Yaxından baxan adam

Əksər adamı evinə qaytaran axşamların birində, hətta bir az gecəyə işləmiş vaxtlarda şair dostum Rizvan Nəsiboğlu zəng elədi. Təbii ki, hər kəsi “Alo”sundan tanıyıram. (Rizvanı məxsusi.) Onun xırıltılı səsi, bir az tələskən nitqi, bir də Qarabağlı ləhcəsi var. (Bərdədəndi axı.) Aramızda xeyli yaş fərqi olsa da (1957- cu ildəndi ), yaxın dostuq. Münasibətimizdəki, ərkyanalıqdan, səmimiyyətdən ev telefonumun nömrəsinin rəqəmləri onun barmaqlarının üzünə karvansara qapısı kimi gecə-gündüz açıqdır. Odur ki, zənginə xoşhal oldum. Hal-əhval tutduq. Qayğılarının artdığından, işinin ağır olub, adam içinə çıxmağa imkan vermədiyindən (Metroda, tuneldə işləyir) danışdı. Və hiss elədim ki, yenə darıxır, yenə təkliyinin məngənəsində sıxılır, yenə bütün günü sudan çıxmış balıq kimi qayğılarının torunda çapalayır. Bu ovqat Rizvan Nəsiboğlu şeirlərinin ruhudur.

Şirin əzablardı gözümüzdəki.

Solğun bir ümiddən asılsam, şadam.

Qəmlər güzgülənən səsimiz təki,

Könül saatına qurulur adam.

Qayğıların müzakirəsindən sonra ədəbi aləmə qayıtdıq. (İkimizin də gəmisi sahilə yan aldı. Sözün mustafası.) “Əlidən-Vəlidən” danışdıq, təzə kitablardan, qəzetdəki filan məqalədən söhbətləşdik. (Sən demə, qara qızın dərdi var imiş. Qadasını alım şairin, bu boyda dünyada umduğu şeyə bax!)

Rizvan söhbəti gözlədiyi məqama gətirən kimi dedi:

– Qağa, təzə bir-iki şey qaralamışam. İstəyirəm, onu oxuyum.

– Oxu, qadan alım, oxu təzələnək. – dedim. (“Təzələnək” onun sözüdür. Həmişə mənə deyir. )

Oxudu, nə oxudu. Şeirin mövzusu yenə qayğılı ömrünü, həmişə tənhalıqda yaşayan sükut dolu bir adamdı və onun yeni dünyadərkidir.

Hər şeyin içini gördüm,

Taleyin küncünü gördüm.

Dərdlərin dincini gördüm

Bir az yaxından baxanda.

Ümumiyyətlə Rizvan Nəsiboğlu maraqlı baxışlar dalınca gedən şairdi. Deməli, qismət adamı o qədər qova bilər ki, adamın ağzı gedib taleyinin küncünə dirənər. (Bəlkə bura hər şeyin bitdiyi yerdir?!) Dərdə bax! O qədər böyükdür ki, səni öz şıltaqlığıyla əyləndirmir, başını qatmır, oturur səninlə üzbəüz, dinmir, danışmır, sükutuyla, duğunluğuyla, donuqluğuyla canını boğazına yığır.

Bəlkə də bu hisləri yaşamayan adama elə gələr ki, ümumiyyətlə dərdin dinci olmur. Amma həyatda hamı ömrünü eyni yaşamır. Rizvanın artıq ovcunun içindəki qara qəpik kimi yaxından gördüyü dərdlərin şəkli başqadır, rəngi, xarakteri başqa. (Həm də bu baxımdan Rizvanın bu şeiri maraqlıdır.)

Niyə uçur, bilmir quş da.

Döyüntü var qara daşda.

Ömür – “Əlvida!”, “Bağışla!”

Bir az yaxından baxanda.

Bircə bu dörd misranın kələfinin ucundan tutub adam boyda yumaq düzəltmək olar. Doğrudan, yeri gəlmişkən, görəsən, quş uçduğunu uçmaq kimi bilir, yoxsa yerimək kimi, yoxsa bizim heç təsəvvür eləmədiyimiz başqa bir ifadəsi var? Məncə, tamam başqa cür. Çünki “uçmaq”, “yerimək” insan leksikonuna aiddir. (Yerin göründü, Süleyman peyğəmbər. )

Bu danılmazdır ki, bələdçi olan zəmanə bizi arxasınca turist kimi gəzdirib elə bir yerə gətirib çıxardıb ki, burda insanların ürəkləri nəyin ki, bir-birinə yanmır, heç döyünmür də. Hətta bu donuqluğun nisbətində Musa Yaqubun bu dünyanın göyərməyən qara daşı, Rizvanın yaxından baxışları altında döyünür. (O bir söz var ey deyir, dağ-daş dilə gəldi, bu adam dinmədi. Lap elə.) “Salam” qapısı olmayan, yalnız “Əlvida” və “Bağışla” divarlarının arasında var-gəl edən ömür də məhbusdur. (Elə buna görə də öləndə hamı halallıq istəyir, başqa heç nə. )

Küləyin qanadı sudur.

Bulud – yağış qoxusudur.

Gecə – ölüm yuxusudur,

Bir az yaxından baxanda.

Mən şeirləri bənd-bənd izah eləmək fikrində deyiləm. (Həm də şeir üç deyil, altı bənddir.) Sadəcə Rizvan Nəsiboğlu poeziyasındakı maraqlı nüanslar, poetik yanaşmalar, dərdin başqa rəngi, tənhalığın sədaqəti, sükutun həyasızlığı xoşuma gəlir. Onun hər şeiri ürəyi sınmış bir adamdı. Əli uzanıqlı qalan, arzuları kəndiri kəsilmiş çərpələngə dönən, sevinci ev üzü görməyən adam şeirləridir.

Düzü, Rizvan bu şeiri oxuduğu vaxt onu qəribə bir obrazda təsəvvür elədim: İri yumru linzalı böyüdücünü gözünə tutub baxan bioloq kimi. Amma görünür hər şeyə yaxından baxmaq da ürək ağrıdır. Gözəlliyə də çox yaxından baxanda eyibləri görünür. Bir də ki, çox şeydən uzaq olmaq yaxşıdır. Məmməd İsmayılın bir şeiri var:

Uzaqdan uzağa şirin olursan,

Yaxına gələndə yaxırsan məni.

(Öz aramızdı Məmməd İsmayıl da zirvədir də) Amma inanmıram ki, Rizvan tapdığı böyüdücünü kamodun gözünə ata. Onun ruhu artıq ütülüb. Ona görə də şeirləri yanğılıdır, istidi, sızıltılıdı. Hələ başqa bir şeirində də belə deyir.

İşığım indicə sönüb,

Bəlkə bir şamın ola?

İçindən keçib getməyə

Bir dərdsiz axşamın ola!

Doğrudan, da çox yaxşıdır. Rizvan hansı axşam mənə zəng eləsə, özümü şamlı bəxtəvər hesab edirəm. (Bu dünya da şamın ola, hələ yandırmağa da ürəyinin odu... ) Əgər bu “daşları döyünən” dünyada kiminsə içinə bir kibrit qədər işıq salırsansa, papağını bas gözünün üstünə, ayağını da ayağının üstünə aşır.

Rizvan telefonda oxuduğu şeiri bitirən kimi dedi:

– Qağa, bilirsən də mən yerin altında yaşayıram. Üstündə imkan yoxdur. – (Tuneldə işləyir, axı. ) – elə dedim, bunu sənə oxuyum, sonra gedim işə.

Xudahafizləşdik. Bilmirəm niyə, amma səsindən hiss elədim ki, həmin gün Rizvan Nəsiboğlu gecənin içindən bir az ruhu rahat, keyfi saz keçəcək. Çünki şairlər şeir yazıb bitirəndə və onu kiməsə oxuyanda dünyanın dərdini, sərini topuqlarından da aşağıd hiss edirlər. (Bu da bir hikmətdir.)

Rizvan Nəsiboğlu da ki, yerin altından göylərin dərinliyini görən şairdir. Təsəvvür edirəm, o, həmin gün yerin altına cənnətə qədəm qoyan mələk kimi girib. Mənimlə dərtlişdiyinə görə yox ha, əstağfürullah, yaxşı şeir yazdığına və bir də onu yerin üstündə oxumağa hələ beş üç adam qaldığına görə. (Şair, sən nə bəxtəvərsən. Ruhun var!)

Bilmirəm, telefon söhbətimizi tirajladığım üçün Rizvan məndən inciyər ya, yox. Amma o gecəki Rizvan Nəsiboğlunu yazmaq istədim. (Onu sevincini həmişə yerində tutmaq olmur axı.)

Vüsal NURU

525-ci qəzet.- 2010.- 18 dekabr.- S.29.