Səhnə bataqlıq kimidir

Diqqətsizlik səhnəmizin cəfakeş aktyorlarının çoxundan yan keçməyib. Onlar ömürlərinin ən yaxşı vaxtlarını səhnəyə həsr ediblər. Sevinclərini orada tapıblar, kədərlərini orada unudublar. Səhnəyə çıxmaq, bəzən bircə kəlmə söz demək üçün ən ağır xəstəliklərini də yaddan çıxarıblar. Layiqli rollar oynayıblar, tamaşaçıların yaddaşında qalıblar. Əvəzində isə özləri unudulublar, diqqətdən kənarda qalıblar. Onların zəhmətini, hallal haqqını sənətdə payı olmayanlar mənimsəyib.

Opera və Balet Teatrının qocaman aktyoru İsmayıl Ələkbərovun sənətkar taleyi də bu qəbildəndir.

- İlk dəfə musiqiyə həvəsim Rəşid Behbudovun, Bülbülün səsinə qulaq asandan sonra yaranıb. O qızıl səsləri eşidəndən sonra hətta içimdə romans oxumağa da həvəs artdı. III sinifdə oxuyanda Üzeyir Hacıbəyovun "Sənsiz" və "Sevgili canan" romanslarını öyrəndim. Qohumum Rəşid Tahirov da teatrda işləyirdi. O məndə musiqi istedadını görüb "gəl, səni Opera Teatrına aparım" - dedi. Əvvəlcə Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbində Seyid Şuşinskinin sinfində, daha sonra İncəsənət İnstitutunda oxudum. İmtahan verəndə sinifdə Kamil müəllim, Adil Gəray, Ceyran Haşımova oturmuşdu. "Nə oxuya bilərsən" - deyə soruşdular. "Çahargah" muğamı hazırlamışam" deyə cavab verdim. İfam xoşlarına gəldi. Seyid dedi ki, bunu mənim sinfimə yazın. Üç il Seyidin sinfində oxudum.

Hərbi xidmətdən qayıdanda texnikumun direktoru Azər Abdullayev idi. Çox ziyalı və gözəl insan olan Azər müəllim məni yenidən oxuduğum sinfə bərpa elədi. Seyid Şuşinski xəstə olduğuna görə, Əlibaba müəllimin sinfində oxumağa başladım. Canəli Əkbərov, Qaraxan Behbudovla bir sinifdə oxudum. O vaxtdan dostluğumuz davam edir. Sonuncu kursda isə gözəl xanəndə və pedaqoq Nəriman Əliyevin sinfində dərs aldım. Həriman müəllim də Seyid Şuşinskinin tələbəsi olmuşdu.

- Bəs Opera Teatrının səhnəsinə necə gəldiniz?

- O vaxtlar səhnəyə çıxmaq çox çətin idi. Qulu Əsgərov, Bakir Həşimov, Arif Babayev, Əli Mehdiyev, Baba Mirzəyev kimi sənətkarlar səhnədə çalışırdı. Belə bir zamanda mən də səhnəyə gəlib onlarla çiyin-çiyinə çalışmağa başladım. Hətta teatra olan həvəsimə görə sözsüz rollar da oynamağa razı idim. Teatrın baş reyissoru Firudin Səfərov "Nikbin faciə" əsərini hazırlayırdı. O, mənə səhnədə sözsüz rolda oynayacağımı bildirdi. İlk dəfə səhnədə Matros rolunda çıxış elədim. Vaxt keçdigcə mənə başqa rollar verməyə başladılar. 44 rubl da əmək haqqı alırdım. Bu minvalla 5 il teatrda işlədim. Qulu Əsgərov və başqa xanəndələr yaxşı səsimin olduğunu bilirdilər. Toylarda bir yerdə çıxış eləmişdik. Onlar bu barədə Bəhram Mansurova danışmışdılar. O vaxt Bəhram müəllim səhnəyə çıxanları özü seçirdi. Onda qayda-qanun başqa idi. Hər adam səhnəyə gələ bilməzdi. "Leyli və Məcnun" operasında Zeyd rolunda oynamaq üçün səsimi yoxladılar. Razı qalıb "indi sənə rol vermək olar" - deyə bildirdilər. İlk səsli rolum Zeyd oldu. "Leyli və Məcnun"da Zeynəb Xanlarova Leylini, Mais Salmanov Məcnunu, mənsə Zeydi oynadım. Səhnəyə "stayyor" kimi çıxsam da, rollarımı oynayırdım. Beş il də beləcə təcrübə keçdim. Beləliklə, repertuarda olan bütün tamaşalarda iştirak elədim. Üzeyir Hacıbəyovun "Koroğlu" əsərində rol aldım. "Leyli və Məcnun"da Məcnundan başqa demək olar ki, əksər rolları oynamışam.

- İndi yaşlı aktyorların çoxu şikayətlənir ki, onlara rol vermirlər. Sizin necə, bu barədə narazılığınız yoxdur ki?

- Teatrda yaşıma da, sənətimə də hörmət edirlər. Teatrın müdiriyyəti mənə çox məsuliyyətli iş - Azərbaycan operalarının idarə olunmasını tapşırıb. Tamaşanı idarə edən reyissordur. Mən də tamaşanın quruluşu zamanı ona kömək edirəm. 10 ildir ki, bu vəzifəni də icra edirəm. Tərif olmasın, bütün əsərlərin hamısını əzbər bildiyimdən, tamaşaların hamısını mən idarə edirəm.

- Səhnəyə aktyor kimi çıxmaq, yoxsa reyissor köməkçisi kimi tamaşanı idarə etmək asandır?

- Tamaşanın bütün məsuliyyəti reyissorın üstündədir. Pərdə arxasında tamaşaçıların bilmədiyi qəribə hadisələr olur. Tamaşa başa çatana qədər quruluşçu heyət həyəcan keçirir. Aktyor kimi səhnəyə çıxmaq ondan qat-qat asandır. Çünki aktyor kimi səhnəyə çıxanda təkcə öz rolunun məsuliyyətini daşıyırsan.

- Opera səhnəsinə çıxan hər bir kişi aktyorun arzusu Məcnunu, Kərəmi oynamaqdır. Bu obrazlar deyəsən sizdən yan keçib?

- O vaxt indiki kimi Məcnunlarımız çox idi. Mən özümü İbn-Salam rolunda gördüm. Ən sevdiyim rol da İbn-Salam roludur. Mən qabağa keçməyi xoşlamıram. O vaxt radioda Xan əmi, Şövkət xanım oxuduğu üçün utanıb ora getməzdim. Amma təsəllim odur ki, oynadığım bütün tamaşalar Qızıl Fonddadır. Nə qədər bu xalq yaşayırsa, həmin tamaşalar da yad olunacaq və məni yada salacaqlar. Onu da deyim ki, Məcnunu kəndimizdə olanda, 19 yaşımda oynamışam. Ona görə də ürəyimdə bu rolun niskili qalmayıb. Bir də ki, bütün rollar gözümün qabağındadır, hamını öyrədirəm və özüm də həzz alıram. Bütün Azərbaycan tamaşalarında da çıxış edirəm.

Mən səhnədə o qədər çətinlik çəkməmişəm. Çünki səhnəyə özfəaliyyətdən gəlmişəm. Kiçik yaşlarımdan səhnədə olmuşam. Məktəbdə oxuyanda həmişə tədbirlərdə xalq mahnıları oxuyurdum. Ona görə də çox çətinlik çəkmədim. Həmin təcrübəm get-gedə təkmilləşdi.

- Səhnəyə təzə gəldiyiniz illərlə bu gün çalışdığınız səhnənin aurası çoxmu fərqlidir?

- Fərqi çoxdur... O vaxtlar böyük məsuliyyət hissi vardı. Aktyorlar tamaşadan 1-2 saat qabaq teatra gəlir, mətnlə tanış olur, çıxıb oynayacaqları səhnəyə baxırdılar. Çünki bəzən səhnədə cürbəcür anlaşılmazlıqlar baş verir. İndi isə cavanlar gəlir, tələsik paltarını geyinir, qrimlənib səhnəyə çıxırlar. Mən bu gün də səhnəyə çıxanda özümdən əvvəlki nəsli gözümün qabağına gətirirəm və cavanlara da bu yolu tövsiyə edirəm.

- Bəs o dövrün tamaşaçı auditoriyası ilə bu günün tamaşaçıları arasında hansı fərqləri hiss edirsiniz?

- Fərqlər çox böyükdür. O zaman ayrı-ayrı rayonlar üçün tamaşalar veriləndə inanın ki, bilet tapılmazdı. Hər gün tamaşa göstərilirdi. Üstəlik gündüz tamaşaları da olurdu. Mən tamaşaçıları zalda ağlayan görmüşəm. Rübabə Muradova "Leyli və Məcnun"da "Şam pərdəsi"ndə oynayanda, biz pərdə arxasında, tamaşaçı da zalda hönkür-hönkür ağlayırdı. Gərək muğamı duyasan. Hər adam muğama qiymət verə bilməz. Əgər dərk edirsə, ondan həzz alır, huşyar olur. O vaxtın tamaşaçıları çox zövqlü, musiqini başa düşən adamlar idi. Tez-tez keçirilən konsertlərimizdə Qulu Əsgərov, Zeynəb Xanlarova, Sabir Əliyev, Arif Babayev oxuyardı. Həmçinin vaxtaşırı rayonlara gedib zəhmətkeşlər qarşısında çıxış edirdik. İndi belə konsertlər demək olar ki, keçirilmir. Gündüz tamaşalarına gəlincə, indi uşaqlar üçün tətildən-tətilə 1-2 tamaşa təşkil olunur.

- Pedaqoyi fəaliyyətə nə vaxtdan başlamısınız?

- İlk dəfə pedaqoyi fəaliyyətə Maştağada Cəfər Cabbarlı adına 182 saylı nümunəvi məktəbdə başlamışam. 20 ilə yaxın orada işləmişəm. Daha sonra Əliağa Vahid adına 293 saylı məktəbdə çalışmışam. 1995-ci ildən Maştağada 10 saylı musiqi məktəbində muğam sinifi açmışam. İndi həmin məktəbdə 2 muğam sinifi fəaliyyət göstərir. Tələbələrimdən ikisi - Zamiq Əliyev və Fərhad Allahverdiyev Asəf Zeynallı adına musiqi kollecini bitirib. 2002-ci ildə Fərhad Allahverdiyev musiqi məktəbləri arasında keçirilən muğam festivalında II yer tutub. Müəllim kimi bu uğurlar məni çox sevindirir. Tələbələrimin gələcəyinə çox inanıram. Çalışıb istedadlı uşaqları sinfə götürürəm. Onu da deyim ki, həm Opera Teatrındakı işimi, həm də müəllimliyi sevirəm. Bu işlərin bir-birinə mane olmaması üçün vaxtımı dəqiq bölüşdürürəm.

- Bu mövsüm teatrda çalışmağınızın 38 ili tamam olur. Çəkdiyiniz zəhmətin müqabilində əməyiniz layiqincə qiymətləndirilibmi?

- Bayaq teatrda böyük hörmətim olduğunu dedim. Müdiriyyətin mənə hörməti sonsuz dərəcədir. Maddi kömək lazım olanda, edirlər. Hər dəfə fəxri ad veriləndə çağırıb "bu dəfə keçdi, eybi yoxdur, gələn dəfə", - deyirlər. Söz də verirlər. Bu minvalla 10-15 ildir ki, söhbət davam edir. Cavanlar 3 il, 5 il səhnədə oynayır. Onların adları var, bizimsə yoxdur. Axırı bir dəfə dedim ki, belə olmaz. 38 ildir ki, mən teatrın səhnəsindəyəm. Bir dəfə də işimdən qalmamışam, həmişə məsuliyyət hiss eləmişəm. Teatrda canımı qoyuram. Oynamıramsa da, tamaşanı idarə edirəm. Amma bunun müqabilində həmişə mənim üstümdən keçiblər. Deyirlər ki, bu "yuxarılardan" keçməlidir. Mənim əməyim heç kəsin gözünə görünmür. Yenə də ümidimi itirmirəm. Bəlkə teatrın 100 illik yubileyində mən də yada düşdüm.

- Elə isə bu laqeydlik müqabilində səhnəyə hansı əhval-ruhiyyə ilə çıxırsınız?

- Səhnə bataqlıq kimidir, düşdünmü, oradan çıxa bilməzsən. Sənəti sevdiyim üçün həvəsdən düşmürəm. Sənətə olan əsl həvəsi öldürmək çətindir. Demək olar ki, bütün günüm teatrda keçir. Nə vaxt gəlsəniz, məni orada görərsiniz. 50 il səhnə təcrübəsi olan bir aktyordan "səhnə necədir?" - deyə soruşsanız, "səhnəyə çıxanda ayaqlarım əsir" cavabını verər. Çünki məsuliyyət hissi olmalıdır. Səhnəyə çıxanda hər şeyi unudursan. Məni də saxlayan teatrdır.

Kaspi.- 2007.- 8 iyun.- S. 16.