Qara qələmin nağılı və yaxud sonrakı peşmançılıq

“Mənə ağla, mənə kim,

üstümə gəlməz ölsəm,

Bir ovuc torpaq atan

badi-səbadan qeyri”

Mehmet Akif Ərsoy

Vaxtilə atamın qara rəngli olduqca yaraşıqlı bir avtomat qələmi var idi. Bəlkə də heç yaraşıqlı-zad da deyildi, adi bir qələm idi də... Belə qələmlərdən vaxtilə çox idi. Bəlkə də sadəcə olaraq, illər ötdükcə, zaman dəyişdikcə, yeni-yeni avtomat qələmlər icad olunduqca və atamla bağlı acılı-şirinli xatirələr yada düşdükcə mənə belə gəlir ki, bu qələm olduqca yaraşıqlı, qeyri-adi bir qələm olub. (Bəlkə də mən bilmirəm həqiqətən də qeyri-adi olub) Bu avtomat qələmi atama əllinci illərdə vaxtilə ən yaxın dostu olmuş, qardaşı bildiyi Qasım əmi, şair Qasım Qasımzadə bağışlamışdı.

Bəlkə də bu qələmi Qasım əmi atama bağışlayanda heç mən bu dünyada olmamışdım da. Bircə onu bilirəm ki, mən ağlım kəsəndən atamı həmişə elə bu qara avtomat qələmdən istifadə etdiyini görmüşəm. Adi, qara rəngli, qızıl perolu, çin istehsalı olan mürəkkəblə doldurulan (Atam isə bu avtomat qələmi həmişə qara tuşla doldurardı) bir qələm idi. O dövrlərdə qızıl perolu “kitayski avtoruçka” deyilən bu qələmlər adnan idi. Hər adam bunu ala bilməzdi, ən bahalı qələm sayılırdı. Hə, bir də o yadıma gəlir ki, təzə pullar çıxandan sonra bu qələmin qiyməti yeddi manat olmuşdu. Bu qara qələm olduqca rahat və həm də, olduqca yağlı yazardı, vərəqi cızıb eləməzdi. İndiki bəzi avtomat qələmlərin tayı deyildi. Atam bu qələmdən düz otuz ildən də artıq istifadə etmişdi. Həmişə də deyərdi ki, bu qara qələm mənim ən yaxın, ən sadiq, ən etibarlı dostumdur. Üzü dönük deyil bəzi adamlar kimi. Hətta Aşıq Veysəlin: “Mənim sadiq yarım qara torpaqdır” – şeirini də dəyişdirib “Mənim sadiq yarım qara qələmdir”- deyərdi.

Və bir də deyərdi ki, vallah bu qələm elə bil ki sehrlidir. Ürəyimdən hər nə keçirsə, nədənsə narahatamsa, nədənsə dolmuşamsa, kədərlənmişəmsə, özümdən asılı olmayaraq, gözlərimi bu qara qələmə zilləyirəm. Fikirlərimi toplayana qədər gözlərimi bu qara qələmdən çəkmirəm. Elə hey baxıram. Bu qələm isə heç kimə deyə bilmədiklərimi, hamıdan gizlətdiyim fikirlərimi, mənim bütün dərdlərimi, ağrılarımı, acılarımı, adam kimi sanki baxışlarımdan duyur, gözlərimdən oxuyur, ürəyimdən keçənləri başa düşür. Sonra da bu qələmi əlimə götürəndə qələm elə bil ki, əlimin istiliyini hiss edir,duyur və ağlayırmış kimi içindəki o mürəkkəb deyilən göz yaşlarını mənim əvəzimə sakit-sakit, səssiz-səmirsiz ağ vərəqə boşaldır. Arxalı bir dost kimi ürəyimi tam boşaldana qədər mənə həyan olur, yanımda olur.

“Gülüstan”, “Şəbi-hicran”, “Etiraf”, “İztirabın sonu”, “Yollar-oğullar”, “Qiymət”, “Muğam” və sairə, neçə-neçə poemalar, neçə-neçə dram əsərləri, minlərlə şeirlər, yüzlərlə elmi və puplisistik məqalələr hələ bir çox üzə çıxmayan,həyat üzü görmədən o ötən illərin qorxusundan yandırılıb külə dönən, məhv edilən əsərlər hamısı-hamısı bu qələmlə yazılmışdı. Atamın ürək ağrılarıyla, bu qara qələmin isə acı, qap-qara göz yaşlarıyla yazılmışdı. Atam həmişə deyərdi ki, bu qara qələm sirr dağarcığıdır.

Amma günlərin bir günü necə olursa bu qara qələm itir, yox olur. Paho, evdə aləm bir-birinə dəyir. Daha evdə axtarmadığımız, ələk-vələk etmədiyimiz yer qalmadı. Ən ağlagəlməz yerlərə belə baxdıq. Yüz yerə zəng etdik ki, indi olur da, bəlkə kimsə səhvən bu qələmi götürüb. Yox qələm tapılmadı ki, tapılmadı.

Axı bunu kim götürə bilər. Axı bu köhnə, otuz-otuz beş ilin qələmi kimə lazım idi ki...? Əlbəttə atamdan başqa heç kimə. Atam isə özünə yer tapa bilmirdi. Hə. Bəlkə də bu ən adi bir hadisə idi. Heç bu qədər səs-küyə səbəb olası hadisə də deyildi, nə olsun ki, dünya dağılmadı ki, indi qələmdi də itib. Böyük bir şey itməyib ki. Təki itən qələm olsun. Gündə o qədər şey itir ki, heç söyləməklə də qurtarmaz. Əşşi, o qələm olmasın, ayrı bir qələm olsun. Qələm elə qələmdir də. Atam isə vəziyyətlə barışmaq istəmirdi.

Ev adamlarından bunu heç kim götürə bilməzdi. Bu məlum məsələ idi. Çünki bizim heç birimizin atamın yazı masasına yaxınlaşmağa cürətimiz çatmazdı. Yenə də hərdən bir mən özümdə bir az cürət tapıb bu yazı masasına yaxınlaşıb nəsə götürər, nəsə oxuyar dərhal da öz yerinə qoyardım ki, atam duyuq düşməsin. Amma indi işdi-şayəd, nəyisə yerinə səhv qoyanda və atam da bundan xəbər tutanda... hə, onda Allah göstərməsin...

Bu yazı masasına yaxınlaşmağı atam hamımıza yasaq etmişdi. Nəinki bizim, ev adamlarının, ümumiyyətlə yanına gələn adamların da heç birinin kimliyindən asılı olmayaraq bu yazı masasına yaxınlaşması mümkün deyildi. Heç kim bu masaya yaxınlaşa bilməzdi. Bunun da özünün çox mühüm, əsaslı bir səbəbi var idi. Hə, deyir, başına gələn başmaqçı olar. Bir hadisədən sonra kiminsə onun yazı masasına yaxınlaşması ona böyük bir dərs olmuşdu.

Olmuş bir hadisə

Mərhum şairimiz, gözəl insan, Qasım Qasımzadə (Qasım əmi) ilə atam vaxtilə çox yaxın, qardaşdan da artıq dost idilər. Hər gün bir yerdə olardılar. Hətta cavan vaxtlarında hər ikisi qan damarını kəsib qanlarını birləşdirmişdilər də və bununla da sanki qan-qardaşı olmuşdular. 1950-ci illərdə Hüsü Hacıyev küçəsindəki o məhşur yazıçılar binasında, o müqəddəs və indi hər adamın layiq olmadığı binada, ev bölgüsü zamanı evlərini də yan-yana eyni mərtəbədə qapıları üzbəüz götürmüşdülər. Qapıbir qonşu olmuşduq. Biz demək olar ki, bir ailə kimi idik. Xeyrimiz də, şərimiz də eyni idi. Atamla Qasım əmi ayrılmaz dostlar idilər. Hər ikisi də hələ cavan idi. Bütün ömürləri də irəlidə. Bütün uğurları, uğursuzluqları, bütün büdrəmələri, yenidən qalxmaları, şöhrətləri, tənqidləri, tərifləri, təltifləri... hamısı, hamısı hələ çox-çox irəlidə idi. Qasım əminin başına gələn 1984-cü ilin faciəsi, böyük oğlu Fəxrəddinin müsibəti də hələ çox-çox irəlidə idi. Heç kimin ağlına gəlməzdi.

Atam təzə hər nə yazardısa, Qasım əmigilə keçib ona oxuyar, onun fikrini öyrənərdi. Qasım əmi də həmişə zarafatla atama deyərdi ki, ay Bəxtiyar, sənə bağışladığım o qara qələm vallah elə bil ki, sehrlidir. Ay qardaş, sənə bağışladığım qələmimi özümə qaytar. Səhv etmişəm. Atam da gülərdi. Qasım əmi də hər nə yazardısa, dərhal bizə gəlib atamın rəyini öyrənərdi.

Amma... Allah mərdimazara lənət eləsin. 1959-1960-cı illər idi. Tarix indi dəqiq yadımda deyil.

Atam həmənki o məşhur qara qələmlə “Xalqlar həbsxanası” adlı təzə bir poemasını yenicə yazıb qurtarmışdı. Hələ heç mürəkkəbi də qurumamış, Qasım əmigilə keçib onu oxumağa başladı. Əsərin adından da bəlli olduğu kimi, Allah bilir, bu poemada daha nələr yazılmışdı, nələr var idi. Əsər Qasım əmiyə o qədər təsir edir ki, gözləri dolur, ayağa durub atamı qucaqlayıb öpür deyir ki: – Bəxtiyar, Allah bu zülmü götürməsin. Ə, bu sovet imperiyası bizim başımıza daha nələr gətirməyib... Atam da əlyazması olan poemanın üst vərəqinə “Qardaşım Qasım, bizə zülm edənlərin məhv olmasını, bu imperiyanın tezliklə dağılmasını görək. İnşallah” – sözlərini yazır. Poemanı Qasım əmiyə bağışlayır və deyir ki, ay Qasım, bunu bərk yerə qoy, gizlət yoxsa gəlib görərlər, başımıza oyun gətirərlər, sonra da bu imperiyanın dağılan gününü görmərik. Qasım əmi də gülüb deyir ki, yox, Bəxtiyar, poema mənə o qədər təsir edib ki, hələ bunu bir neçə dəfə də oxuyacağam. Sonra da elə bir yerdə gizlədəcəyəm ki, heç fələk də gəlsə, tapa bilməsin, arxayın ol. Daha sonra atam Qasım əmi ilə elə ordan-burdan söhbət edir,çay içir, dərdləşirdilər ki, söhbətin şirin yerində qapının zəngi çalınır. Gələn... filankəs idi. Mən o filankəsin adını qəsdən çəkmirəm. Çünki indi o da artıq bu dünyada yoxdur. Dünyasını dəyişib. Hə... Bu filankəs dediyim adam KQB-nin əməkdaşı, özü də guya ki, deyilənlərə görə, şair idi. Şair deyəndə ki, şair-zad deyildi. Şairciyəz idi. Ev yıxmaqdan, donos yazmaqdan başı ayılmırdı ki, oturub dünya ədəbiyyatını oxusun, oxuduqlarından təsirlənsin, dünyagörüşünü genişləndirsin və bilsin ki, bu dünyada ev yıxmaqdan, donos yazmaqdan da başqa şeylər var. Və nəhayət, oxuduqları əgər ona təsir edərsə, oturub şeirini yazsın. Nə isə... Allah rəhmət eləsin. İndi, yazdıqlarından heç əsər-əlamət də qalmayıb, heç elə bil belə bir “şair” yer üzündə, insan yanında olmayıb. Çünki heç xatırlanmır da. Çünki bayaq dediyim kimi şair deyildi, cızma-qaraçı idi. Amma adamın Allahı var, gərək onu da deyəm. Deyilənlərə görə, hər yazılan şeirdə, hər gizli sətiraltı mənaları dərhal tutardı, başa düşərdi. İstənilən əsərdə, istədiyi fikri tapmaqda usta idi, mahir idi. İstənilən fikri, mətləbi istədiyi səmtə yönəldib istədiyi kimi yoza bilərdi. Adamı istədiyi kimi şərləyə bilərdi. Adam şərləməkdə, böhtan atmaqda üstü yox idi. Hərəni də öz səviyyəsində şərləyərdi. Çəkməçini çəkməçi kimi, dəlləyi dəllək kimi, şairi şair kimi, alimi də alim kimi. Hamının da öz səviyyəsini əla bilirdi. Heç kimi də bir-birinə qarışdırıb yerlərini səhv salmazdı. Rəhmətlik Xudu müəllim, Xudu Məmmədov belə adamlar haqqında həmişə deyərdi: “Vallah bu da bir vergidir, istedaddır. Bunu hər adam bacarmaz. Zalım oğlu hərəni öz dili ilə dindirir. Bunu da bacarmaq lazımdır. Elə böhtançılar görmüşəm ki, aləmi bir-birinə qarışdırır. Dəlləyi alim kimi, şairi də çəkməçi kimi şərləyir. Sonradan yazıq alim də, şair də xəcalətlərindən el arasına çıxa bilmir. Heç belə başlarını qaldıra da bilmirlər”.

Bu filankəs isə yox, belə məsələlərdə peşəkar idi. Şairlikdən başqa əlindən hər nə desən gəlirdi. Böyüklə kiçik idi, kiçiklə də böyük. Şeirdən, poeziyadan başı pis çıxmırdı. Amma bacarığını başqa səmtə yönəltmişdi. Yeri oldu ya olmadı, həmişə də iftixarla deyərdi ki, mən fəxr edirəm ki, sovet çekistiyəm. Bəzi adamlar kimi gizlədib eləmirdi.

Açığını deyim ki, atamla Qasım əmi bu adamdan ehtiyat edərdilər, ondan çəkinərdilər. Onun yanında artıq-əskik danışmazdılar. O bunlara yaxınlaşan kimi söhbəti dərhal dəyişərdilər. Həmin adamdan qaçmalarına baxmayaraq, o adam isə bunların yanından əl çəkməzdi. O da məlum deyildi ki, bu adam hardan və necə gəlib bunların arasına düşmüşdü. İstədiyi vaxt öz evi kimi dəvətsiz-zadsız həm bizə, həm də Qasım əmigilə gələrdi. Atamla Qasım əmi öz aralarında bu adama alaq otu deyərdilər. Çünki istədiyi vaxt bunların arasında bitərdi.

Hə... İndi də bu adam içəri girər-girməz, heç paltosunu da əynindən çıxartmadan elə saymazyana kobud şəkildə istehza ilə:

– Ə, Bəxtiyar, əvvəl bir sizə gəldim, dedilər ki, Qasımgildəsən. Mən də gəldim ki, görüm nə edirsiniz, nə danışırsınız. Hə, denən görüm nə var, nə yox? Hi-hi-hi...

Süni şəkildə gülərək: – O köhnə dostlarınla, Gülhüseynlə, İsmixanla yenə də görüşüb eləyirsən, ya yox? (Şair Gülhüseyn Hüseynoğlu, Dillər Universitetinin mərhum müəllimi İsmixan Rəhimov 1950-cu ildə siyasi məhbus kimi həbs olunub, 1957-ci ildə artıq azadlığa buraxılmışdılar. Bəraət almaqlarına baxmayaraq, bəzi köhnə dostları, tanışları onlardan qaçardı. Onlarla üz-üzə gəlməkdən ehtiyat edərdilər, qorxardılar, çəkinərdilər. Atam isə heç nəyə əhəmiyyət verməyərək onlarla elə əvvəlki dostluğunu davam etdirir, tez-tez onlarla görüşürdü. Hətta vəfatından bir qədər əvvəl İsmixan Rəhimov bu barədə televizorda müsahibə də vermişdi. İsmixan Rəhimov deyirdi ki, biz üç nəfər siyasi məhbus idik. Yeddi il həbsdə olandan sonra bəraət alıb, uzaq Rusiya həbsxanalarından azad olub qatarla vətənə qayıdırdıq. Yol boyu düşünürdük ki, görəsən bizi vətəndə kim qarşılayacaq, vağzalda bizi kim gözləyir? Ümumiyyətlə bizi gələcəkdə nələr gözləyir? Gələcək taleyimiz necə olacaq? Yoxsa hamı bizdən üz döndərəcək, bizdən qaçacaq. Çox da ki, bəraət almışıq. Onsuz da adımız “vətən xainidir”. Yağışlı bir gün idi. Qatar Bakıya yaxınlaşdıqca həyəcanımız get-gedə artırdı. Heç özümüzdə deyildik. Nəhayət ki, qatar Bakıya gəlib çatdı. Qatardan düşdük. Perronda heç kim yox idi. Heç kim yox idi deyən də ki, adam var idi. Bizi qarşılayanlar, bizi gözləyənlər yox idi. Heç kim bizi qarşılamağa gəlməmişdi. Təkcə uzaqda arıq bir oğlan dayanmışdı. Bizdən çox uzaqda olduğundan hələ onu tanıya bilməmişdik. Biz vağzalda boynumuzu büküb dayanmışdıq. Nə edəcəyimizi, hara gedəcəyimizi də bilmirdik. Uzaqda dayanan oğlan elə arıq idi ki, sanki pencəyini əyninə geyməmişdi, çiyninə atmışdı. Yanımda duran məhbus dostum yavaşca məndən soruşdu ki: – Ay İsmixan bu axı deyəsən Bəxtiyardır.

Dedim ki, Bəxtiyarın burda nə işi var? O bura niyə gəlsin ki?... Bütün ətrafa gizlində KQB əməkdaşları nəzarət edir, baxırlar ki, görsünlər bizi kim qarşılayacaq, biz hara gedəcəyik? Elə söz ağzımda qalmışdı ki, həmin oğlan özü qaça-qaça bizə tərəf gəldi. Bəli bizi qarşılayan təkcə elə Bəxtiyar idi. Məhbus dostum səhv etməmişdi. Bizi qucaqladı, bağrına basdı. Məni qucaqlayanda gördüm ki, çiyinləri əsir. Bəxtiyar hönkür-hönkür ağlayırdı. Sonra əynindəki pencəyini çıxarıb yağışdan büzüşən o biri məhbus dostumun çiyninə atdı. Götür-götür, məndə evdə yenə də var- dedi. Bəxtiyarı saxlamaq olmurdu, ağlayırdı. Ətrafında dolaşan o KQB əməkdaşlarını vecinə belə almırdı, bizi vağzaldan bir baş evinə gətirdi).

Atam heç bir vaxt sözgötürən olmayıb, heç kimin də qabağından qaçmayıb, əsəbi, hikkəli, iş bərkə düşəndə əlini belə işə salan bir adam olub. Söz altında qalmayıb, dərhal sözü üzə deyib. İndi də elə ağzını açıb, hər bir şeyi onun KQB-də işləməyini də, xəbərçiliyini də, böhtançılığını da unudub bu çağrılmamış qonağa bir-iki kəlmə acı söz demək istəyirdi ki, öz evində deyil, Qasımgildə olduğunu və əgər sabah xoşagəlməz bir hadisə baş verərsə, hadisənin Qasımgildə baş verdiyindən, Qasımın da onunla birgə məsuliyyətə cəlb olunacağını nəzərə alıb dərhal ayağa durdu.

– Tamam yadımdan çıxmışdı bəs məni bağışlayın, Gülhüseynlə, İsmixanla, Kamalla, Azərlə, Hacı ilə olduqca vacib görüşüm var. Ora getməliyəm – dedi.

(Bu adlarını çəkdiklərim vaxtilə “İldırım” adlı antisovet bir təşkilatın üzvləri idilər. 1950-ci ildə bir-bir hamısı həbs olunmuşdular. KQB– zirzəmilərində nə qədər işkəncələrə, əzab-əziyyətlərə məruz qalmalarına baxmayaraq, heç biri bu dəstənin qiyabi üzvü olan atamı ələ verməmişdilər, onu qorumuşdular).

Kinayəni başa düşən o filankəs:

– Bəxtiyar, Cahid deyəsən yadından çıxdı axı. Cahid Hilal oğlunu deyirəm ey...

Atam da söz altında qalmadı:

– Yox, niyə ki, elə hamımız Cahidin evində görüşəcəyik. Elə bu saat hamımız ora gedirik, meylin çəkirsə, sən də buyura bilərsən, amma ora sənin yerin deyil – deyib otaqdan çıxdı.

Qasım əmi aradakı gərginliyi yumşaltmaq üçün gülə-gülə:

– Ay filankəs, Bəxtiyar zarafat edir. Uşaq bir az soyuqlayıb, İsfəndiyarı deyirəm ey, gedir aptekə, dərman alıb yenə də qayıdasıdır. Elə sən gəlməmişdən də getmək istəyirdi. Sən əyləş, mən Bəxtiyarı ötürüb gəlirəm – deyib atamı ötürmək üçün otaqdan çıxır.

Çağrılmamış qonaq əyləşir.

Ertəsi gün gecə vaxtı atam iş masasının arxasında olan vaxt evimizə iki nəfər çağrılmamış qonaq gəlir və atamı harasa aparırlar. Bütün gecəni atamı KQB-nin dindirmə otağında saxlayıb sual-cavab edib səhərə yaxın isə onu azad edirlər. Məlum olur ki, dünən axşam atamın Qasım əmiyə bağışladığı poema elə dünən gecəykən də KQB-yə çatdırılıb və “Rusiyanın xalqlar həbsxanası olması” sən demə böyük səs-küyə səbəb olubmuş. Əsəri KQB-yə çatdıran şəxs də çox böyük cidd-cəhdlə təkidlə tələb edir ki, əsər olduqca təhlükəli, antisovet, antirus bir əsərdir və əsərin müəllifi hökmən həbs olunmalıdır. Əks təqdirdə bu əsər onun dərs dediyi Universitetdə tələbələr arasında elə “Gülüstan” poeması kimi yayıla bilər. Lakin atamın həbs olunmasını təkid edən həmin o zabitdən daha yüksək rütbəli başqa bir zabit həmin əsəri ondan alıb bir neçə dəfə oxuyub öz rəyini isə tamam başqa formada bildirmişdir. “Bu əsərdə heç bir antisovet və heç bir təhlükəli fikirlər yoxdur. “Xalqlar həbsxanası” sözü müəllifin deyil proletariatın dahi rəhbəri Vladimir İliç Leninin çar Rusiyası haqqında dediyi sözləridir. Müəllif Lenindən stat gətirmişdir. Filan əsər, filan cild, filan səhifə. Poemanın üst səhifəsində müəllifin öz xəttilə yazılan “Bizə zülm edənlərin məhv olmasını tezliklə görək” sözləri isə bir başa Azərbaycanı ikiyə bölən fars şovinistlərinə aiddir. “İnşallah” sözü isə müəllifin dindarlığını bildirir. Bu isə onun öz əqidə azadlığıdır. Ona bizim komitə müdaxilə edə bilməz. Bunun üçün işlədiyi universitetin partiya təşkilatı var. Bu işlə partiya təşkilatı katibi məşğul olmalıdır.Əsərə gəldikdə isə olduqca zəif bir əsərdir. Heç çapa da layiq deyil. Müəllifin özünə qaytarılsın və azad olunsun. Vəssalam. Atamı elə səhər erkən azad edirlər.

Atam səhər erkən KQB-dən çıxıb evə gələ-gələ elə yol boyu düşünürdü. O necə deyərlər fikri yüz yerə gümanı isə min yerə gedib çıxırdı. Ağlı bir şey kəsmirdi. Axı bu heç inanılası məsələ deyil. Axı Qasım niyə belə etsin? Axı mən həmişə onu özümə qardaş bilmişəm. Axı mənim övladlarım ona Qasım əmi, onun da övladları mənə Bəxtiyar əmi deyir. Yox. Qasım belə iş tuta bilməz. O belə adam deyil. O ölər, amma dostlarına xainlik etməz. Qasım mərd adamdır. Yaxşı onda bəs bunu Qasım KQB-yə ötürməyibsə, bəs onda bunu ora kim aparıb təqdim edib. Yox burada nəsə bir anlaşılmazlıq var. Axı məni dindirən o zabit deyirdi ki, bunu elə dünən gecəykən KQB-yə çatdırıblar. Yəni bunu KQB-yə çatdıran adam belə məqam gözləyirdi? Yəni bu qədər kəmfürsətdir? Hm... Axı mən bu əsəri oxuyanda Qasımın gözləri dolmuşdu. Yox, Qasım belə bir iş tuta bilməz. Biz uzun illərin dostuyuq, qardaşıyıq. Qasımın anası Arəstə xanım hər rayondan gələndə əvvəlcə bizim qapımızı döyüb sonra oğlugilə keçər. Mənə oğlum deyər mən də ona anam deyirəm. Bəs indi bu nə məsələdir? Əlbəttə, bunu Qasım eləməz, dünya dağılsa da eləməz. Bəs onda bunu kim edib? Əlbəttə, əgər mən bu yazımı Qasıma vermişəmsə, bunu da elə ikimiz biliriksə, demək o da bunu KQB-yə çatdırıb. Bəli... bu elə Qasımın işidir. İkinci bir məsələ ola bilməz. Ay Allah, gör bir zəmanə necə dəyişib, necə korlanıb. İnsanlar necə dəyişib. Heç kimə inanılası deyil. Yaxşı bəs məni orada KQB-də belə qoruyan hifz edib, xilas edən o gənc zabit kim idi?

Və o çox böyük ustalıqla, məharətlə əsəri başqa bir səmtə yönəltmişdi. Hamının fikrini də azdıra bilmişdi. Həm də axı o tapşırıq verib bu əsəri özümə qaytarmaqla özünü, öz həyatını belə təhlükə altına qoyurdu. Əgər ondan rütbəcə böyüklər bundan xəbər tutsalar, bəs o nə cavab verəcək? Sözsüz ki, mən xalqlar həbsxanası sözünü deməklə Çar Rusiyasını deyil, elə bugünkü Rusiyanı nəzərdə tutmuşam. Yox əlbətdə yox. Bunu lap belə uşaq da oxusa, söhbətin nədən getdiyini dərhal başa düşər. Başa düşər ki, mən elə bugünkü, Rusiyanı, Sovet imperiyasını nəzərdə tutmuşam. Əsərin əl yazısı bu saat o gənc zabitin sayəsində cibimdədirsə, özümə qaytarılıbsa və KQB divarları arasında heç bir iz-filan da qalmayıbsa onda evə çatan kimi bu əl yazısını dərhal yandırmalıyam. Hə, həm də o zabit deyəsən tapşırmışdı ki, mənim bura gətirilməyimi, saxlanılmağımı qeydiyyat dəftərinə də salmasınlar. Sanki heç belə bir iş olmayıb. Vəssalam. Əlbətdə o zabit bu əsəri heç qaytarmaya da bilərdi. Məni həmişə qorxu altında saxlamaqdan ötrü əsəri elə KQB-də də saxlaya bilərdi. Məni də elə-belə azad edərdi. Amma o belə etmədi. Əsəri özümə qaytarmaqla yəqin demək istəyirmiş ki, get arxayın ol. Heç kim heç nəyi sənə sübut edə bilməz. Bəs bu xeyirxah adam kimdir axı? Yox. hökmən evə çatan kimi bu “başa bəla” əsəri yandırmalıyam. Nəinki bunu. Ümumiyyətlə evdə hər nəyim varsa məhv etməliyəm, yandırmalıyam ki, heç bir yerdə heç bir iz filan qalmasın hətta protezin içindəkiləri belə yandırmalıyam ki, heç kim tərəfindən ələ düşməsin...

(Ardı var)

İsfəndiyar VAHABZADƏ

525-ci qəzet.- 2010.- 31 dekabr.- S.26-27.