ORALARDA KİMLƏR VAR: VASİLİ AKSYONOV

VASİLİ AKSYONV KİMDİR?

20 avqusta 1932-ci ildə Kazanda partiya işçisi ailəsində doğulub.Valideynləri 1937-ci ildə tutulub, 10 il iş kəsiblər.Aksyonov Leninqradda Tibb institutunu 1956-ci ildə bitirib.Üç il həkim işləyib.

30 povestin və romanın müəllifidir.: “Həmkarlar” “Tale bileti”, “Marokkodan gətirilən apelsin”, “Janr axtarışı”, “Krım adası”, “Yanıq yeri”, “Moskva haqqında saqa”, “Moskva-kva-kva”, “Xam torpaqlar” və başqa əsərlərin müəllifi sərbəst “Metrapol” jurnalının yaradıcılarından.

1980-ci ildə Amerikaya getdiyi üçün SSRİ vətəndaşlığıdan çıxarılmışdır,Vaşinqtonda Jorj Meyson universitetində dərs vermişdir.1990-cı ildə yenidən SSRİ vətəndaşlığına qəbul edilmişdir.

Ədəbiyyat və sənət üzrə Fransanın mükafatını və Buker mükafatını almışdır.

Dedim-Dedi

- Ən gözəl ölüm nədir?

- Bunu məndən götürmüsən deyəsən?

- Hə, səndən götürmüşəm,sənin də belə bir sualın var?

Məncə var.

- Cavabı nədi? ?

- Xatırlamıram.

- A improvizə etsək?

- Nə olursa-olsun məğlub olmamaq, həyat davam edir.

- Yazıçı olmasaydın, nə eləyərdin?

- Təsəvvür etmirəm.

- Ən seçilən xüsusiyyətiniz?

- Yazmağı sevirəm.

- Başqalarında xoşun gələn nə var?

- Onlar mənim kimi yazmağı sevmirlər.

-Sənin yaşamaq və yaşamaq qanunları haqqında bir devizin varmı?

- Mən hesab eləyirəm ki, dayanmadan yazmaq lazımdır.Sən yazıçısansa,yazırsansa demək səndə harmanik olaraq hər şey alınmalıdır.

2008-ci ilin ilk günlərdə günortaüstü 75 yaşlı yazarın öncə qan təzyiqi yüksəlmiş,o bir kəlmə də olsun danışa bilməmiş, bu hal yazarın qohumlarını əndişələndirmiş,tərəddüd etmədən təcili yardıma müraciət etmişlər.Xahiş etmişlər ki, imkan olduqca tez gəlsinlər.Ancaq təcili yardım gələnə qədər artıq yazarın sağ tərəfi tamamilə hərəkətsiz hala düşmüşdür.

Doktorlar onun insult olduğunu söyləmişlər və təcili olaraq yazarı Moskvanın mərkəzində yerləşən ən yaxınlıqda olan xəstəxanaya aparmışlar. Hadisə zamanı son dərəcə həyəcanlı görünən oğlu Aleksey və gəlini onunla birlikdə xəstəxanaya getmişlər.

– Bura gətiriləndə o bir şeylər hiss eləyirdi,- demiş klinikada işləyənlər – ancaq danışa bilmirdi.Sol əliylə gəlininin əlindən tutmuşdu və sanki onu buraxmaqdan qorxurdu.

Həmin anda tibbi müayinədən keçirilmiş və həqiqətən insult olduğu aydınlaşmışdır və sağ tərəfi tamamilə hərəkətsizdir.Onun üçün xüsusi otaq ayrılmış və müalicəsinə başlanmışdır.Məsələ bundadır ki,keçən ilin yayında yazıçı ürəyindən əməliyyat olunmuş və ürəyinə kardio stimuliyator yerləşdirilmişdir.

lll

Onu “yeni şirin stilin” yaradıcılarından biri kimi tanıyırıq.Xeyirxah tənqidçilər məhz YENİ sözünün üstündə möhkəm dururdular.Acıqlı (istəməyənlər) isə ŞİRİN sözünə arxa çıxırdılar.Bu kəlmələrin arxasında nələr var? Daxilən BU ADAM kimdir?

– Vasya,gəl məhəbbətdən danışaq.Turgenyevin Viardosu vardı,Skott Fitceraldın – Zeldası, Gertsenin – Nataşası. Əgər həmin bu Nataşa olmasaydı onun dahiyanə kitabı “Olmuşlar və düşüncələr” yarana bilməzdi.Qadın yazar üçün nədir,kimdir? Yazıçı üçün həyat yoldaşı nə deməkdir?Yaradıcılığınızda elə məqamlar olubmu ki, siz bir qız və qadın üçün yazasınız?

- Elə bir şey olmayıb. Amma mənə ilham verənlər olub. Bizim ən əsas məhəbbətimiz məncə Mayadır.Bilmirəm Maya özü buna necə baxır?

“MAYANI VER MƏNƏ ...”

- Yaxşı xatırlayıram: Pitsundada Yaradıclıq evində sən yanında “saman sarısı” saçları olan,ağbəniz bir xanımla peyda olursan,hər kəs içini çəkir, düşünürlər ki, Vasya Aksyonov sənədli kinonun məşhur yaradıcılarından Romen Karmenin xanımını qaçırıb...

– Mən onu qaçırmadım.Bu məsələdən sonra hələ on il də o Karmenin arvadı olaraq qaldı.

– Sən onunla tanış idin?

- Yox. Mən bir dəfə “Krasnoyo strele” qatarında Pitere Romen Karmenlə birgə getmişdim. Onun arvadı haqqında eşitmişdim.Və mən ona dedim: doğrudanmı sizin belə gözəl arvadınız var? O dedi: mənim xoşuma gəlir.Beləcə də dedi və deyəsən hansı stansiyadasa düşdü.

- Neçə yaşındaydınız?

- Otuz iki, ya da otuz üç yaşım olardı. Evliydim. Arvadım Kira idi.Kira,oğlum Alekseyin anası.Aramız çox sərin idi.Baxmayaraq ki, qıraqdan baxana elə gəlirdi ki,biz xoşbəxtik,hər şey qaydasındadır.Uşaq doğulana qədər belə oldu,sonra o kökəlməyə başladı.

- Deməli belə çıxır ki, hər şey onun kökəlməsindən sonra başladı? Bu səni narahat edirdi?

- Məni yox, onu narahat edirdi.O vaxt artıq mən tanınmış yazıçı idim.Gözümüz ayağımızın altını görmürdü... müxtəlif macəralar olurdu...

- Deyəsən bu tələbəlik illərindən başlanan bir evlilik idi?

-Yox, mən artıq Piterdə Tibb institutunu bitirmişdim. Və dostumla Karelyadaydıq, bizi idman,caz,daha başqa şeylər maraqlandırırdı. O mənə dedi: mən rəqs meydançasında bir qız gördüm. O nənəsinə qonaq gəlibmiş,nənəsi köhnə bolşevikdi. 1949-cu ildən türmədə yatıb, 1956-ci ildə çıxıb.

– Sənin də anan türmədə olub...

- Mənim anam 1937-ci ildə tutulub.Ancaq Kiranın nənəsini Voznesenskinin məsələsinə görə yaxalayıblar.

-Hansı Voznesenski?

- Sovet İttifaqında bütün partiya işlərini idarə edən Andrey yox,onu tutdular və güllələdilər.Bir qohum gəlmişdi,o danışırdı,tək adamlıq bir kameradaymış, elə hey Stalinə məktublar yazırmış,yazırmış ki,mənim heç bir günahım yoxdur.Və günlərin birində Siyasi büronun bir dəstə üzvü onun kamerasına gəlir, onları görən kimi Voznesensiki bərkdən : mən bilirdim,dostlarım mənim, mən bilirdim ki, günlərin birində siz də mənim yanıma bura gələcəksiniz.Söz ağzından qurtarmamış Lazar Kaqanoviç qulağının dibinə necə bir şapalaq vurursa,qulaqları o tutulan tutulur.

– Onlar niyə gəlmişdilər ki?

- Sadəcə məğlub olmuş düşmənə baxmaq istəyirdilər.

- Bu bir sadistilikdi...

- Kira Xarici Dillər institutunu bitirmişdi,əcnəbi mahnılarını çox gözəl oxuyurdu.

– Sən də hayıl-mayıl olurdun.

- Lap elədi.Sonra əyləncələrimiz olurdu.

- Əyləncələr, yəni məhəbbət oyunları?

- Sevgi oyunları.Belə şeylər yaradıcılıq evlərində tez-tez olurdu.Və belə günlərin birində biz Yaradıcılıq evinə gəlirik Yaltaya.Orda Pojenyanla,mənim dostumla görüşürük.Oturub söhbət edirik,o əlindəki qələmi təmizləyirdi.Bu vaxt Karmenin xanımı peyda olur...

- Qələmi hazırlayırmış ki,indi bir roman olacaq?

- Yox, o düşünür ki, onun başında bir roman olacaq.Karmenin xanımı gəlir və keçib Bella Axmadulinanın oturduğu stola yaxınlaşır.Bella ilə köhnədən dostluğumuz vardı.Bella mənə deyir: Vasya, Vasya, bura gəl,sən Mayanı tanıyırsanmı, vay ,vay necə olub ki, sən onunla tanış deyilsən? Və Maya mənə bir baxır..bir baxır...yorğun bir görünümü var.Bu ,o vaxtlar idi ki,Karmen infarkt olmuşdu və Maya bütün qışı ona qulluq eləyirdi,bir az düzələn kimi Maya Yaltaya gəlir.

Bir az sonra hər şey dəyişir, Maya da bizə qoşulur.O da deyib gülür.Yaltada ədəbiyyatçılar üçün ayrılmış bir gəmi vardı “Gürcüstan” adında. Onun da kapitanı Tolya Qaraqulya idi.O bir ədəbiyyat dəlisi idi,bizi bir yerə yığırdı, qonaqlıq verirdi.Və biz Maya ilə...Maya hər zaman stol hazırlayırdı,mən də çalışırdım ki, bir şeylər alım və ona yaxın olum.

– İlk baxışdan vuruldun?

- Elədi.Ona deyirəm: bax, görürsənmi əsl kapitan kayutası, hər şey hazır vəziyyətdə, sabah arvadım da gedəcək.O isə deyir: biz daha yaxın olarıq.Pojeyanyan eşidir bunları və deyir: mən getdim.Gəmi dənizə çıxır.Biz isə yaradıcılıq evinə gəlirik.Kiranı yola salıram,qonaqlıq başlanır.Bella nəsə fikirləşir,gəzinə-gəzinə deyir: bilirsinizmi, mən eşitmişəm ki, bizdən əvvəlkilər burada şampan gizlədiblər,tapaq.Axtardıq və tapdıq.

- Mayadan boşanmağınız,ayrılmağınız çətinmi oldu?

- Boşanma deyilən bir şey olmadı ki...çətin də olsa, əhli-kefin biri idi.Hər şey yavaş-yavaş baş verdi və hər şey də ortada idi.Cənubda dəfələrlə görüşlərimiz oldu,Moskvada da görüşürdük bəzən. Mən hələ Kira ilə yaşayırdım. Ancaq ayrılmışdıq.Təbii ki, asan deyil,amma Mayanı çox sevirdim.Biz sevgililər kimi həmişə bir yerdəydik.Xizək keyfinə, Soçiyə onunla birlikdə gedirdim.Birlikdə bir otaqda qala bilməsək də,pasportda kəbinimiz yox idi axı,amma hər zaman yaxın idik.Xaricə o tək gedirdi əlbəttə, mənə də əlinə düşəni gətirirdi.

- Ömrünüzün gözəl çağları idi?

– Elədi. “Metrapol”lu günlərdi. Maya ilə mənim ətrafımda fırlananlar çoxdu,o hər şeyi hazırlayırdı. Bütün bunlar Romen Lazaryeviçin ölümündən sonralar olub.Romen vəfat edəndə biz Yaltadaydıq,qızı telefon açdı və xəbər verdi.

- Karmen Mayanı qaytarmaq üçün heç nə eləmədi?

- O heç nə eləmədi, amma onun dostu vardı, Yulian Semyonov o məni girinc eləmişdi ki,bəs əl çək Mayadan.Ver onu.

– Necə yəni ver onu.O əşyaydı?

– Vallah, elə beləcə də deyirdi.

OLQA KUÇKİNADAN TƏRCÜMƏ

( Davam edəcək)

Tofiq ABDİN

525-ci qəzet.- 2010.- 7 avqust.- S.27.