heyətinə Prezidentin İcra Aparatının İctimai-siyasi məsələlər şöbəsinin müdiri professor Əli Həsənov, millət vəkilləri Fəttah Heydərov, Nizami Cəfərov, Bəxtiyar Sadıqov, Mirkazım Kazımov, Tahir Rzayev, Nizami rayon bələdiyyəsinin sədri Arif Qasımov, Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinin istedadlı araşdırıcısı, tarix elmləri doktoru Musa Qasımov, kütləvi informasiya vasitələrinin təmsilçiləri, xalq artisti Ağadadaş Ağayev, Gülüstan Əliyeva və digər sənət adamları daxil idi. İstanbuldan nümayəndə heyətini Bursaya aparan maşın karvanı Yalovada bərəyə yükləndi, 30-40 dəqiqədən sonra yenidən avtomobillərlə yola davam etdik. Gecədən xeyli keçmiş Bursaya çatdıq. Bursa haqqında məlumatlı olsam da elə ilk dəqiqələrdən anladım ki, Bursa bizim üçün oxunmamış bir kitabdır, bu kitabı vərəqləməyə, qədim yunan və türk tarixinin bənzərsiz incisinin insanı məftun edən sirli-sehirli dünyasıyla tanış olmağa bir ömür belə yetməz.
Üzü keçmişə doğru
Qədim tarix kül altındakı közə bənzəyir.
Necə ki, o külü üfürməmisən nazik bir kül pərdəsi dərin bir uçurum kimi səni dünənindən, keçmişindən, tarixindən ayıracaq. Elmi və bədii təfəkkür tarixi hadisələrin real mənzərəsini yaratmaqda, zəngin mədəni irsin aşkarlanmasında çətinlik çəkəcək. Görünür, Aristotel poeziya fəlsəfəyə tarixdən daha yaxındır deməkdə haqlıymış, çünki tarixçi çox vaxt müxtəlif mənbələrdən aldığı və səhihliyi heç də tam bəlli olmayan məlumatların təhlili əsasında modelləşmə aparır, təhlil və şərh verir. Bu prosesdə mahiyyət çox vaxt kölgədə qalır, sxolastik təsvir, tarixçinin düşüncə tərzi, təfəkkür üslubu gerçəkliklə harmoniya təşkil etmir. Odur ki, tarix boyu hadisə ilə mahiyyətin, maddi varlıqla mənəviyyatın, insansızlaşmış dünya (maddi dünyanın obyektiv inikası) ilə insan dünyasının əlaqəsini öyrənməyə permanent ehtiyac duyulmaqdadır.
Dünyanın ahəngini duymaq, dərk etmək və əql ziyası ilə kainatda baş verənlərə aydınlıq gətirmək istəyi yaranışdan bəri insana rahatlıq verməsə də kainat haqqında toplum biliklər ona bəlli ola bilməz, zira o, dünyanın bir hissəsidir. Zərrənin tamı dərk etməsi qeyri-mümkündür. Dünya zaman-zaman dəyişir və dəyişən dünya məntiqinin qavranılması prosesində yeni baxışlar sistemi formalaşır. Bu prosesdə məkan və zaman faktorları sivilizasiya tipləri və düşüncə tərzləri arasında köklü fərqlərin mahiyyətində duran başlıca kateqoriyalardır. Odur ki, sivilizasiyaların təkamülündən, geopolitik situasiyanı müəyyənləşdirən böyük tarixi hadisələrdən söhbət açarkən Şərq və Qərb anlayışlarına həm coğrafi (məkan) , həm də zaman bölgüsü kimi baxmaq lazımdır. Renessans dövrünə qədər Şərq sivilizasiyanın mərkəzi idi.
Üçüncü minillikdən tarixi keçmişə nəzər saldıqda qədim tariximizin konturları qürur doğurur. Xalqın milli-siyasi mənliyini ifadə edən və dövlətçilik şüurunu özündə ehtiva edən taleyüklü vəzifələrin reallaşdırılması yolunda ata-babalarımız yenilməz iradə, cəsarət və heyrətamiz qəhrəmanlıq nümunələri göstərmişlər. Türklər çinlilər, hindlilər, bizanslılar, ərəblər və digər xalqlarla yanaşı ümumbəşəri dəyərlərin formalaşmasında böyük rol oynamışlar. Lakin zaman-zaman tariximizi yazıya almamağımız düşmənə fürsət vermiş, bəziləri bizi ədalətsizliklə “köçəri” kimi qələmə vermişlər. Halbuki, dünyada heç bir xalqa 120-yə yaxın dövlət, o cümlədən 16 imperatorluq yaratmaq müyəssər olmamışdır. Şimalda Sayan dağlarından, Sibir meşələrindən cənubda Tibetə, şərqdə Sakit okeandan qərbdə Avropaya qədər uzanan böyük bir arealda türklər qılınc və qalxanla, ox və nizə ilə şanlı bir tarix yazmışlar. Bu tarixi heç bir qüvvə poza bilməz. Arxeoloji araşdırmalar göstərir ki, bu arealda türklərdən əvvəl hər hansı bir etnosun yaratdığı maddi-mədəniyyət nümunələrinə təsadüf olunmur.
1970-cı ildə Alma-Ata şəhərinin 50 kilometrliyində yerləşən Esik qəsəbəsində qaraj tikintisi üçün yer hazırlanarkən bir kurqan aşkar edildi
. Arxeoloqlar kurqanı açarkən heyrətə gəldilər. Burada dəfn olunmuş adamın bütün geyimi qızıldan idi. Geyim 4800 qızıl parçasından ibarət idi. Kurqandakı gümüş tabağın üzərindəki 26 hərfdən ibarət iki sətirlik yazı əski çağları dilə gətirdi. Bu, misilsiz dəyərə malik bir tapıntı idi, türk tarixinin miladdan öncəki dövrlərinə aydınlıq gətirildi. Türk yazısının tarixi 2500 il əvvələ doğru irəlilədi. Orxon-Yenisey abidələrindəki əlifba ilə yazılmış mətn tezliklə oxundu: “Xanın oğlu 23 yaşında öldü. Esik xalqının başı sağ olsun”. Bu zəngin mədəniyyətin sahibləri bir məkanda qapanıb qala bilməzdilər. Türklər təbiət aşiqi idilər. Sıx meşələr, yalçın dağlar onlar üçün aşılmaz əngəl deyil, zövq almağa, həyata rövnəq verməyə layiq müqəddəs gözəlliklərdi. Yaşadıqları torpaqları, yurdları sonsuz bir məhəbbətlə sevsələr də, tanrı onları macəra və qəhrəmanlıq üçün yaratmışdı. Hündür, uzun boyunlu, nazik biləkli atlara süvar olunca bir göz qırpımında uzaq-uzaq mənzillərə varar, üfüqləri, dağları aşardı türk. Yeni-yeni torpaqlar fəth edər, onları qorumaq üçün canından keçərdi türk.
Oğuz xaqan da xalqına bu sözlərlə xitab edir: “Qarğıları dəmirdən bir ormanı andıran böyük ordumuzla zəfərdən — zəfərə qoşacağıq. Başqa dənizlərə, başqa nəhrlərə gedəcəyik. Yurdumuz öylə böyüyəcək ki, onun üzərində quracağımız otaq ancaq göy qübbəsi, otağın təpəsinə dirəyəcəyimiz bayraq isə ancaq günəş olacaqdır!”Bu iddiada yalnız türk buluna bilərdi. Başqa heç kim.
Əhalinin artması, doğma torpaqların sürülərə darlıq etməsi, quraqlıq illərdə üz verən fəlakətlər, qəhrəmanlıq eşqi igid türkləri Sayan-Altay bölgəsindən, Yenisey ətrafından, Sibirdən qərbə Orta Asiyaya, Urala, Volqaboyuna, Xəzər sahillərin
ə, Anadoluya, Avropaya doğru yürüşlərə sövq edirdi. Türklər oturaq həyatla yaşadıqları şəhərlərdə, kəndlərdə daş evlər, saraylar, abidələr ucaldır, fəth etdikləri torpaqlara zəngin mədəniyyət gətirirdilər.
374-cü ildə Böyük Asiya Hun İmperatorluğunun vəliəhdi Balamir Volqa Hun dövlətinin başçısı oldu.
O, Metenin 15-ci nəsildən nəvəsi idi. 395-ci ildə Roma imperatoru Teodosios öldükdə hunlar Balkanlardan və Qafqazdan keçərək iki istiqamətdə Anadoluya daxil oldular (ikinci dəfə Anadoluya hücum 700 il sonra Səlcuq türkləri tərəfindən gerçəkləşdirildi).
400-cü ildə Balamirin vəfatından sonra onun yerin
ə oğlu Ulduz xan keçdi. Ulduz xanı Bizansa hücumdan yayındırmağa çalışan Trakya valisi ona barış təklifi ilə müraciət etdi. Ulduz xan elçilərə “Günəşin batdığı yerə kimi hər ölkəni zəbt edə bilərəm” cavabını verdi. Ulduz xan sonralar bütün Avropanı diz çökdürən Attilanın atası Munçuq xanın babası idi.
Osmanlı imperatorluğu
Dünya tarixinin ən möhtəşəm imperatorluqlarından biri Osmanlı imperatorluğudur. Orta Asiyaya monqol hücumlarından sonra Anadoluya üz tutan türk boylarından biri də Qayı qəbiləsi idi. 400 çadırlıq bu qəbiləyə Gündüz Alp və Ərtoğrul Qazi rəhbərlik edirdi. Ərtoğrul Qazinin ölümündən (1281-ci il) sonra bəylik başçısı olan Osman bəy yeni torpaqların fəthinə başladı. Səlcuq sultanı onun uğurlarını görüb Osman bəyə istiqlal rəmzi olan bayraq, qızıl qılınc, gümüş yəhərli at, pul və çoxlu silah göndərdi. Az sonra Anadoluda monqollara qarşı üsyan qalxdı. Monqollar səlcuq sultanı III Əlaəddini əsir alaraq İrana apardılar. Səlcuq taxtı boş qaldı. Səlcuq və türkmən bəylərinin bir qismi Qayı bəyliyinə gələrək o vaxta qədər böyük şöhrət qazanmış Osman bəyin xan olması arzuların bildirdilər. Osman bəy təklifi qəbul etdikdən sonra törən keçirildi və o, xan (sultan) elan olundu. 45 illik hakimiyyəti dövründə Osman Qazi bəyliyin torpaqlarını 4 dəfə genişləndirdi, İnəgölü, Qaracahisarı, Göynükü, Tarakçı Yenicəsini tutdu. Osman bəy onu öldürmək üçün tor quran təkfurları ağır məğlubiyyətə uğratdı. Yarhisarda çoxlu qənimət ələ keçirən Osman bəy təkfurun gözəlliyi ilə ad çıxarmış qızı Holofiranı da əsir aldı. Holofira müsəlmanlığı qəbul edərək Nilufər adlandırıldı. Osman Qazi onu öz oğlu Orxan Qazi ilə evləndirdi. Bu nikahdan Orxan Qazidən sonra hakimiyyətə gələn Murad və Rumeli fatehi Süleyman Paşa dünyaya gəldi. 1302-1315-ci illərdə Qoyunhisar, Qəstel, Köçhisar, Ağhisar, Geyvə, Təkfurpınar, Lüblicə, Hisarcıq, Yeniqala, Qaragöz, Yanıqçahisar qalaları zəbt olunsa da Osman bəyin əsas hədəfi Bursa idi. Bursa 1314-1315-ci illərdə tam mühasirəyə alındı, lakin qala yaxşı müdafiə imkanlarına malik olduğu üçün mühasirə 12 ilə yaxın davam etdi. Osman Qazi podaqra xəstəliyinə mübtəla olduğundan 1320-ci ildən sonra orduya komandanlığı oğlu Orxan Qaziyə tapşırmışdı. Hiss edirdi ki, Bursanın alındığı günü görməyəcək. Odur ki, Orxan Qazini yanına çağırıb Bursadakı monastrı göstərib vəsiyyət edir: “Məni o gümüşlü qübbənin altında dəfn edin... Sənə itaət edənlərlə yaxşı davran. Əsgərlərindən hədiyyə və mükafat əskik etməyəsən. Zalım olma. Dünyanı ədalətlə şənləndir və cihaddan əl çəkməyərək məni sevindir...”
1326-cı ildə Osman Qazi dünyasını dəyişdikdən sonra türklər cənazəni götürüb qaladan uzaqlaşırlar. Qalanın müdafiəçiləri təkfura xəbər aparırlar ki, türkün bəyi öldü. Təkfur türklərin başının qarışdığını görüb dərhal hücuma keçərək türkləri qırmağa qərar verir. Orxan Qazi isə qaladan bir qədər uzaqlaşdıqdan sonra cənazəni irəli aparmaq üçün kiçik bir dəstə ayırır, döyüşçülərə isə pusquda durmağı əmr edir. Türklərin arxasınca hücuma gedən təkfurlar pusquya düşərək məğlub oldular. Osman Qazi geriyə dönərək qalanı hücumla aldı və atasının cənazəsini gümüşlü qübbənin altında dəfn etdi. Türklərin qalaya girişi çox nizamlı oldu. Heç kimə zərər vermədilər, xalqın malına toxunmadılar. Təkfurun sərvəti isə döyüşçülərə paylandı.
Osman Qazidən sonra taxta çıxan Orxan Qazi Bursanın fəthi ilə böyük şöhrət qazandı. 1335-ci ildə Bursa dövlətin yeni paytaxtı elan olundu. Bolu, Kandıra, Aydos zəbt olundu, türklər Mərmərə sahillərinə çatdılar. Hədəf İstanbul idi. İmperator III Andronikos türkləri dayandırmaq üçün hərəkətə gəldi. Maltəpədə imperatorun ordusu tamamilə dağıdıldı, iki bizans şahzadəsi öldürüldü, imperator yaralı vəziyyətdə qaçaraq canını güclə qurtardı. Orxan Qazi mühasirədə olan İzmirə dönərək şəhəri aldı, Rumeli fəth olundu. Orxan Qazinin zamanında Bursada qızıl, gümüş və mis pullar kəsilirdi. O, 1362-ci ildə vəfat etdi və atasının türbəsindən 10-15 metr aralıda türbədə dəfn olundu. Təəssüflər olsun ki, 1801-ci ildə yanğın, 1855-ci ildə baş verən zəlzələ zamanı türbələr tamamilə dağıldı. 1863-cü ildə Sultan Əbdüləzizin əmrinə əsasən yeni türbələr tikildi.
Türkiyənin dördüncü böyük şəhəri olan Bursa Mərmərə dənizinin cənub - şərqində, Uludağ silsiləsinin şimal-qərb ətəklərində yerləşir. Şəhər Miladdan öncə 2-ci əsrdə Pithinia kralı Prusias tərəfindən salınmış və onun şərəfinə Prusa adlandırılmışdır. Antik mənbələrə görə pithinlər gəlməzdən əvvəl burada misialılar yaşamışlar. Misia bölgəsi o zamanlar bütün Balıkəsiri, Kütahyanın qərbini, Manisanın şimalını, İzmirin şimal-qəbrini, Çanakkalanın şərqini və Bursanın cənub tərəflərini əhatə edirdi. Buna görə də Bursanın qədimdə indiki Taxtalı məhəlləsinin və Çalı beldesinin yerində olduğunu söyləyənlər də var. Bursanın ən qədim hissəsinin isə bugünkü Nilufər ilçəsi ərazisində yerləşdiyi bildirilir. Miladdan əvvəl, 74-cü ildə Roma imperatorluğunun hakimiyyəti altına düşən Bursa şərqə doğru genişlənir. Orxan Qazi tərəfindən tutulduqdan sonra şəhər dövrünün müasir elm, mədəniyyət mərkəzinə, dövlətin paytaxtına çevrilir. Osmanlı imperatorluğunun ilk 6 sultanı burada dəfin olunmuşlar.XIX əsrdə ipək fabriklərinin, məktəblərin, teatrların açılması ilə şəhər daha da böyümüşdür. I Dünya müharibəsində Türkiyənin məğlubiyyətindən sonra Bursa İngiltərə, Fransa və İtaliyanın nüfuz dairəsinə keçir. 1920-ci il iyulun 8-də yunanlar şəhəri işğal edirlər. 1922-ci il sentyabrın 11-də Bursa yenidən türklər tərəfindən azad olunur. Sonrakı illərdə inkişaf edən şəhər 1991-ci ildə 1200 şəhər və qəsəbə arasında “Avropa şəhəri Mükafatı”na layiq görülmüşdür.
Osmanlı tarixinin ilk yüz ilində inşa edilən memarlıq nümunələrinin əksəriyyəti Bursadadır. Əsas memarlıq əsərləri bunlardır. 1339-cu ildə inşa olunmuş ikiqübbəli Orxan bəy camesi Osmanlı came memarlığının ilk örnəklərindən biridir. Camenin tikintisi ilə bağlı maraqlı bir rəvayət var. Bursanı fəth edən Orxan bəy öz adına bir came ucaldılmasını əmr edir. Camenin tikintisində Qaragöz və Hacivat adında iki dost da çalışır. Lakin təbiətən çox şən və hazırcavab olan Qaragözlə Hacivatın duzlu-məzəli söhbətləri, lətifələri tikintidə çalışanların da diqqətini cəlb edir, işi ləngidirdi. Vəziyyəti belə görən Orxan Qazi qəzəblənir və bu iki dostu edam etdirir. Çox keçmir ki, Orxan Qazi tutduğu işdən bərk peşman olur, qəm dəryasına batır. Onun bu üzüntüsünü görən Şeyx Küşteri Qaragöz və Hacivatın ölmədiyini deyir. Şeyx dəri və parçadan Qaragözün və Hacivatın fiqurlarını düzəldir, tül pərdə arxasında qoyaraq onların danışığını təqlid etməyə başlayır. Dostların baməzə lətifələri Osman bəyin çox xoşuna gəlir və o, bu oyunun davam etdirilməsini əmr edir. Günümüzədək gəlib çatan Qaragöz tamaşaları bax, belə yaranıb.
Yaşıl came (1379) təkqübbəlidir. Qübbənin hünqdürlüyü 20 metrdir. Eni 56, uzunluğu 68 metr olan Ulu camenin 20 qübbəsi var. Camenin içində 12 sütun inşa olunmuşdur.
İldırım Bəyazid dövründə Bursada böyük mədrəsə və xəstəxana tikilmişdir. Ümumiyyətlə, Uludağın ətrafında çoxlu məscidlər, məktəblər, təkkələr, türbələr tikilmişdir.
Elm adamları, ədiblər, sufi şeyxləri sənətkarlar Osmanlı imperatorluğunun himayəsində məhsuldar fəaliyyət göstərirdilər.
Bursanın təbiəti ilahi bir gözəlliyə malikdir. Yaşıl ormanların sardığı qədim Uludağ Qərbi Anadolunun ən yüksək dağıdır. Sinəsində 11 şəlalə çağlayır. Hər birinin 38-40 metr hündürlüyü var. Flora və faunasının zənginliyinə görə 1961-ci ildə Uludağ Milli Park elan olunmuşdur. Qış idman və turizm mərkəzi kimi çox məşhurdur. Bursanın sərhədləri daxilindəki Uluabat gölü bu yerlərə xüsusi gözəllik verir. Yaz aylarında sellər, sular oynayanda gölün səviyyəsi qalxır və ətrafdakı ağacların gövdəsinin bir hissəsi su altında qalır. Kənardan yaşıl gəmilərə bənzəyən ağacların çətirləri arasında əmin-arxayın üzən yaşılbaş sonalar incə, zərif boyulnarını məğrur-məğrur qaldırıb dağın, gölün, meşənin simfoniyasına həzin bir melodiya qatırlar. Təbiət qənirsiz gözəlliyi ilə könüllərə xoş duyğular bəxş edir. Bütün bu mənzərəni başımız üzərindəki mavi səma, bir də yaxınlıqdakı Apollon məbədi tamamlayır. Paklıq və xeyirxahlıq rəmzi olan Apollon məbədi.
Çağdaş Nilufər
1987-ci ildə böyük şəhər statusu alan Bursada üç mərkəzi ilçə yaradılır. Osmanqazi, İldırım və Nilufər. Bu gün ilçələrin sayı 17-yə çatmışdır. Şəhərin qərbində yerləşən Nilufər ilçəsi öz adını ərazisindən keçən Nilufər çayından, çay isə öz adını Orhan Qazinin arvadı Nilufərdən (Holofira) almışdır. İlçənin əhalisinin sayı artıq 200 min nəfəri keçmişdir. 24 məhəllədən ibarət Nilufər Bursanın ilçələri arasında öncül yer tutur. Burada güclü toxuculuq, avtomatika, maşınqayırma, qida sənayesi müəssisələri vardır. Bursa şəhərinin əhalisinin sayı isə artıq 2,5 milyon nəfərə çatır.
Bursada irili-xırdalı 8 min toxuculuq müəssisəsi var. Ölkədə istehsal edilən təbii və sintetik ipliklərin 75 faizi bu müəssisələrin payına düşür. Şəhərin iqtisadi, sosial və mədəni həyatı mükəmməl plan əsasında inkişaf etdirilir. Qadın, gənclik, uşaq və idman, el sənətləri, təqaüdçülər, tarix-mədəniyyət-fəlsəfə, maarif, səhiyyə, Uludağ və digər işçi qrupları müvafiq sahələrlə bağlı xüsusi layihələr üzərində çalışırlar.
Nilufər bələdiyyəsi müasir bələdiyyə xidməti baxımından əsl örnək ola bilər. Vətəndaşlar bələdiyyənin veb saytı vasitəsi ilə onun fəaliyyəti ilə tanış olmaq, vergiləri ödəmək, müəyyən məsələlri aydınlaşdırmaq imkanına malikdirlər. Onlar bələdiyyə sədrinin otağındakı kameranın köməyi ilə gün ərzində görülən işləri internet vasitəsi ilə izləyə bilərlər. Vətəndaş sorğularına 48 saat ərzində cavab verilir.
Uzunluğu 103 km olan Nilufər çayı öz mənbəyini Uludağın güney yamacında 850 metr yüksəklikdə yerləşən iki mağaradan alır. Başlanğıcda Aras suyu adlanan çaya axarı boyunca xeyli kiçik qollar birləşir və sonra, Nilufər adını alır. Doğancı kəndi yaxınlığında Nilufər çayının qarşısı kəsilərək su anbarı yaradılmışdır. Bursaya içməli su əsasən buradan verilir. Antik dövrdə Odris adıyla tanınan Nilufər Bursa və ətraf ərazini su ilə təmin etdikdən sonra Nilufər Çayırköy və Heyvalı dərədən keçərək Uluabat gölünə tökülür.
Qardaşlıq Parkı
2005-ci ildə Bakı şəhər Nizami rayon bələdiyyəsi ilə Bursa şəhər Nilufər ilçəsi arasında imzalanmış qardaşlaşma protokolundan sonra tərəflər razılığa gəlmişlər ki, yeni park layihəsini həyata keçirsinlər.
Parkın yaradılması üçün Nilufər bələdiyyəsinin qərarı ilə Çamlıca məhəlləsində 14 hektarlıq bir ərazi ayrılır və İstanbul Texniki Universitetinin professoru doktor Əhməd Çingiz Yıldızçı layihə hazırlayır. Park üçün ayrılmış sahənin 9 hektarı yaşıllıqlardır. Parkda seyrəngahlar, əsas meydan, uşaq oyunları və basketbol meydançaları, pilləkənli şəlalə, kafe, müxtəlif istirahət guşələri böyük zövq və peşəkarlıqla yaradılmışdır.
Türkiyə və Azərbaycan dostluğunun, qardaşlığının daha bir rəmzinə çevrilmiş parkın açılışı mayın 30-da keçirildi. Parkın mərkəzi meydanı hündür bir təpənin başında yerləşdiyindən, həm parkın ərazisi, həm də şəhər bütövlükdə ovuc içi kimi görünür. Uludağın yaşıllıqlara bürünmüş şimal-qərb yamacı, başı buludlara söykənən zirvəsi, şəhərin abad, səliqə-sahmanlı məhəllələri, qoşa minarəli məscidlər, tər-təmiz mavi səma adamı bir anlığa da olsa, bu dünyanın dərd-sərindən, problemlərindən ayırıb özgə bir aləmə aparır. Daxilən yüngülləşib, paklaşıb düşüncələri sarmış kədərli ovqatdan silkinib geriyə dönürsən. İnsanın yaratdıqları insanı heyran edir. Düşünürsən ki, cəmi məxluqat yaratdıqlarından yetərincə zövq alsaydı, onun dəyərini olduğu kimi anlasaydı dünyamız nə qədər gözəl olardı.
Parkın açılış mərasimi sayğı duruşu və iki ölkənin dövlət himninin səsləndirilməsi ilə başlad
ı.
Professor Əhməd Çingiz Yıldızçı layihə üzərində çalışmaqdan qürur duyduğunu bildirərək qeyd etdi ki, iş prosesində ərazidə relyefinin imkanlarından bəhrələnməklə bərabər, müasir park tikintisi təcrübəsini də yaradıcılıqla tətbiq etməyə çalışmışdır.
Tanınmış iş adamı Osman Gəzəkər parkın salınmasını qardaş Türkiyənin Azərbaycana, türk xalqının ulu öndər Heydər Əliyevə böyük məhəbbətinin simvolu kimi dəyərləndirdi. Bu parka gələnlərin hər birinin qəlbində Türkiyə və Azərbaycan sevgisinin daim nəhayətsiz bir ümmana dönəcəyini vurğuladı.
Nilufər bələdiyyəsinin başqanı Mustafa Bozbəy Cümhuriyyət Xalq Partiyasının təmsilçisidir. Mərasimdə çıxış edən Mustafa bəy Azərbaycandan gəlmiş nüfuzlu nümayəndə heyətini salamladı. Bildirdi ki, bu park iki bələdiyyənin əməkdaşlığının uğurlu bəhrəsidir. Zaman-zaman qardaş xalqlarımızı bir-birinə bağlayan yeni layihələr reallaşdırılacaq. Türkiyə və Azərbaycan dünya birliyində layiq olduqları yüksək mövqe tutacaqlar.
Bakı şəhər Nizami rayon bələdiyyəsinin sədri Arif Qasımov çox uğurlu dizayn verilmiş yaraşıqlı parkın inşasında əməyi olan bütün insanlara təşəkkürünü bildirdi. Parkda böyük qranit parçaları üzərində ulu öndər Heydər Əliyevin və Mustafa Kamal Paşa Atatürkün müdrik kəlamlarının xüsusi məna daşıdığını diqqətə çatdırdı.
Millət vəkili Fəttah Heydərov mərasim iştirakçılarını parkın açılışı münasib
ətilə təbrik etdi, Türkiyə- Azərbaycan dostluğuna əbədiyyət arzuladı. Natiq ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin Naxçıvanda yaşadığı zaman Türkiyə ilə münasibətlərin yaradılması yolunda necə fədakarlıqla çalışmasından, hər iki xalqı böyük həsrətdən sonra qovuşduran Ümid körpüsünün açılışından qürur hissi ilə bəhs etdi. Azərbaycanın türk dünyasının ən parlaq ulduzlarından biri olduğunu vurğuladı, uğurlu daxili və xarici siyasət yeritdiyini diqqətə çatdırdı.
Bursa valisi Nihat Canpolat böyük Atatürkün “Azərbaycanın sevinci bizim sevincimiz, kədəri bizim kədərimizdir” sözlərini xatırladaraq Türkiy
ənin bundan sonra da daim Azərbaycanın yanında olacağını, türk dünyasının sivil, dünyəvi cəmiyyət kimi yüksələcəyini bəyan etdi.
Mərasimdə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İcra Aparatının İctimai-siyasi məsələlər şöbəsinin müdiri Əli Həsənov çıxış edərək dedi:
- Əziz dostlar, hörmətli mərasim iştirakçıları! Mən gözəl Bursa şəhərində, Nilufər bələdiyyəsinin ərazisində insanı heyran qoyan bu yaraşıqlı parkın açılışı münasibətilə sizləri salamlamaqdan şərəf duyuram. Azərbaycan-Türkiyə dostluğu bizim ulu öndərlərimizdən, ata-babalarımızdan bizə miras qalmış, əmanət edilmiş misilsiz dəyərlərimizdəndir. Tarix boyu bizim xalqlarımızı ayrı salmağa, onları təklikdə məhv etməyə çalışan düşmən qüvvələr olmuşdur. Amma bizim qardaşlıq əlaqələrimiz, möhkəm dostluğumuz düşmənlərimizin arzusunu gözündə qoymuş, ölkələrimiz günbəgün inkişaf edərək dünya birliyində layiqli yer tutmuşlar. Türkiyə və Azərbaycan şərəfli bir tarix yaşamışlar. Əsrin əvvəllərində dünyanın nəhəng dövlətlərinin təcavüzünü qəhrəmanlıqla dəf edən Türkiyə öz yaşam qüdrətini bütün dünyaya sübut edərək Mustafa Kamal Paşa Atatürkün rəhbərliyi altında sivil, demokratik, dünyəvi Cümhuriyyət qurdu. 1918-ci ildə yaradılmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Şərqdə ilk demokratik respublika idi. Təəssüf ki, onun ömru cəmi iki il oldu. Ötən əsrin sonunda yenidən müstəqillik qazanmış Azərbaycan böyük öndər Heydər Əliyevin misilsiz dühası sayəsində istiqlalını qoruyub saxladı, əbədiləşdirdi. Heydər Əliyev yeniləşən, qloballaşan dünyada sarsılmaz siyasi iradə nümayiş etdirərək “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasına, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin, “Üç dəniz” əfsanəsinin reallaşdırılmasına nail olmaqla Türkiyəni neft-qaz ölkəsi olmasa da, dünyaya neft-qaz nəql edən bir ölkəyə çevirdi. Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu ölkələrimizin beynəlxalq əhəmiyyətini, regionda liderlik mövqeyini daha da yüksəltmişdir.Ulu öndər Heydər Əliyev Türkiyəni iki doğma vətənindən biri hesab edirdi. Ona görə də çox təqdirəlayiqdir ki, hər zaman bu parka gələn insanlar burada türk dünyasının iki böyük oğlunun müdrik kəlamlarını oxuyacaqlar. Bizim ulu öndərimiz Heydər Əliyevin “Biz bir millət, iki dövlətik” və Qazi Mustafa Kamal Paşa Atatürkün “Azərbaycanın sevinci bizim sevincimiz, kədəri bizim kədərimizdir” sözlərini. Bu dərin mənalı kəlamlar bizim gələcək nəsillərimizə çağırışdır. Dostluq və qardaşlıq çağırışı.
Professor Əli Həsənov parkın yaradılmasında əməyi olan bütün insanlara Azərbaycan hökuməti və xalqımız adından təşəkkür etdi.
Daha sonra Azərbaycandan gəlmiş sənət adamları böyük konsert proqramı ilə çıxış etdilər. Xalq artisti Ağadadaş Ağayevin, Gülüstan Əliyevanın oxuduqları mahnılar, xalq çalğı alətləri və mahnı və rəqs ansamblının çıxışları alqışlarla qarşılandı. Mərasimin sonunda tədbir iştirakçıları parkda gəzdilər, xatirə şəkilləri çəkdirdilər.

,Xalq qəzeti
.-2007.-7 iyun.-S.7.