San-Xose Universitetinin professoru Namiq Sultanov: “Klassik musiqi Azərbaycanın tanıdılmasında əvəzsiz rol oynaya bilər”

Dekabrın 6-dan 10-dək Bakıda Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasında Qara Qarayev adına pianoçuların I Beynəlxalq elmi-ifaçılıq müsabiqəsi və pianoçuların “Fortepiano Qara Qarayev yaradıcılığında” I Beynəlxalq elmi-ifaçılıq konfransı keçirilir. Konfrans Bakı Musiqi Akademiyasının 90 və akademiyanın orta ixtisas musiqi məktəb-studiyasının 30 illiyinə həsr olunub. Müsabiqə və konfransın 2010-cu ili “Mədəniyyətlərin beynəlxalq yaxınlaşması ili” elan edən UNESCO-nun himayəsi altında keçirilməsi ilə əlaqədar olaraq müsabiqənin şərtlərindən biri iştirakçılar tərəfindən Qara Qarayevin əsərləri ilə yanaşı, öz ölkələrinin musiqi əsərlərini də ifa etmələridir. Müsabiqənin keçirilməsində əsas məqsəd ABŞ, Rusiya, Gürcüstan, Türkiyə, Qırğızıstan, Küveyt, Tatarıstan, Özbəkistan və Türkmənistandan olan pianoçular sayəsində Qara Qarayevin fortepiano musiqisinin interpretatorları və tədqiqatçılarının sayının artırılmasıdı. Müsabiqə iki turdan ibarətdir. Birinci turda iştirakçılar ifa etdikləri əsərlərin obraz və emosiya cəhətdən məzmununu, əsərə qarşı şəxsi münasibətlərini və nöqteyi-nəzərlərini, ifa interpretasiyası məsələlərini əks etdirən məruzə ilə çıxış edirlər, ikinci turda isə həmin musiqi əsərlərini ifa edirlər. İştirakçıların çıxışlarını qiymətləndirən münsiflər heyətinin tərkibində San-Xose Universitetinin professoru Namiq Sultanov da var. N.Sultanov 9 ildir ki, ABŞ-ın Kaliforniya ştatının San-Xose şəhərində fəaliyyət göstərir. 1991-ci ilə kimi Bakı Musiqi Akademiyasında müəllim kimi çalışan N.Sultanov elə həmin il dəvət əsasında Türkiyəyə gedib və Bilkənt Universitetində kafedra müdiri və dekan müavini kimi fəaliyyət göstərib. 2002-ci ildən isə ABŞ-a fəaliyyət göstərir. Artıq neçə ildir ki, San-Xose Universitetində müəllim kimi çalışan N.Sultanov mütəmadi olaraq sözügedən şəhərdə konsert proqramı ilə çıxış edir. Artıq 8 ildir ki, San-Xose şəhərində keçirilən Beynəlxalq Piano Müsabiqəsində münsiflər heyətində Azərbaycanı təmsil edir. N.Sultanov kiçik yaşlarından fortepianoya, musiqiyə böyük maraq göstərib: “Bizim ailədə musiqiçi yox idi və heç vaxt da olmayıb. Yadımdadır ki, 5 yaşımda valideynlərim qardaşım üçün piano aldılar və bundan sonra o, evdə musiqi dərsləri almağa başladı. Mən də dərslərdə qardaşımın yanında oturaraq ona verilən dərsdən nəsə öyrənməyə çalışırdım. Müəllim gedəndən sonra isə oturub özüm məşğul olurdum. Valideynlərim bu həvəsimi görüb məni Bülbül adına Musiqi Məktəbinə apardılar. Lakin orada piano sinfi olmadığı üçün məni skripka sinfinə götürdülər. Daha sonra bir daha piano sinfinə keçmək istədim, lakin yerlər dolu olduğu üçün fleyta sinfinə yazıldım. 1958-ci ildə Moskvada keçirilən Pyotr Çaykovski adına birinci musiqi müsabiqəsində amerikalı pianoçu Van Kliverin 1-ci yeri tutması sensasiyaya çevrildi. O, Çaykovskinin fortepiano ilə orkestr üçün 1-ci konsertini ifa etmişdi. Biz Bakıda oturaraq onun triumfal çıxışlarına baxırdıq. Elə o vaxt mən qərara gəldim ki, dahi bəstəkarın həmin əsərini ifa edim. Lakin 1958-ci ildə hələ piano sinfinə getmirdim. Buna baxmayaraq, müəllimlərimə söyləmədən gizlicə bu konserti öyrənməyə başladım. O vaxtlar bizim Filarmoniyanın baş dirijoru Əhəd İsrafilzadə idi və mən əsəri onun üçün ifa etdim. İfam Əhəd müəllimin xoşuna gəldi və o, qərara aldı ki, Filarmoniyada orkestrin müşayiəti ilə çıxış edim. Belə də oldu, afişalar çap edildi və konsert baş tutdu. İfam çox uğurlu alındığı üçün məni dərhal piano sinfinə və dəyərli müəllim, professor Brenerin bölməsinə keçirdilər. Bir ildən sonra Moskva Konservatoriyası yanında orta ixtisas musiqi məktəbinə girdim. Ümumilikdə Moskva şəhərində keçirdiyim 11 il ərzində Konservatoriyanı və onun aspiranturasını bitirməyə müvəffəq oldum”. Artıq 30 ildən çoxdur müəllimlik edən və Azərbaycan (sovet), Türkiyə və ABŞ tədris üsullarına yaxşı bələd olan professorun dediyinə görə, Türkiyənin təhsil sistemi ABŞ-da mövcud olan sistemə daha yaxındır: “Rus (sovet) sistemi bir az fərqlidir. Hər bir sistemin öz üstün cəhətləri var. Sovet təhsil sisteminin mənəvi tərəfləri daha yaxşı qurulmuşdu. Müəllimlər bizimlə çox işləməyə çalışırdılar, təkcə musiqi deyil, ümumən incəsənət barədə ətraflı biliklər verirdilər. Amerikada isə tələbələri stimullaşdırmaq üçün digər vasitələr mövcuddur. Məsələn, bu ölkədə çoxlu sayda müsabiqələr, yarışlar təşkil olunur. Özü də bu yarışlar üç mərhələdə – yerli, ölkə və beynəlxalq miqyasda keçirilir. Eyni zamanda ABŞ-da təhsil pullu olduğu üçün tələbələrdə təhsil qrantları udmağa maraq yaranır. Belə qrantların sayı da kifayət qədərdir”. N.Sultanov qeyd edir ki, o daim San-Xose və digər şəhərlərdə ustad dərsləri də keçir. Bu dərslərdə iştirak edənlərin sayı isə kifayət qədərdir: “Mən San-Xose Universitetində də ustad dərsləri keçirəm. Hazırda bu universitetdə mənim çoxlu sayda istedadlı tələbələrim var. Onlar daim regional və beynəlxalq müsabiqələrdə iştirak edib mükafatlar, diplomlar qazanırlar. Tələbələrimin uğurları ilə bağlı mənə təşəkkürnamə və minnətdarlıq məktubları ünvanlanır. Mən tələbələrimə Azərbaycan bəstəkarlarının musiqisi haqqında da ətraflı məlumat verirəm. Onlar bizim musiqiyə böyük maraq göstərirlər”. Professor deyir ki, o, artıq bir neçə ildir ki, ABŞ-ın Ümummilli Müəllimlər Assosiasiyasının üzvüdür: “Bilirsiniz ki, ABŞ-da müəllim kimi işə düzəlmək çox çətindi. San-Xose Universitetində müəllim kimi işə düzəlmək də mənə asan başa gəlməyib. Bir neçə mərhələni keçdikdən sonra 75 namizədin içindən seçilmişəm. Ən başlıcası keçdiyim ustad dərsləri münsiflər heyyəti tərəfindən bəyənildiyi üçün məni San-Xose Universitetinə müəllim götürüblər”. N.Sultanov vurğulayır ki, o, mütəmadi olaraq Sanfransisko şəhərində, San-Xose də konsert proqramları ilə çixış edir. Konsertə gələn dinləyiciləri Azərbaycan musiqisi ilə yaxından tanış etmək üçün konsertlərdə Azərbaycan ifaçılarının əsərlərini də ifa edir: “Konsertə gələnlər mənim ifamı boyük maraqla qarşılayır və dinləyirlər. Konsertdən sonda mənə yaxınlaşır və ifa etdiyim mahnıları çox diqqətlə, böyük maraqla dinlədiklərini deyir, məni təbrik edirlər. İfa etdiyim Azərbaycan bəstəkarlarının əsərləri ilə maraqlanırlar. Mən də böyük məmnuniyyətlə musiqimiz, bəstəkarlarımız, qədim tariximiz, zəngin mədəniyyətimiz, təbii sərvətlərimiz, ən başlıcası Qarabağ həqiqətləri, işğal altında olan torpaqlarımız, şəhidlərimiz barədə onlara dolğun məlumat verməyə çalışıram. Azərbaycan mədəniyyətini, onun milli musiqisini, klassik musiqisini yaşadığım şəhərdə və eyni zamanda getdiyim digər şəhərlərdə tanıtmaq üçün əlimdən gələni əsirgəmirəm. Mən vətənimi, Azərbaycanımı çox sevirəm. Hər zaman çalışıram ki, ölkəmdən kənarda Azərbaycanı layiqincə təmsil edim. Məlumat üçün bildirim ki, 2011-ci ilin aprel ayında mənin Sanfransisko şəhərində boyük konsertim olacaq. Hazırda bu konsertlə bağlı çox ciddi hazırlıq işləri gedir. Mən bu konsertin proqramına Qara Qarayevin əsərlərini daxil etmək fikrindəyəm. Qeyd edim ki, San-Xose və digər şəhərlərdə konsertləri təşkil edən təşkilatlar bu işə çox böyük məsuliyyətlə yanaşır. Onlar hər musiqiçinin konsertinə təşkilati dəstək göstərimirlər. Konserti təşkil etməzdən əvvəl onlar musiqiçi haqqında dolğun məlumat toplayır və onun sənəti ilə dərindən maraqlanırlar”. San-Xose şəhərində keçirilən və münsif olduğu Beynəlxalq Piano Müsabiqəsi barədə danışan N.Sultanov bildirir ki, San-Xose şəhərində keçirilən müsabiqə yüksək səviyyəli müsahibə kateqoriyasına aiddir. Münsiflər heyətində klassik musiqinin beşiyi sayılan Fransa, Avstriya, İtaliya, İngiltərə, yeni qitədən Amerika, Kanada kimi ölkələrin tanınmış elm mərkəzlərinin nümayəndələri yer alır: “Mən orada azərbaycanlı musiqiçi kimi təmsil olunuram. Əlbəttə, belə nəhəng ölkələr arasında vətənimi təmsil etmək mənə qürur verir. Bu, bizim ölkəyə, eyni zamanda Azərbaycanda klassik musiqiyə verilən qiymətin təzahürüdür. Digər tərəfdən, bir neçə cümlə müsabiqənin şərtləri haqqında demək istərdim ki, azərbaycanlı oxucuda müəyyən fikir yaransın. Mövcud qaydalara görə, mən öz tələbəmi yarış iştirakçıları sırasına daxil edə bilmərəm. Bu, mənim qeyri-obyektivliyim barədə rəy yarada bilər. İfaçılara da müəllimləri barədə danışmaq qadağan olunur. Ehtimal edilir ki, münsiflər heyətində oturan insan müsabiqə iştirakçısının müəllimini tanıyarsa, ona daha çox qiymət verə bilər. Eyni qayda təkcə münsiflər heyətinə deyil, təşkilat komitəsi üzvlərinə də şamil olunur. Yəni Amerikada keçirilən istənilən beynəlxalq səviyyəli müsabiqədə nəzarət sistemi və obyektivlik ən yüksək səviyyədə qurulub. Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərinin ABŞ-da təbliğinə gəldikdə isə, burada çox böyük imkanlar var. Məsələn, Kaliforniyada tez-tez radioda Xaçaturyanın əsərlərinin səsləndirildiyinin şahidi oluram. Lakin Qara Qarayevin “Yeddi gözəl”i, “Leyli və Məcnun”u Fikrət Əmirovun “1001 gecə”si digər bəstəkarların əsərlərindən heç də geri qalmır. Əminəm ki, bizim dahi bəstəkarlarımızın əsərləri ABŞ-da tez-tez ifa olunsa, yerli əhalidə ölkəmizin musiqi səviyyəsi haqqında təsəvvür yaranar. Üzeyir Hacıbəyovun, Qara Qarayevin, Fikrət Əmirovun, Arif Məlikovun bəstəkarlıq dili o qədər müasir, rəngarəngdir ki, Amerika dinləyicisi ona laqeyd qala bilməz. Bizim çox böyük sərvətimiz olan milli musiqimiz – muğamımız var. Xüsusən son illər muğamın təbliğatı yüksək səviyyədə aparılır. Mən özüm də Bakıda keçirilən muğam yarışmalarına maraqla baxırdım. Bu sahə qorunmalı və inkişaf etdirilməlidir. Eyni sözləri milli rəqslərimiz, folklorumuz haqqında da deyə bilərəm. Lakin Azərbaycanın digər ölkələrlə müqayisədə bir vacib üstünlüyü var və biz ondan istifadə etməliyik. Bizim klassik musiqi əsərlərimiz dünya səviyyəsinə çıxmağa layiq əsərlərdir. Azərbaycanı sevdirmək üçün birinci növbədə vətənimizi tanıtmaq lazımdır. Klassik musiqi isə bu prosesdə əvəzolunmaz rol oynaya bilər”. Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasında Qara Qarayev adına pianoçuların I Beynəlxalq elmi-ifaçılıq müsabiqəsi barədə danışan N.Sultanov qeyd edib ki, bu irimiqyaslı layihənin müəllifi, Azərbaycanın əməkdar incəsənət xadimi, sənətşünaslıq doktoru, professor Tərlan Seyidovdur. İştirakçılar arasında beynəlxalq müsabiqələrin qaliblərinin və milli mükafatların sahiblərinin olması müsabiqənin yüksək səviyyəsindən xəbər verir: “Müsabiqənin müsbət cəhəti isə ABŞ, Rusiya, Gürcüstan, Türkiyə, Qırğızıstan, Küveyt, Tatarıstan, Özbəkistan və Türkmənistandan olan pianoçular sayəsində Qara Qarayevin fortepiano musiqisinin interpretatorları və tədqiqatçılarının sayının artması olacaq. Mənimlə yanaşı iştirakçıların çıxışlarını Bakı Musiqi Akademiyasının rektoru Fərhad Bədəlbəyli (sədr), prorektor Oqtay Abbasquliyev, BMA məktəb-studiyasının direktoru Tərlan Seyidov (sədr müavini və layihənin müəllifi), Kazan Konservatoriyasının rektoru Rubin Abdullin, Moskva Konservatoriyasının prorektoru Aleksandr Bonduryanski, Eskişehir Konservatoriyasının professoru Zöhrab Adıgözəlzadə, İstanbul Universitetinin Mədəniyyət və İncəsənət Mərkəzinin fortepiano şöbəsinin müdiri Züleyxa Bağırova, həmçinin BMA-nın fortepiano fakültəsinin dekanı Nərminə Quliyeva, məktəb-studiyanın fortepiano şöbəsinin müdiri Aişə Əliyeva və Bakı Musiqi Akademiyasının məktəb-studiyasının direktor müavini Sevda Məmmədova (məsul katib) qiymətləndirəcək. Müsabiqənin laureat və diplomantları pul mükafatları və Bəstəkarlar İttifaqının, Azərbaycan musiqi xadimləri İttifaqı və digər təşkilatların xüsusi mükafatlarına layiq görüləcək. Elmi-ifaçılıq konfransının bütün iştirakçılarına sertifikatlar veriləcək”.

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.-2010.- 10 dekabr.- S.5.