Çingiz Mustafayev ili haqqında elegiya

Şəhidlik elə bir zirvədir ulu,

Yurdun qalasıdır, Vətən bürcüdür.

Hamı uyuduğu torpağın qulu,

Təkcə şəhidlərə Vətən borcludur.

Min ildir dəyişir, dönür bu dünya,

Gün çıxır, qar yağır, düşür duman, çən.

Amma dəyişməyir bir şey əzəldən –

Həmən şəhidlərə borcludur Vətən!..

XX yüzil türk şəhid lirikasından...

93-cü il hələ gəlməmişdi.

92-ci il qəfil qapımızı kəsmişdi.

91-ci il vidalaşmamış, öz təqvim müddətini başa vurmamış, düz dekabrın 8-də səssizcə çıxıb getmişdi.

90-cı il qəlbimizə ağır yara vurub getmişdi.

92-ci il – arzuladığımız və arzularımızın qatili olan il Azərbaycana çox erkən gəlmişdi.

92-ci il – ilk Azad ilimiz ilk günlərindən Meymun amansızlığı, Meymun oyunbazlığı ili ilə bizi ürəkdən sevinməyə qoymurdu.

92-ci ili – Azadlıq ilini Tanrı bizə Meymun ilində ərmağan etmişdi.

1-92-0-ci ildə – Meymun ilində (!) Müstəqilliyimizi qeyb etdiyimizdən biz Meymun ilindən çox qorxurduq.

92-ci il – Meymun kimi başımıza hər gün bir oyun açırdı.

92-ci il Alver ediridi Azərbaycanla !

92-ci il Azadlıq verib Torpaq istəyirdi əvəzinə...

1-92-0-ci il yadında yaxşı qalmışdı Meymunun.

92-ci il Azərbaycanı kamına çəkib, qamarlayıb boğmaq, udmaq istəyirdi...

Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Çingiz Mustafayevin ömür yolu barəsində düşünəndə qeyri-ixtiyari olaraq Vətənimizin tərcümeyi-halı gözlərimiz önündə canlanır.

Dəniz kimi dalğalanan Azərbaycan!...

Qanlı-qadalı 92-ci il...

“Azərbaycan” adlı gəmi tale və həyat ümmanında, Olum və Ölüm seçimi qarşısında dalğalar qoynunda yalqız qalmışdı.

Azərbaycan tufan və qasırğalarda Tanrının ümidinə buraxılmış, atılmış, sahibsiz gəmini xatırladırdı.

Biz amansız 92-ci ilin içində idik.

Biz sahibsiz Azərbaycanın ağuşunda idik...

Birdən ümidsizlikdən, qorxudan qaralan gözlərimiz önündə inam qığılcımları parladı.

Tanrı bizə Çingizi göndərdi.

Arzulardan doğulan, xəyallardan uçub gələn Ağ Atlı Oğlan kimi Azərbaycan torpağında Çingiz peyda oldu.

Tanrı Azərbaycanı Çingizə inanmışdı, Çingizə tapşırmışdı.

Qarı düşmən həmlələrindən dağılan, canavar və kaftarların didib-parçaladığı Vətənə Çingiz sahib durmuşdu.

Daha doğrusu, Acgöz və Doymaz düşmən dişlərinin doğradığı Vətənə Çingiz sinəsini sipər etmişdi.

90-cı ildən – Böyük Qətli-Am ilindən də dəhşətli idi 92-ci il.

Ölkə başdan-başa qaranlıqlar burulğanında boğulurdu.

“Qırmızı Azərbaycan”ı qəfil qaranlıqlar sarmışdı.

Çingiz çiynindəki kamera ilə bu zülmətləri qovmaq, Azərbaycanın qəlbini işıqlandırmaq istəyirdi.

Qaranlıqlar qoynunda qıvrılan Vətən iynənin ucu boyda işığa həsrət idi.

Çingiz isə işıqla silahlanmışdı.

Onun gözləri də, ürəyi də işıq saçırdı.

92-ci ilin qaranlıqları içində türfə faciələr, min cür cinayətlər, saylı-saysız ölümlər üst-üstə qalanmış, bir-birinə pərçim olmuşdu.

Onları arayan-axtaran, soran-soruşan, nəticə çıxaran, dərdə əlac tapan yox idi.

Çingiz Vətəni Ölüm və Qorxu rəngindən – Qaranlıqdan qurtarmaq arzusu ilə yanırdı.

Ölümü yenmək yanğısı!

Qorxunu qovmaq ehtirası!

92-ci il bəndi-bərəni kəsmişdi.

93-cü il hələ gəlməmişdi...

lll

Qarı düşmən illərə, aylara ad qoya-qoya gəlirdi.

92-ci il də ad istəyirdi!..

Düşmən ona gündə bir ad seçirdi.

O isə doymaq bilmirdi, bəyənmirdi.

Düşmən qoşa-qoşa adlar icad edirdi.

Qoşa-qoşa faciə-adlar, qiyamət-adlar, qətliam-adlar peyda olurdu Azərbaycan torpağında...

Xocəvənd, Qaradağlı, Meşəli, Malıbəyli, Quşçular, Kosalar...

Düşmən doymaq bilmirdi, il misilsiz ad-san almaq istəyirdi.

92-ci il iki ayağını yox başmağa dirəyib durmuşdu.

92-ci il görünməmiş, bu dünyada tayı-bərabəri olmayan bir ad almağı arzulayırdı.

92-ci il nə az, nə çox, tükürpərdən – türkü paralayan, qiyamətin özünə kimi yaddan çıxmayan ad eşqində yanırdı!..

1918 – 1920-ci illərin Şamaxı, Quba, Lənkəran, Salyan, Göyçə, Zəngəzur, Şuşa, Təbriz, Ərdəbil, Xoy... qırğınları kimi...

1918-ci il 31 mart Bakı qətliamı kimi...

1920-ci il 28 aprel Şimali Azərbaycan qiyaməti kimi...

1948-ci il Qərbi Azərbaycan qiyaməti kimi...

1990-cı il 20 yanvar kimi...

1991-ci il 20 noyabr kimi...

92-ci ilin 26-28 fevralı...

Xocalı müsibəti ilin bətnində ildırım sürəti ilə böyüdü, tez yetişdi.

92-ci il öz arzusuna çatdı.

Dünaynın ən Mənfur və Mənhus ili adını aldı.

92-ci il Xocalını doğduğuna görə qürrələnirdi.

26-28 fevral 20 yanvarı da kölgədə qoymuşdu.

Yiyəsiz Azərbaycan yazıq-yazıq, yetim-yetim, məsum-məsum sığınmışdı Çingizə!..

Çingiz başsız Vətənin dəlmə-deşik bədənini qucaqlamışdı.

92-ci il necə doğdu bu faciəni, ay Allah!

Dərindən düşünəndə, Xocalı qiyaməti o qədər də gözlənilməz deyildi.

İlk günlərindən qan-yaşlar axıdan il hamının gözləri önündə faciə dalınca faciə doğurdu.

Dağlarda məskən salan Təpəgözlər hər gün bizdən bir kənd, bir şəhər istəyirdi.

Qaranlıqlar içində çabalayan yurdumuzu Təpəgözlər didib-parçalamaqdan doymurdu.

Düşmən hər gün yurdumuzun bir parçasını xaraba qoyub, bizə böhtan atırdı.

Adını bizə qoyub, bizi yana-yana qoyurdu.

Xocalı – Çingizin dünyaya məlum etdiyi ilk ən böyük qiyamətimiz oldu.

Xocalıda – Dünyanın həmin gün ən qaranlıq məskənində nələri gördü Çingiz?

Çingizin işığında Xocalı hamıya, dözülər-dözülməz dəhşətləri ilə bütün dünyaya göründü.

Dünya isə yalan bəyanatları, saxta və qeyri-səmimi qərarları ilə yenə gözlərini qapadı.

Xocalı dəhşətlərini işıqlandırması – Çingizin yalnız Azərbaycana yox, əslində bütün insanlığa yaxşılığı idi.

Çingiz qeyri-insanlığın və vəhşiliyin misilsiz nümunəsini öz kamerası vasitəsi ilə bəşəriyyətə göstərməklə Dünyanın insanlıq duyğusunu oyatmağa can atdı.

Çingizin bir insan və jurnalist kimi qəhrəmanlığının, fədakarlığının bütün miqyasları, qatları hələ yetərincə kəşf edilməyib.

Çingiz şəhidliyin cazibəsini və həyatın şərəfsizliyini yaxından görüb, duyub heyrətlənmişdi.

Çingiz insanın və insanabənzərlərin fərqini görüb dəhşətə gəlmişdi.

Çingiz öz işığında qaranlıqların gizlətdiyi həqiqətləri görüb heyrətdən və dəhşətdən quruyub qalmışdı.

Çingiz – əzabdan və heyrətdən yoğrulmuş gözləri görmüşdü...

Çingizi – ən çox şəhidlərin gözlərindəki Heyrət əsir etmişdi!..

O Heyrət – Çingizi şəhid etdi...

O Heyrəti görən Çingiz bizim kimi ola bilməzdi!

Çingiz – O Heyrətə dözə bilməzdi, dözərək yaşaya bilməzdi...

Xocalı şəhidlərinin gözlərindəki O Heyrətin mənası nə idi?!

O Heyrət – Çingizə və bizə nələri söyləyirdi?

O Heyrət bundan sonra da Min illər boyu Hamıya və Dünyaya ünvanlanıb:

– Zaman da belə Zalım olarmı, Allah?!

– Düşmən də belə Zülm elərmi, Allah?!

– İnsan da belə ölərmi, Allah?!

– Ölüm də belə gələrmi, Allah?!

– Vətən də ögey olarmı, Allah?!

– Vətən də ölə bilərmi, Allah?!..

92-ci illə Çingizin savaşı hər an davam edirdi.

Çingiz – 92-ci ili faş etmişdi...

Xocalı qiyamətini dünyaya yaydığından 92-ci il Çingizə qənim kəsilmişdi.

Çingiz də 92-ci ilə nifrət edirdi.

Çingiz ilin nəfəsini kəsmək istəyirdi.

Çingiz ili boğmaq, dondurmaq, dayandırmaq istəyirdi!..

lll

92-ci il may təzəcə başlanar-başlanmaz yenə müsibət doğdu.

92-ci il Azərbaycanın Mənəviyyat və Mədəniyyət paytaxtı Şuşanı mədəniyyətsiz və mənəviyyatsız öz meymunlarına ərməğan etdi.

10 min illik bəşər tarixində bu cür ədalətsiz, qəribə və ağlagəlməz bəxşiş verən də, alan da olmamışdı.

Azərbaycanın dahi oğlu Məmməd Araz hər bir Azərbaycanlının qəzəbdən titrədiyi, Tanrıdan özünə ölüm istədiyi günlərdə bütün Dünyaya və Həyata üsyanla söyləmişdi: “Bundan sonra daha yaşamağa dəyməz!”

Çingiz də belə düşünürdü, o da belə qərar verdi: “Belə yaşamaq olmaz”.

Zira, Vermək Mümkün Olmayanı Azərbaycandan almışdılar.

Azərbaycan – Ürəyini Düşmənə qapdırmışdı!..

Azərbaycan – Ürəksiz qalmışdı!..

Azərbaycanın köksündə qanlı bir boşluq yaranmışdı.

Vətənin köksündə Ürək döyünmürdü.

Azərbaycanın Ürəyinə Çevrilmək Zərurəti yaranmışdı.

Azərbaycanı Hamıdan çox sevən, ona Xocalı, Şuşa qədər əziz olan insan Vətənin ürəyinə çevrilə bilərdi...

Azərbaycanın Ürəyinə Çevrilmək Yolu isə Şəhidlikdən keçirdi...

92-ci ilin – özünü rəzil və təhqiramiz bir il kimi tariximizə sırımaq istəyən ilin üstündən xətt çəkmək istəyirdi Çingiz.

92-ci il – Xocalı ili, Şuşa ili ölüm-dirim savaşında məğlub oldu Çingizə!

92-ci il – Çingizin ilinə çevrildi!

Namussuzluq, Ləyaqətsizlik və Şərəfsizlik ilini Azərbaycanın Namusu, Ləyaqəti və Şərəfi ilinə çevrdi Çingiz...

Beləcə, ilk dəfə Azərbaycan tarixində ədədlə, rəqəmlə deyil, İnsanla, Şəxsiyyətlə, Şəhidlə nişanlanan, adlanan il yarandı!

Çingizin ili!..

Çingiz Mustafayev adına il!

lll

Əziz qardaşımız! Sən 18 ildir ki, Vətən torpağında uyuyursan.

18 ildir ki, Vətən sənə layla çalır.

18 ildir ki, Azərbaycan göylərində sənin ruhun nigaran-nigaran qanad çalır.

Bütün nakam şəhidlərimiz kimi sən də Böyük Qələbənin həsrətindəsən.

Döyüşərək keçdiyin dağların, yolların və yamacların azad olunmasını gözləyirsən.

Əziz qardaşımız! Müqəddəs Qarabağın azad günlərinə az qalıb!

Sənin ayaq izlərini, sənin baxışlarının izlərini, sənin səsinin, harayının, hayqırıq və hıçqırıqlarının əks-sədasını xilas edəcəyik.

Qaytaracağıq Azərbaycana:

Sənin Xocalını...

Sənin Şuşanı...

Sənin Külli Qarabağını...

Yaşar AZSOY

525-ci qəzet.- 2010.- 7 avqust.- S.11.