Publisistikanın yeni uğuru

“Dünya sözlə yaranıb, sözlə yaşayır, sözlə idarə olunur. Söz ürəyin açarı, düşüncənin gerçəkliyidir. Elə ki, sözün yerinə silahlar danışır, onda fəlakət başlayır. Bu, həm də sözün qüdrətinin və sülh təbiətli olmasının təsdiqidir.

İnsan dil açandan əbədi susanadək saysız-hesabsız söz işlədir. Onların qərəzlisi, şirini də olur, xoşagəlməzi, acısı da! Amma yadda qiymətlisi, təəssüf ki, hərdən də yaralayanı qalır. Hansı yaxşıdır – yəqin belə bir mübahisə açmaq da mənasızdır. Bəs, söz demək üçün insana nə lazımdır? Təbii ki, əvvəlcə söz söyləmək istedadı. Sonra dediyinin eşidilməsi üçün ağıllı mühakimə yürütmək bacarığı və bir də mənəvi haqq! Daha sonra sözün deyilmə tribunası. Ən nəhayət söz deməyə cəsarət və bəlkə də ondan vacib sayılan sözü deyə bilmək məharəti! Bunlar olmasa, deyilən sözlər mənasız yığına çevrilir. Onu nə dinləyən olur, nə də oxuyan. İşdir, kimsə təsadüfən və yaxud məcburən belə sözlə rastlaşarsa, bir şey deməsə də, başını bulamaqla münasibətini ifadə edir.

Az qala ən vacib şərti unutmuşduq. Tutarlı söz demək üçün həm də insana ömür gərəkdir. Çətinlik, sınaqlarla dolu, dostlar əhatəsində keçən bir ömür...

Müdrik o kəsdir ki, dediyi söz eşidilib.

O kəslər xoşbəxtdir ki, dedikləri söz yadigara çevrilib.

Zamanın sınaqlarından keçib gəlmək isə sözün xoşbəxtliyidir.

Möhtərəm oxucu! Bu kitaba müxtəlif vaxtlarda yazılan sözlər-məqalələr toplanıb. Hərəsi bir məqam, bir münasibətlə bağlıdır. Bütövlükdə isə XXI əsrin əvvəllərində Azərbaycanda baş verən bir sıra ictimai-siyasi proseslərə jurnalist reaksiyadır. Şahid sözü gərəkli olur. Daim hadisələrin qaynağında olan jurnalist də gördüklərinin sahibi sayılır. Nə vaxtsa sözümüz kiməsə gərək olsa, oxucu marağını təmin etsə, sanarıq ki, zəhmətimiz hədər getməyib. Bu gün isə müxtəlif illərdə “Azərbaycan” qəzetində yazdıqlarımızın bir qismini diqqətinizə təqdim edirik”.

Müasir dövr Azərbaycan publisistikasının inkişafında özünə məxsus sözü, dəsti-xətti, aydın ictimai-siyasi mövqeyi, cəmiyyət həyatında baş verən pozitiv və neqativ hadisələrə yüksək vətəndaş mövqeyi ilə daim seçilən, milli dövlətçilik ənənələri və milli-mənəvi əxlaqi dəyərlərimizin keşiyində ləyaqətlə dayanan, xalqımızın müstəqillik dövrünün önəmli yüksəlişini məzmunlu publisistik yaradıcılığında yüksək peşəkarlıqla əks etdirən tanınmış qələm sahibi, respublikanın Əməkdar jurnalisti Bəxtiyar Sadıqovun “Ömrün söz yadigarı” adlı yeni publisistik əsərlər toplusu bu yaxınlarda çap edilib oxucuların ixtiyarına verilib. Əsasən 2001-2008-ci illər arasında qələmə alınan və müxtəlif vaxtlarda “Azərbaycan” qəzeti səhifələrində çap edilmiş günümüz üçün akutal publisistik yazıların cəmləşdiyi toplu müəllifin oxucuya ünvanladığı yuxarıda nümunə verdiymiz söz haqqında “Müəllifdən” başlıqlı yığcam və maraqlı bir xitabı ilə açılır.

Məlumdur ki, müxtəlif dövrlərdə ayrı-ayrı söz ustaları söz haqqında dəyərli fikirlər söyləmişlər. Onlardan bu gün bizi nə qədər uzun zaman ayırsa da, heç biri dəyərdən düşməmiş, milli sərvət kimi şifahi və yazılı qaynaqlarda yaşamış və günümüzə gəlib çatmışdır. Onların sabah bizdən sonrakı nəsillər tərəfindən də məhəbbətlə yaşadılıb sonrakı nəsillərə ötürüləcəyinə, əbədiyaşar bir həyat yaşayacağına şübhə yoxdur. Təki dünən və bu gün olduğu kimi, sabah da, bizdən sonrakı zamanlarda da düz sözün, ədalətli sözün, haqq sözün qədrini bilənlərin sırası seyrəlməsin, səfi pozulmasın, sözün qədrini bilək, doğrunu nahaqdan, həqiqəti yalandan seçə bilək... Elə bu təəssüratla da dörd fəsildən ibarət yüksək poliqrafik səliqə ilə nəşr edilmiş toplunu vərəqləməyə başladım. “Tarixi yaradanlar və yaşadanlar” adlı birinci fəsil ən yeni dövr Azərbaycan tarixində baş verən bir çox mühüm, təzadlı, ziddiyyətli, müstəqilliyi qoruyub saxlamaq uğrunda gedən hadisələrdən bəhs edir. Bu həyəcanlı səhifələri oxuduqca bir daha inandım ki, tarixdə şəxsiyyətin rolu böyük imiş. Son zamanlarda özümüz üçün böyük vətən hesab etdiyimiz postsovet məkanında tarixdə şəxsiyyətin rolunun inkar edilməsi xalqımızın da nə qədər böyüklü-kiçikli haqqının, hüququnun tapdalanmasına gətirib çıxarmışdır. Ölkəmizin ən yeni dövr tarixi göstərdi ki, tarix şəxsiyyətlər yaratdığı kimi, şəxsiyyətlər də tarixin yaranması və idarə edilməsində böyük və nüfuzedici rola malikdir. Azərbaycan tarixinin müxtəlif dövr və mərhələlərində şəxsiyyətlərin rolu böyük və istiqamətverici olduğu kimi, müstəqilliyimizi qoruyub saxlamaq, onun daimi və əbədi olmasının təmin edilməsində də onların rolu inkaredilməzdir. 1918-ci ildən başlayaraq müstəqillik təcrübəmizdə gördük ki, tarixdə şəxsiyyətin böyük rolu olduğu kimi, onların tarix səhnəsindən getməsi müstəqilliyimizin əldən verilməsi və bolşevik işğalı ilə yekunlaşdı. Tarixin yenidən təkrarı ərəfəsində azadlıqsevər qüvvələrin özündə güc tapıb yenidən səfərbər olunması, vahid bir qüvvə kimi müstəqilliyi uğrunda mübarizəyə qalxması ilə əlamətdar oldu. Ona görə də bu tarixi həqiqətin olduğu kimi yazılması və gələcək nəsillərə ötürülməsi bugünkü ziyalı nəslinin ən müqəddəs borcudur. Elə buna görə də yazarlar qarşısında duran böyük vəzifələrdən biri ötən 90-cı illərdən başlayan demokratik inkişaf və müstəqillik tariximizi sovet dövrünün ideoloji illüziyalarından uzaqlaşaraq bütün ziddiyyət və təzadlardan azad, ədalətli və həqiqətləri əks etdirən bütün hərəkətverici qüvvələri və taixi şəxsiyyətləri ilə birlikdə əks etdirilməsi isə təbii ki, çox vacibdir.

Bu dövr müstəqilliyimizin qorunub saxlanması və möhkəmləndirilməsində mühüm xidmətləri olan tarixi şəxsiyyətlərdən biri də Heydər Əliyevdir. Tarix və şəxsiyyət probleminin öyrənilməsində onun mübarizələrlə zəngin həyatı və fəaliyyəti şübhəsiz ki, ən yaxşı nümunədir. Əslində bu nəhəng siyasi xadimin çoxcəhətli fəaliyyəti tarixdə şəxsiyyətin rolunu kiçildən müddəaların əsassızlığını təsdiqləyən ən mükəmməl göstəricidir. Ona görə də bu gün həmin siyasi fəaliyyətin xalqımızın tarixi taleyindəki yerini və əhəmiyyətini bütün genişliyi ilə həm elmi-nəzəri, həm də praktiki aspektdə konkret siyasi təcrübə kimi əsaslı şəkildə öyrənilməsinin vacibliyini gündəmə gətirir. Bu baxımdan Bəxtiyar Sadıqovun oxucuların geniş dairəsinin marağına səbəb olan “Ömrün söz yadigarı” toplusunun “Tarixi yaradanlar və yaşadanlar” başlıqlı birinci bölməsində toplanan publisistik yazılar yazıldığı zamanın – 90-cı illər dövrünün həqiqətlərini əks etdirmək, xalqı bu mübarizələrə səfərbər etmək baxımından nə qədər əhəmiyyətli idisə, bu gün həmin dövr tariximizin şanlı səhifələri kimi bir o qədər dəyərlidir. Onu da qeyd etmək gərəkdir ki, müəllifin 90-cı illər dövrünün tarixi hadisələrini yazarkən onu bütövlükdə öz həqiqi məcmuunda – ümumxalq mənafeyi, ziyalı dəstəyi, Qarabağ həqiqətlərini dünyaya çatdırmaq və onun uğrunda səfərbər olmaq, eləcə də xalqın müstəqillik uğrunda ölüm-dirim mübarizəsinin milli mətbuatda əxlaqi dəyərlərin qorunub saxlanması kontekstində təqdim etməsi nəşrin başlıca məğzini təşkil edir. Nəşrdə qabarıq şəkildə özünü göstərən bu cəhət “Milyonların taleyi həyatında əks olunan insan”, “Ən böyük azərbaycanlı”, “Söz və mətbuat azadlığının təminatçısı”, “Böyük qurucu”, “Azərbaycan tarixində vətəndaş, şəxsiyyət və lider amili”, “Niyə məhz Heydər Əliyev gəlməli idi”, “Oxşar talelər”, “Xalq-rəhbər birliyinin ən parlaq nümunələri”, “15 iyun qiyamının 15 oktyabr zəfəri” və başqa publisistik yazıları Heydər Əliyevin yeni dövlət quruculuğunun ağır illərində tarix və şəxsiyyət problemi ətrafındakı fəaliyyətinə baxış kimi diqqəti cəlb edir. Bu yazılarda milli öndərin ölkənin müstəqilliyini qoruyub saxlamaq, daxili və xarici siyasət strategiyasının başlıca istiqamətlərini müəyyənləşdirmək sahəsindəki fəaliyyətinin aparıcı istiqamətləri barədə ətraflı danışılır və onun çoxcəhətli tarixi qətiyyətinin bu mühüm istiqamətlərdə öyrənilməsinin vacibliyi göstərilir. Müəllif haqlı olaraq yazır: “Heydər Əliyev bu dövləti böyük fədakarlıq və əziyyətlər bahasına qurub, amma bu dövləti möhkəmləndirmək və inkişaf etdirmək üçün daha böyük fədakarlıqlara hazır olduğunu da dəflərlə sübuta yetirib. Bu dövlət onundur, ona görə ki, Heydər Əliyev Azərbaycan adlı məmləkətin müstəqil və azad ölkə olaraq dünya siyasi səhnəsində özünü təsdiqləməsinə bütün həyatını həsr edib. Lakin bu dövlət həm də hər birimizə məxsusdur. Çünki onun yaşamasına təhlükə yaradan bütün ekstremal situasiyalarda Heydər Əliyevin güvəndiyi yeganə amil Azərbaycan xalqının öz liderinə sonsuz inamı və sevgisi olub. Bu inam isə Azərbaycan dövlətinin əbədi müstəqilliyinin sarsılmaz təməl daşıdır”.

Birinci bölmədə verilən yazıların başqa bir cəhətini də qeyd etməmək olmur. Bu da müstəqillik uğrunda keşməkeşli mübarizələr dövründə ölkəmizin mühüm strateji inkişafının başlıca istiqamətlərinin müəyyənləşdirildiyi tarixi kəsimdə həmin siyasi xəttə başçılıq edən tarixi şəxsiyyətin uzaqgörənliyi, dövlətçiliyin ümumi inkişaf istiqamətlərini tənzimləyən idarəçilik səriştəsi və ona göstərilən ümumxalq dəstəyidir. Dövlətçiliyin müqəddəratının həll edildiyi məqamda ümumxalq mənafeyinə xidmət edən siyasi xəttin yeridilməsi, daim xalqla birlikdə olması Heydər Əliyev uğurlarının başlıca istiqaməti və ana xətti idi. Kitabda toplanan publisistik yazılarda bütövlükdə götürüldükdə Azərbaycan xalqının haqq işinə inam, dövlətçilik sahəsində 90-cı illərdə yürüdülən düzgün siyasətin bu gün insanların həyatında, məişətində, əxlaqında yaratdığı dəyişikliklərdən iftixar hissi ilə bəhs olunması oxucu qəlbini fərəhləndirir. Onlardan çıxan başlıca məntiqi nəticə isə gələcəyə inamı artırır, dövlətçiliyin idarə edilməsinin etibarlı əllərdə olması, Azərbaycanın dünya ölkələri tərəfindən tanınması, onun humanist, sülhsevər siyasətinin dəstəklənməsi oxucunu sevindirir, onları öz prezidentləri ətrafında daha sıx birləşdirir. “Yeni tribunanın tribunu”, “Hər bir Azərbaycan vətəndaşının prezidenti” yazıları bu cəhətdən xüsusilə diqqəti cəlb edir.

Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunun yüksəlməsi onun dünya dövlətləri tərəfindən daha ardıcıl şəkildə dəstəklənməsi nəşrin birinci bölməsində verilmiş yazılarda haqlı olaraq önə çəkilir. Müəllif göstərir ki, müstəqil Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə ən böyük uğurlarından biri dövlət müstəqilliyinə nail olduqdan sonra ümumbəşəri inkişaf yolunu tutması oldu. Hüquqi, demokratik dünyəvi dövlət quruculuğu yoluna qədəm qoyan ölkəmiz həmin ideyanın baş müəllifi olan Heydər Əliyev yeni Konstitusiyada bəyan etdiyi məqsədə nail olmaq üçün mötəbər Beynəlxalq quruma – Avropa Şurasına üzv olmaq üçün düz dörd il mübarizə apardı. Azərbaycanın bu dövrdəki uğurları ilə yanaşı, şübhəsiz ki, problemləri də var idi. Xüsusilə, Ermənistan tərəfindən ərazimizin iyirmi faizinin işğalı, qaçqın vəziyyətə salınmış bir milyondan artıq azərbaycanlının hüquqlarının tapdalanması bu probemlərin ən mühümü idi. İlk sessiyada iştirak edən deputatlarımız verilmiş imkandan səmərəli şəkildə bəhrələnməyə nail oldular, Azərbaycan həqiqətləri barədə dünya ölkələrinə ətraflı məlumat verdilər. Məcmuədəki publisistik yazılarda bu dövrdə İlham Əliyevin başçılıq etdiyi Azərbaycan Parlamenti nümayəndə heyətinin Avropa Şurası Parlament Assambleyasındakı uğurlu fəaliyyəti ölkəmizin dünyaya tanıdılması sahəsində görülən böyük işlərin ilk startı kimi təqdim edilir. Müəllifin haqlı olaraq yazdığı kimi, bununla biz öz səsimizi dünyaya çatdırmaq üçün çox mühüm və nüfuzlu bir tribuna əldə etmiş olduq və sonrakı dövrlərdə də bu tribunadan yetərincə istifadə edə bildik.

Kitabın fəsiləri arasındakı güclü məntiqi əlaqə təqdim edilən publisistik yazılarda 90-cı illərdən sonrakı onillikdə ölkədə idarəçiliyin yüksəlişi və inkişafının milli dövlətçiliyin mökəmləndirilməsindəki böyük rolu və əhəmiyyəti ilə sıx bağlılığını izləməyə imkan verir. Bəxtiyar Sadıqov göstərir ki, bu illərdə ölkənin başlıca idarəçilik sisteminin, ziyalı elitasının vahid məqsəd uğrunda – Azərbaycan dövlətçiliyinin möhkəmləndirilməsinə səfərbər edilməsi mühüm təşkilati işin nəticəsi idi. Bu baxımdan “Ziyalı sözü, vətəndaş mövqeyi” başlığı altında toplanan müəllifin cəmiyyət üçün əhəmiyyətli və aktual olan mövzu ilə bağlı müxtəlif illərdə yazdığı publisistik yazıları yüksək vətəndaş mövqeyi ilə diqqəti cəlb edir. Bölmə “Fəxr elə, Azərbaycan” səfərbəredici məqaləsi ilə başlayır. Müəllif böyük iftixar hissi ilə yazır: “Fəxr elə, Azərbaycan, müstəqil yaşadığın on il ilə! Fəxr elə, Azərbaycan, qovğalardan salamat çıxmağınla, başını üzərini almış bəlalardan sovuşmağınla!”

Müstəqillik yollarında irəliyə doğru addımlayan xalqın birliyə, ziyalı sözünə ehtiyacı olduğunu vurğulayan müəllif bu bölmədəki məqalələrində müstəqil dövlət quruculuğu prosesini tarixin yaddaşına təhrifsiz yazmağın vacibliyini, xalqa həqiqəti söyləmək, onu doğru və düzgün inkişaf yoluna istiqamətləndirmək zərurətini əxlaqi dəyər kimi qiymətləndirir, həmin tarixi təcrübədən istifadənin vacibliyini təsdiq edir.

Kitabın sonrakı üçüncü bölməsində ölkənin taleyinin həlledici məqamında daha vacib bir problem – cəmiyyətdə vətəndaş mövqeyi yüksəlişinin zəruriliyi önə çəkilir. Burada ölkənin iyirmi faizdən artıq bir ərazisinin mənfur qonşular tərəfindən işğalı, bir milyondan artıq həmvətənlərimizin dədə-baba torpaqlarından deportasiyası, vətən dərdi, Qarabağ həsrəti, ağır köçkünlük və qaçqınlıq həyatı, Azərbaycan həqiqəti və erməni yalanı, ordumuzun gücü, qaçqın şəhərciklərinin siyasət meydanına çevirmək istəklərinin xalqın müstəqilliyinə zərbə vurduğunu bildirən yazılarda məkrli düşmənə qarşı bütün cəbhələrdə birləşmək çağırışı güclüdür.

“Ömrün söz yadigarı”nda mətbuatın və mənəvi dəyərlərin cəmiyyət həyatındakı yeri və mövqeyi ayrıca bölmədə toplanmış yazılarda öz geniş şərhini tapır. Müəllif yazır ki, taleyinə didərginlik və qaçqınlıq düşən xalqın mətbuatı bir an belə öz mübariz mövqeyini əldən verməməli, xalqı vətənpərvərlik, birlik və düşmənə qarşı səfərbər etməyi özünün başlıca vəzifəsi hesab etməldir. “Müstəqillik”, “Milli mətbuat və milli mənafe”, “Xalqa xidmət edən jurnalistika” məqalələrində müstəqillik dövrü mətbuatının qarşısında duran vəzifələr, jurnalistikanın problemləri barədə geniş söz açılır. Bu məqalələrdə jurnalist şəxsiyyətinin müqəddəsliyi, onun obyektivliyinin dəyərdən salınmasının cəmiyyət üçün verdiyi acı nəticələr maraqlı faktlarla açıqlanır. Müəllif haqlı olaraq yazır ki, “jurnalistlərin peşəkarlıq səviyyəsinin yüksəlməsinə, onların milli mənafeyi qorumaq ruhunda yetişdirilməsinə xüsusi fikir verməliyik. Siyasi əqidəsindən və cəmiyyətdəki mövqeyindən asılı olmayaraq hamının dövləti və milli mənafeləri qoruyub müdafiə etməsi son dərəcə vacib və zəruridir”. Jurnalistikanın və milli mətbuatın xalqın mənafeyi naminə fəaliyyəti onun ən başlıca borcudur. Siyasi vəziyyətdən və şəraitdən asılı olmayaraq jurnalist bu mövqeyi heç vaxt əldən verməməli, jurnalist adını uca tutmalıdır. Milli adət və ənənələrimizin, təmiz Azərbaycan dilinin qornunub saxlanmasına səy göstərməlidir. Burada “Məsuliyyətsiz sözün sərhədsiz azadlığı” publisistik yazısında Bəxtiyar Sadıqov mətbuat sahəsində gözə dəyən neqativ halları tənqid etməklə yanaşı, eyni zamanda mətbuatın üzərinə düşən məsuliyyətdən söz açır. Kitabda bir neçə il bundan qabaq yazılmasına baxmayaraq bu gün də aktuallığını itirməyən iki publisistik yazı barədə də danışmağa ehtiyac vardır. Bunlardan biri “Böyük şəxsiyyətlər haqqında hamı kitab yaza bilərmi?”, digəri isə “Ağıl vermək səlahiyyəti” adlanır.

Məlumdur ki, son illərdə böyük şəxsiyyətlər haqqında kitab yazmaq, bildi-bilmədi, yerli-yersiz müxtəlif problemlərlə bağlı öyüd-nəsihət vermək, ağıl öyrətmək hallarına tez-tez təsadüf edilr. Bəxtiyar Sadıqov haqlı olaraq göstərir ki, ilk növbədə belə müəlliflər özləri-özlərinə hesabat verməlidirlər ki, görəsən bunlara onların mənəvi-əxlaqi və elmi haqları çatırmı? Əgər çatmırsa gərək özləri ilk öncə belə səlahiyyətə sahib olmadıqlarını dərk etsinlər, dərk edə bilməyəndə isə onlara rəy verənlər, üzərində adını redaktor yazıb belə yazıları geniş ön sözlərlə nəşr edənlər bu məsuliyyəti dərk etməlidirlər. Şübhəsiz ki, dünən olduğu kimi, bu gün də belə nəşrlərin işıq üzü görməsinin tənzimlənməsinə ehtiyac hələ qalmaqdadır.

Kitabda müəllifin müsahibələrində, eləcə də “Müharibənin yazılmamış qanunları” və “Deməsək olmur: şoular vasitəsilə qurulan biznes” publisistik yazılarında toxunulan problemlər də günümüz üçün aktuallığını qoruyub saxlamaqla bu gün də cəmiyyətin diqqət mərkəzində qalmaqda davam edən və həllini gözləyən problemlərdəndir.

Kitabda toplanmış 90-cı illərdə müstəqilliyimizin qorunub saxlanması, milli dövlətçiliyimizin möhkəmləndirilməsi,uğurlu sabaha qətiyyətlə addımlayan yeni Azərbaycanın yaranması uğrunda mübarizələrin şanlı tarixini yaradanların fədakarlığından bəhs edən publisistik yazılarda cəmiyyət həyatının bir sıra aktual problemlərinə aydınlıq gətirilir. Tarix və şəxsiyyət, vətən və vətəndaş, təcrübə və uzaqgörənlik, sədaqət və xəyanət, jurnalist və mətbuat mövqeyi və s. dövrün hadisələri kontekstində dəyərləndirilir və onların son illərdəki fəaliyyətinə düzgün, ədalətli qiymət verilir. Müəllifin söz demək səlahiyyəti, sözün ədalətli deyimi, yaddaqalanlığı barədəki mülahizələri əlinə yeni qələm alan gənc jurnalist nəsli, milli mətbuatımızın cərgəsinə qoşulan yeni qəzet, jurnal naşirləri üçün dəyərli örnək təsiri bağışlayır.

Bütövlükdə isə Bəxtiyar Sadıqovun “Ömrün söz yadigarı”nda verilmiş ən yeni tariximizin solmaz səhifələrini əks etdirən dolğun məzmunlu publisistik yazıları təkcə müəllifin son dövrlərdəki yaradıcılıq nailiyyətləri deyil, eləcə də Azərbaycan publisistikasında yeni uğurlu hadisədir.

Azad NƏBİYEV,

professor

525-ci qəzet.- 2010.- 24 aprel.- S.20.