Hidayətqızı S

Hidayətqızı S.

Milli teatrımız təşəkkül tapandan (10 mart 1873) 15 il sonra maarifçi ziyalılar Həbib bəy Mahmudbəyov və Sultan Məcid Qənizadənin başçılığı ilə qabaqcıl teatr xadimlərinin birliyini yaratmaq cəhdində olublar. Bu arzu 1897-ci ildə reallaşıb.
İlk dəfə olaraq Bakıda Artistlər İttifaqı təşkil edilib və burada 300-dək artist və səhnə həvəskarı çalışmışdır. Bu təşkilata Azərbaycan səhnə ustaları ilə bərabər o zamanlar Bakıda fəaliyyət göstərən əcnəbi aktyorlar da üzv olmuşdular. 1900-cü ildən Artistlər İttifaqının fəaliyyəti bir qədər zəifləyib. Bir il sonra Şuşadan Bakıya gələn Ədbürrəhim bəy Haqverdiyev həmin ittifaqın bazasından Müsəlman Artistləri Cəmiyyəti yaradıb. Bu cəmiyyətə üzv olan aktyorlar ildə cüzi üzvlük haqqı veriblər və əvəzində cəmiyyət onların bir sıra hüquqlarını qoruyub, ehtiyacı olanlara yardımlar edib. 1906-cı ildə Bakıda "Nicat" Mədəni-Maarif Cəmiyyəti yaranıb və bu qurum Müsəlman Artistlər Cəmiyyətinin işini öz üzərinə götürərək davam etdirib. Cəmiyyətin nəzdində teatr truppası və teatr işləri bölünüb təşkil olunub. Həmin bölüm Artistlər İttifaqının funksiyasını öz üzərinə götürərək onu həyata keçirib. Səhnə fəaliyyətinin nizamnaməsini çap edib. 1912-ci ildə "Səfa" və 1916-cı ildən "Zülfüqar bəy və Üzeyir bəy Hacıbəyov qardaşlarının" müdiriyyəti yaradılıb. Bu truppalar "Nicat"dakı teatr bölümünün nizamnaməsinə yeni əlavələr ediblər. Üzvlük haqları dəyişdirilib. Hətta məşhur sənətkarlara maaşlar verilib. 1917-ci ildə Abbas Mirzə Şərifzadə bütün qabaqcıl səhnə xadimlərinin səsvermə çoxluğu ilə Müsəlman Artistləri İttifaqını yaradıb. 1920-ci ildə bu ittifaqın fəaliyyəti Birləşmiş Dövlətlər Teatrında (bugünkü Akademik Milli Dram Teatrı) davam etdirildi. Bu qurumun xətti ilə Naxçıvan, Gəncə, Ağdam, Lənkəran, Şuşa, Zaqatala, Şəmkir, Qazax, Quba, Şamaxı, Füzuli, Ağdaş, Bərdə və başqa dövlət teatrlarında maddi və yaradıcılıq yardımları, müxtəlif himayədarlıqlar edilmişdir. 1948-ci ildən bu qurum müstəqil fəaliyyətə keçərək Azərbaycan Teatr Cəmiyyəti adlandırılıb. Onun ilk sədri SSRİ xalq artisti, məşhur opera müğənnisi Şövkət xanım Məmmədova olub. Müxtəlif illərdə cəmiyyətə Rza Təhmasib, Mərziyə Davudova, Mustafa Mərdanov, Mehdi Məmmədov, Şəmsi Bədəlbəyli, Lütfiyar İmanov rəhbərlik etmişlər. 1987-ci ildə cəmiyyətin konfransında qurumu Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqı adlandırmaq qərara alınmışdır. İttifaqın ilk prezidenti Həsən Turabov olmuşdur. İctimai yaradıcılıq təşkilatı olan ittifaq özünü maliyyələşdirən qurumdur. Hazırda Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının sədri Azərpaşa Nemətovdur. İttifaqın 110 yaşı tamam olur. Həm aktyorların, səhnə fədailərinin, həm də teatr həvəskarlarının çox sevdiyi və tez-tez bir yerə toplaşaraq gözəl tədbirlərin keçirildiyi bu ünvanın ürəkaçan işləri çoxdur.

Azərbaycan.- 2007.- 15 iyun.- S. 12.