Bir daha Müşfiq haqqında
Böyük ərəb şairi Əbül-Əla əl-Məərri
(973-1057) ərəb şairlərindən
danışarkən hər
kəsi adı ilə adlandırar, Mütənəbbiyə (915-965) isə, sadəcə Şair deyərdi. Ona görə
də o, “şair demişdir” – söylərkən,
tələbələri hansı
şairi nəzərdə
tutduğunu sormazdılar.
Mütənəbbi böyük istedad
sahibi olub, və özünün də dediyi kimi, başqaları qafiyə tapmaq üçün gecələr
səhərədək yuxusuz
qaldığı halda,
o rahatca yatar, qafiyələr onun kipriklərindən süzülərdi.
Bəzi fenomenal qabiliyyətləri,
öncəgörmələri də olub. Elə buna görə də, o “Mütənəbbi”–
“peyğəmbərlik iddiasında
olan şair” adlanıb. Tarix boyu peyğəmbərə
verilən vəhylə
şairə verilən
ilham arasında yaxınlıq olması söylənilib. Azərbaycan ədəbiyyatı
tarixində dərin iz buraxmış ŞAİRlərdən olan
Mikayıl Müşfiq
də qeyri-adi şairlik istedadına malik olub. Dilbər xanımın söylədiyi
kimi, o yuxudan oyanarkən dili şeirlə açılardı.
Mütənəbbi kimi,
Mikayıl Müşfiq
də vətənini sevib, öz torpağında yadellilərin
ağalığına dözməyib,
o dövrün bir çox ziyalısı kimi o da Azərbaycanın
müstəqilliyi yolunda
çalışıb, Ruhulla
Axundovun yaratmış
olduğu gizli təşkilata üzv olub və nəticədə
37-38-ci illərin ziyalı
qırğınında o da
məhv edilib.
Müşfiq sözün əsl mənasında ilham şairi olub. Bədahətən şeir deməkdə onun misli-bərabəri olmayıb. O görünməmiş
bir nikbinliklə səadətə inanıb,
tapındığı ideyaların
xoşbəxt gələcəyinə
ümid bəsləyib:
Mən gəncəm,
bilirəm, istiqbalım
var,
Hələ bədr olmamış bir hilalım var.
Yelkənim açılır,
qara yel əsmə!
Mənim bu dəryada bir sandalım var.
Müşfiqin bəzi
kəlamları isə
sanki Azərbaycan şerinin gələcəyindən
xəbər verib: “Ola bilsin ki,
mənim də ilhamım sönsün, amma Səməd həmişə yazıb yaradacaq.” Müşfiqin ilhamı sönmədi,
amma özü söndü, o, amansız bir repressiya maşınının qurbanı
oldu.
Mən 2004-cü ildə
Səudiyyə Ərəbistanının
“əl-Feysal” jurnalında
nəşr olunmuş
“Qırmızı terror qurbanları”
adlı məqaləm
üçün material toplayarkən
mərhum yazıçımız
Əlibala Hacızadənin
Müşfiqlə bağlı
söylədiyi bir əhvalatı da o yazıya daxil etmişdim. Həmin yazımı Azərbaycan
dilinə çevirmək
fikrindəyəm. Hələlik isə Müşfiqlə bağlı bu əhvalatı, Akademiyanın
həyətində Əlibala
müəllimdən eşitdiyim
kimi, Azərbaycan oxucusuna çatdırmaq istərdim. Əlibala
Hacızadə deyirdi:
“Bir dəfə hələ Sovet dövründə dəniz
kənarında dostlarımla
bir kafedə oturub yeyib-içir, söhbətləşirdik. Yaxınlıqdakı
stolun arxasında həddindən artıq kədərli görkəmi
olan bir kişi əyləşmişdi.
Qarşısında bir
şüşə araq
və bir az da kolbasa var idi.
Mən öz stolumuzdan ona kabab və
bir çox başqa yeməklər göndərdim. O, əli
ilə işarə edib məni yanına çağırdı
və soruşdu: “Bilirsən mən kiməm?” Dedim: “Yox”. Dedi: “Müşfiqi
mən öldürmüşəm,”
Sonra o neçə illərdir qəlbini parçalayan bir sirri açırmış
kimi dedi: “Həmin günü məni aparıb iki stəkan araq içirtdilər. Sonra məni Müşfiqin olduğu kameraya apardılar. Müşfiq divara söykənib heyrət və dəhşət dolu gözləri ilə mənə baxırdı.
Nə qədər çalışsam
da, bu gözlərin
təsirindən tətiyi
çəkə bilmirdim.
Mən ona: “Zakroy qlaza!” –deyə qışqırdım
və bütün iradəmi toplayıb tətiyi işə saldım. Müşfiq qan içərisində
yerə yıxıldı.
Türmə işçisi yaxınlaşıb
onun öldüyünə
əmin olduqdan sonra divardakı düyməni basdı.
Bu zaman Müşfiqin
dayandığı yerdə
döşəmə aralandı,
su şırıltıları
eşidildi, Xəzərin
suları qana boyandı və Müşfiqi çəkib
apardı. O vaxtdan
mən Müşfiqin
gözlərini unuda bilmirəm.”
Müşfiq yaradıcılığında dəniz mövzusu xüsusi yer tutur. Kim bilir, bəlkə də o, bir şair həssaslığı
ilə son məkanının
dalğaların qoynu olacağını duyub.
Suların şırıltısından
xoşhal olan şair deyərdi: “Kaş ki mən
yatanda başımın
üstə axar çaylar çağlaya
idi”.
Aida
QASIMOVA
525-ci
qəzet.- 2010.- 16 dekabr.- S.7.