Teatrlar: pərdələr salınsınmı

Teatrlar problemləri başdan aşa-aşa bu mövsümü də yola salmağa, kollektivləri isə istirahətə yollanmağa hazırlaşır. İstirahət deyəndə, Antalyada, Bodrumda və ya başqa füsunkar istirahət guşələrində dincələn 5-10 aktrisanı çıxmaq şərtilə, qalanları elə bizim kimi Bakının istisində yanacaq. Ancaq bu istirahətin də illərlə rol üzünə həsrət qalıb səhnəyə çıxa bilməyən və nəticədə daimi istirahət edən aktyorlara qətiyyən aidiyyəti yoxdur. Çünki onlar onsuz da mövsüm ərzində istirahətdədirlər. Bəzilərinin fəxri ad, bəzilərinin prezident təqaüdü və ya mükafatı, bəzilərinin isə adicə rol həsrəti ilə bağlı intizarları da öz yerində.

Söhbətimizin mövzusu heç də sənətçilərin rol alıb-almaması və ya harda istirahət etmələri ilə bağlı deyil. Televiziyaların "maqazin" verilişləri, qəzetlərin şou yazarları buna geninə-boluna yer ayıracaqlar. Bizim söhbətimiz bəzi teatr kollektivlərinin nisgilli ürəklə yollandıqları istirahətdən qayıtdıqdan sonra doğma teatrlarının taleyinin necə olacağı və hansı işin-gücün qulpundan yapışacaqları ilə bağlıdır.

Heç şübhəsiz, hər bir dövrdə tarixin siyasi gərdişi, cəmiyyətin ictimai-sosial dəyişiklikləri teatrın yaradılması prosesinə, iqliminə və eyni zamanda, onun quruluşuna təsir edib. Bu proses bu gün də özünü göstərməkdədir.

Mövsümün bağlanması ərəfəsində teatrların hazırkı durumuna və repertuarlarına güzgü tutub öyrəndiyimiz gerçəkliklərdən sizi də hali edəcəyik. İlk növbədə ölkənin 1 saylı teatrı sayılan Akademik Milli Dram Teatrın timsalında.

Demək olar ki, Milli teatrımız səhnəsində ən çox tamaşa hazırlanan teatrdır. Fərqi yoxdur, bu tamaşalar dövlət sifarişi ilə, sponsor hesabına və ya teatrın öz gücünə hazırlanır. Əsas odur ki, kollektiv 134-cü mövsümündə Bəxtiyar Vahabzadənin "İkinci səs", Mirmehdi Seyidzadənin "Füzuli və Əsmər", Henrix İbsenin "Oyuncaq ev", Tofiq Kazımovun "İmzanın hökmü", Viktor Hüqonun "Kvazimoda", Tufan Minullinin "Alın yazısı", Stefan Sveyqin "Sonuncu məktub" və s. tamaşaların premyerasını keçirib. Mövsümün bağlandığı günədək, yəni iyunun 15-dək teatr sonuncu premyerasını - Artur Millerin "Körpüdən mənzərə" tamaşasını təqdim edəcək.

Teatrın təmir işlərinə gəlincə, kollektivin bəzi "şıltaq" üzvləri Şəhriyar adına Mədəniyyət Mərkəzində onlara müvəqqəti verilən yerə getmək istəmədiyindən bu mövsümü elə birtəhər köhnə divarlar arasında başa vurublar. Ancaq onu da qeyd edək ki, onların bəyənmədikləri bu Mədəniyyət Mərkəzinin divarları arasında hazırda iki kollektiv - Bakı Kamera Teatrı və Bakı Bələdiyyə Teatrı fəaliyyət göstərir. Və bu kollektivlərdə Xalq və Əməkdar artistləri, istedadlı aktyorlar istənilən qədərdir. Oynadıqları tamaşalar heç də "Azdrama"nın təqdim etdiklərindən quruluşca zəif deyil. Bir də lap "Azdrama"nın aktyor və aktrisalarının "şıltaqlığ"ına dözüb bir neçə ay Şəhriyar adına Mədəniyyət Mərkəzinə köçmədilər, bəs sabah necə olacaq? Hər halda yeni və modern üsulla başdan-ayağadək qurulacaq teatr binasının hazır olması nəinki 3-5 ayın, heç iki ilin də söhbəti deyil. Qaldı ki, bu müddətdə "Azdrama" kollektivinin necə tamaşalar hazırlayacağına, yenə də bu Mədəniyyət Mərkəzinin köhnə divarları arasında canfəşanlıq göstərən Kamera Teatrının nümunəsi yada düşür.

Sonuncu ölən ümidlər

1991-ci ildə yaranan Kamera Teatrı adının estetik prinsipinə uyğun məzmunlu və düşündürücü repertuar quraraq cəsarətli eksperimentlər aparır. İki il bundan qabaq 15 illik tarixlərini qeyd edən teatrın yubileyi demək olar ki, səssiz ötüşüb.

Deyilənə görə, Şəhriyar adına Mədəniyyət Mərkəzində yerləşən kollektivə teatrların təmirə dayandığı ərəfədə "Araz" kinoteatrında işləməyi təklif ediblər. Ancaq teatrın bədii rəhbəri Cənnət Səlimovaya həmin məkanı bəyəndirmək mümkün olmayıb. Ona görə yox ki, indiki yerləri əla vəziyyətdədir. Ona görə ki, heç olmasa bu şəraitsizliyə alışıblar. "Kinoteatrın bir tərəfində kino göstərilir, bir tərəfində çayxana işləyir. Özünüz təsəvvür edin, bir də bizə o qədər pulu kim verəcək ki, təmir işləri görüb özümüzə normal şərait quraq? Bizə pul ayırdılar, burda bəzi təmir işləri gördük. Ancaq vəsait çatışmadığı üçün təmir işləri yarıda qaldı. Deyilənə görə, icra hakimiyyəti söz verib ki, Şəhriyar adına Mədəniyyət Mərkəzini təmir etdirəcək. Biz də ümidimizi ona bağlamışıq".

Hələ ki, verilən sözdən iki ildən çox vaxt keçir... Ancaq kollektiv ümiddən düşmür. Öz repertuarına hörmətlə yanaşan kollektiv klassiklərin əsərlərini səhnələşdirməkdə davam edir. Truppa müdiri Gülər Nəbiyevanın bildirdiyinə görə, kollektiv mövsüm ərzində iki premyera - Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan" və Sofoklun "Şah Edip" əsərləri əsasında hazırlanan tamaşalarını təqdim edib. Cənnət Səlimovanın quruluşunda hazırlanan C.Cabbarlının "Aydın" əsəri isə yeni mövsümdə təqdim olunacaq.

125 yaşlı sənət ocağı

İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının direktoru İftixar Piriyevin bildirdiyinə görə, bu mövsümdə hətta plandakından da artıq tamaşa təhvil veriblər. İyunun 5 və 21-də Musiqili Klomediya Teatrında, 15-də isə Mahnı Teatrında kollektivin bu mövsüm üçün nəzərdə tutulan sonuncu premyerası keçiriləcək. Həmin gün tamaşaçılara Ramiz Abdullayevin "Biznesmen" tamaşası təqdim olunacaq. İ.Piriyevin deməsincə, kollektiv bu mövsümdə Tamara Vəliyevanın "Analar neyləsin" ("Mənim ağ göyərçinim"), İlyas Əfəndiyevin "Sən həmişə mənimləsən" pyesi əsasında hazırlanan "Boy çiçəyi" və Elçin Hüseynbəylinin "Hamının günahı" tamaşalarını təqdim edib.

Teatrın direktoru həmçinin dövlət sifarişi ilə hazırlanan Anarın "Təhminə və Zaur" tamaşasının bina problemi üzündən təmtəraqlı keçmədiyini də bildirdi.

Onu da qeyd edək ki, 125 illik tarixi olan teatrın ən ağrılı problemi - bina məsələsi hələ də həll olunmayıb. Teatrın tarixinə nəzər salıb demək olar ki, milli səhnə sənətimizin salnaməsində xüsusi yeri olan İrəvan Teatrının bəxtinə "qaçqın teatrı" taleyi yaşamağa başladığı vaxtdan gün doğmayıb. Kirayələr, diqqətsizlik, inişil qeyd olunmalı olan 125 illik yubileyin keçirilməməsi...

Ötən il avqustun 31-də prezident İlham Əliyev İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının 125 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında sərəncam verəndən sonra kollektiv rahat nəfəs almağa başlayıb. Ancaq o vaxtdan bəri bu sərəncamın onlar üçün hansı qapılar açacağı hamı üçün sirr olaraq qalmaqdadır...

Onu da qeyd edək ki, kollektivi müvəqqəti olaraq "Nəriman Nərimanov" kinoteatrında yer verilib. Ancaq orada kollektivin çalışması üçün şərait olmadığından köçə bilməyiblər. Kollektiv birmənalı şəkildə ümidini itirməyib ki, yubileyləri qeyd olanacağı təqdirdə onlar da bina ilə təmin olunacaqlar. Necə inanmasınlar? Axı deyirlər, ümid sonuncu ölür...

Şuşa Teatrının "Savalan"ı

Təbii ki, dəyişikliklər Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrından da yan keçməyib. Bakıda məskunlaşdıqdan sonra bu teatr cəmiyyətdə baş verən hadisələrə tamaşaları ilə müdaxilə etməyə başlayıb. Bu gün teatrın tərcümeyi-halı tamaşaları olsa da, onları oynamağa yer tapmır. Hazırda kollektiv "Savalan" kinoteatrının binasında yerləşir. Təsəvvür edin, teatr ötən mövsümdə hazırladığı Anarın "Təhminə və Zaur" tamaşasının cəmi bircə dəfə premyerasını keçirib. Növbəti tamaşaları oynamağa isə səhnə tapmayıb. Çünki kirayə səhnə tapmaq kollektiv üçün həmişəki kimi problemdir. "Tamaşaları oynamaq üçün səhnə axtarırıq. Tapanda tamaşanı təqdim edəcəyik" - deyə kollektiv üzvləri bildirdilər. Hətta aktrisalardan biri bir qədər uzağa gedib: "Hərdən mənə elə gəlir ki, teatrların axırı yaxınlaşıb" - deməkdən də çəkinmədi.

Onu da qeyd edək ki, teatrın hazırda məskunlaşdığı bina çox yararsız vəziyyətdədir. Necə deyərlər, nə qışlağı var, nə yaylağı. İstilik sistemi həll olunmadığından aktyorlar soyuqdan əsə-əsə zalda məşq edirlər. Havalar bir az qızdımı, adına teatr dediyimiz bu məkanın dörd divarı arasında qərar tutmaq olmur. İstidən adamın bağrı çatlayır. Binaya tamaşaçı cəlb olunmasından və teatrın özünü bir sənət ocağı olaraq təqdim etməsindən ötrü nə qədər vaxtın lazım olduğunu söyləmək isə çətindir. Yəqin ki, o vaxta qədər də Şuşa teatrı olan-qalan tamaşaçısını da itirəcək.

Ah, bu binasızlıq...

Bakı Bələdiyyə Teatrının bədii rəhbəri və direktoru Amaliya Pənahova mövsümün onlar üçün uğurlu keçdiyini - yeni premyeralarla və qastrol səfərləri ilə yadda qaldığını bildirdi. Amaliya xanım eyni zamanda, teatrın həll olunmamış bina problemindən və sonuncu prezident sərəncamında rəhbərlik etdiyi kollektivin heç bir üzvünün fəxri ad və təqaüdçülər siyahısına düşməməsindən doğan gileyini də dilə gətirdi: "Vaxt olar, biz də yada düşərik!"

Dövlət Gənclər Teatrı da eyni taleni yaşayır. Teatrın direktoru Həsən Həsənov bu il bir neçə tamaşanın premyerasını keçirdiklərini söylədi. Kollektiv "Dostluq" kinoteatrında həmişəlik məskən salsa da, hələlik kinoteatrın təmirindən soraq yoxdur: "Səhnə tapanda tamaşalarımızı oynayırıq. Tapmayanda elə bu kinoteatrın səhnəsində təqdim edirik. Bu səhnəni birtəhər düzəltmişik". Onu da qeyd edək ki, rəhmətlik Hüseynağa Atakişiyevin yaratdığı bu teatrın başı elə əzəldən bəlalı olub. 17 ilə TXİ-nin binasında dava-dalaşla, üzlərinin gücünə yerləşən kollektiv onlara ayrıca bina veriləndə nəhayət, talelərinə günəş doğduğunu sanıblar. Ancaq hələ ki, bu günəşin qarşısını buludlar kəsib...

Heç olmamaqdansa...

Təmirə dayanan teatr binaları arasında təkcə Opera və Balet Teatrının və Musiqili Komediya Teatrının adına rast gəlinmir. Üstəlik, bu sənət ocaqları bir neçə kollektivin məşqləri və tamaşaları üçün öz səhnəsində müvəqqəti yer ayırıb. "Muskomediya"nın truppa müdiri Novruz Qartal bizimlə söhbətində bu mövsümün kollektiv üçün uğurlu keçdiyini söylədi. Kollektiv Ramiz Mirişli və Marat Haqverdiyevin "Qısqanc ürəklər", gənc reyissor Mikayıl Mikayılovun dövlət sifarişi ilə hazırladığı "Milyonçunun dilənçi oğlu", Əhəd Hacıyevin "Kələkbazlar" ("Subaylarınızdan görəsiniz") tamaşalarını təqdim edib. Bu günlərdə isə kollektiv Əli Əmirlinin "7 məhbusə" tamaşasının premyerası ilə mövsümün sonuncu tamaşasını təqdim etməyə hazırlaşır.

Teatrın təmir işlərinə ehtiyacı olmasa da, yubileyinin keçirilməsinə ehtiyacı var. Musiqili Komediya Teatrının 95 illik yubileyinin keçirilməsi iki ildir ki, düyünə düşüb. Rəsmi dairələrdə yubileydən ara-sıra söz düşsə də, hələlik teatrın rəhbərliyi də yubileyin nə vaxt keçiriləcəyi haqqında səhih məlumata malik deyil. Teatrın truppa müdiri N.Qartal da yubileyin hələ də qeyri-müəyyən olduğunu bildirdi: "Muskomediya"nın yubileyi hələ ki qalıb. Əbülfəs Qarayev yubileyi keçiriləcək 2-3 teatrın adını çəkdi. Onlardan biri də bizim teatr idi. Ancaq yubileyin nə vaxt olacağını bilmirəm".

Yubileyi qeyd olunacaq digər sənət ocağı Səməd Vurğun adına Rus Dram Teatrıdır. 85 illik yaradıcılıq yolu keçən Rus Dram Teatrı da digər sənət ocaqları kimi təmirə dayanıb. Bu mövsümdə məşqlərini Xətai Mədəniyyət Sarayında keçirən kollektiv tamaşalarını Dənizçilərin Mədəniyyət Evində təqdim edib. Həmçinin kollektiv tamaşaçılarını itirmək problemi ilə üzləşib. Ümidləri var ki, təmir işləri başa çatandan və teatr öz tamaşaçısını yenidən qaytarandan sonra yubileyləri də yada düşəcək!

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin yubileylərlə bağlı cavabı birmənalıdır: "Nazirlikdə baş verən dəyişikliklərlə əlaqədar bu tədbirlər ləngiyib. Yeni nazirlik formalaşıb, texniki məsələlər vaxt aparan işlərdir. Yubiley tədbirləri nəzərdə tutulan siyahıdadır. Ancaq nə vaxt olacağını deyə bilmərik. Həm də teatrların təmiri ilə əlaqədar yubileylərin keçirilməsi ləngiyir".

Bu da məbəd və ya həyatımızın güzgüsü sayılan teatrlarımızın gerçək mənzərəsi... Görünən yola bələdçi lazım deyil ki?

Kaspi.-2007.-6 iyun.-S. 16.