Xoş xəbərlər yetirən insan

(Unudulmaz Fəxrəddin Cavadov haqqında bir neçə söz)

Fəxrəddin Cavadovun oğlu, gənc diplomat Gülmirzənin (Fəxrəddin ona atasının adını qoymuşdu) xahişi ilə bu kiçik yazını yazmaq üçün mizin arxasına keçərkən, artıq 8 illik bir keçmişdə qalmış 2002-ci il avqust ayının 10-nu xatırladım, həmin günü ki, günorta saat 2 radələrində mənim cib telefonum zəng çaldı və Fəxrəddin mənə dünyanın gözəl xəbərlərindən birini çatdırdı:

– Gözünüz aydın olsun! Oğlan nəvəniz oldu!

Məsələ burasında idi ki, mənim ortancıl qızım Humay ilk dəfə ana olmağa hazırlaşırdı və sağlıq-salamatlıqla bağlı həmişə bir problem ortaya çıxanda, olduğu kimi, bu dəfə də Fəxrəddinə müraciət etmişdim, Humay onun xüsusi diqqəti və qayğısı altında Neftçilər xəstəxanasında yatırdı.

Beləliklə, bu balaca insan dünyaya gəldi və ona İlyas Əfəndiyevin adını qoyduq.

Əlbəttə, təsadüfi deyildi ki, mən, yuxarıda dediyim kimi, sağlıq-salamatlıqla bağlı bir məsələ olanda, o saat Fəxrəddinə müraciət edirdim. Onunla qarşılıqlı hörmətə və mehribanlığa söykənən münasibətimiz var idi, ən əsası isə Fəxrəddin etibarlı bir insan olduğu kimi, etibarlı da həkim idi, çox səriştəli və işgüzar tibb təşkilatçısı idi və onun bu xüsusiyyətlərinə mən yaxşı bələd idim.

Dəqiq ilini xatırlamasam da, Fəxrəddinlə tanışlığımız 1970-ci illərin ortalarından başlayırdı və burası yaxşı yadımdadır ki, o vaxt bizi görkəmli stomotoloqumuz Kamran Aslanov tanış etmişdi: ikimiz də diş ağrısına görə Kamranın yanına, onun təzəcə Baş həkim təyin olunduğu 4 nömrəli stomotoloji poliklinikaya getmişdik. Fəxrəddinlə Kamran yaxın dost idilər, mən isə Kamranla indi dinozavrlar dövrü kimi bir uzaqlıqda qalmış 1950-ci il sentyabrın 1-də 7 nömrəli məktəbin birinci sinifində bir partanın arxasında oturmuşduq...

Həmin 70-ci illərin ortalarında Fəxrəddin gənc, yaraşıqlı, sir-sifətindən, hərəkətlərindən sağlamlıq yağan bir oğlan idi və orasını da deməliyəm ki, o, elə gənc yaşlarından etibarən təmkinli, bilərəkdən, yəni süni surətdə yox, təbii olaraq özünü ağır tutan bir insan idi, canlı-enerjili, maraqlı, məlumatlı həmsöhbət idi.

Sonralar hərdən görüşəndə:

– Fəxrəddin,- deyirdim,- bizi diş ağrısı dostlaşdırıb!..

Həmin ilk tanışlıqdan sonra Fəxrəddinlə aramızda səmimi bir ünsiyyət yaranmışdı və mən deyə bilmərəm ki, biz tez-tez görüşürdük, zəngləşirdik, amma əsası bu idi ki, nə vaxt görüşürdüksə, hansı bir toyda-yasda rastlaşırdıqsa, bu görüşün, bu rastlaşmanın açıq-aşkar xoş bir aurası yaranırdı.

Bir dəfə spontan bir məclis qurmağımız da xoş bir xatirə kimi yadıma düşür: dişim ağrıdığı üçün, həmişə olduğu kimi, yenə Kamranın yanına getmişdim və yenə də Fəxrəddin ora gəlmişdi. Gözəl və qayğıkeş bir mütəxəssis, çox yüngül əli olan stomotoloq-həkim Sabir Əsgərov (sonralar o da səhər-səhər stadionda qaçarkən qəflətən və vaxtsız vəfat etdi...) mənim dişimə əncam çəkəndən sonra soruşdum:

– Görəsən, daha ağrımayacaq ki?

Bütün bü müalicə prosesinə nəzarət edən Kamran:

– Gedək, yoxlayaq!- dedi və məni, Fəxrəddini, Sabiri nahara dəvət etdi.

O zaman Şıx tərəfdə, dənizin kənarında təzə bir kababxana açılmışdı və Kamran balıq yemək üçün bizi ora apardı. Əgər səhv etmirəmsə, onda ilk dəfə idi ki, Fəxrəddinlə süfrə arxasında otururduq və o ilk xudmani məclisdə Fəxrəddinin mədəniyyəti, səliqəsi, istiqanlığı, söz-söhbətinin duzu indiyə qədər mənim xatirimdədir. Orası da yaxşı yadımdadır ki, bərk külək qopmuşdu və məclisi bitirəndən sonra biz üzü küləyə tərəf, güclə gedib maşınlara mindik.

Bu sətirləri yazıram və birdən-birə mənə elə gəlir ki, xeyli sonralar qəflətən elə o cür sərt də bir külək əsib, Fəxrəddini bizim bu fani dünyamızdan Haqq dünyasına apardı...

1980-ci illərdə Fəxrəddini Azərbaycan KP MK-da işə dəvət etdilər və bu o vaxtlar idi ki, MK başqa sovet respublikalarında olduğu kimi, bizdə də hakimi-mütləq idi.

Mən az insanlar tanımıram ki, sadə, mehriban məxluqlar idi, amma elə ki, yüksək vəzifəyə getdilər, tamam dəyişib başqa adam oldular və belə bir tragikomik metamarfoza əslində onları bir şəxsiyyət kimi yox etdi. Ancaq orası da var ki, həyatda hər cəhətin, hər xüsusiyyətin əks bir tərəf-müqabili də olur – hər bir ağın qarası da var – və Fəxrəddin də MK-da işləyəndə, elə bil, daha artıq sadə, mehriban və xeyirhax olmuşdu.

Mənim Ucar rayonunun Boyat kəndində Sədi Əzizov adlı bir traktorçu dostum var idi, onunla 1976-cı ilin oktyabrında Moskvadan Bakıya gələndə qatarda tanış olmuşduq: mən, gənc yazıçı, düz bir il əvvəl Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının katibi seçilmişdim, Moskvada SSRİ Yazıçılar İttifaqının tənqid problemlərinə həsr olunmuş plenumunda iştirak edib, geri qayıdırdım, Sədi kişi isə öz halal zəhməti ilə həyətyanı sahəsində becərdiyi narı yığıb, aparıb Barnaulda satmışdı, Moskvaya gəlmiş, başqa vaqonlara bilet olmadığı üçün, SV vaqonuna bilet almış və gözəl bir təsadüf nəticəsində mənimlə kupe qonşusu olmuşdu. Ona görə “gözəl bir təsadüf” yazıram ki, həmin kupe qonşuluğundan sonra, bu sadə və müdrük zəhmət adamı ilə düz 32 il – Sədi kişi 2008-ci ildə vəfat edənə qədər – dostluq etdik, bu şəxsi dostluq ailəvi dostluğa çevrilmişdi və Sədi kişi bizim evin məhrəm qonağı idi.

Mən ona görə rəhmətlik Sədi kişini xatırladım ki, 80-ci illərdə o, ilk dəfə ürəyindən şikayət etdi və mən Fəxrəddinə telefon açdım. O zaman, ondan sonralar da Fəxrəddin mənim xahişimlə Sədi kişinin müayinəsi və müalicəsi ilə bağlı çox zəhmət çəkdi, Sədinin də elə o müalicələrin sayəsində ömrü uzandı.

Sədi kişi deyirdi:

– Müəllim (mənə belə müraciət edirdi), məni böyük adam kimi müalicə edirlər!..

Sədi kişini Fəxrəddinin diqqəti və qayğısı “böyük adam” etmişdi.

Və mənim tanış-bilişin, yazıçıların səhhəti ilə bağlı Fəxrəddindən bu cür xahişlərim az olmayıb...

Bir kiçik epizod da yadıma düşür.

Mənim bibim oğlu, ömrünün əlli ilini vicdanla orta məktəbdə riyaziyyat müəllimliyinə həsr etmiş Oqtay Hacıyev xəstələnmişdi və Neftçilər xəstəxanasında yatırdı. Fəxrəddinə telefonla zəng etdim ki, görüm, vəziyyət necədir?

Fəxrəddin:

– Mən birinci dəfədir ki, belə xəstəylə rastlaşıram...- dedi.

Doğrusu, nigaran qaldım və:

– Nədir ki?- soruşdum.

Fəxrəddin gülə-gülə:

– Bu Oqtay müəllim əvvəlcə dərmanların, iynələrin təlimatını oxuyur, sonra özü həkimlərə deyir ki, iynəni necə vursunlar, dərmanı haçan versinlər!..- dedi.

Məni də gülmək tutdu, çünki Fəxrəddin Oqtay müəllim üçün xasiyyəti üçün səciyyəvi ola biləcək cəhəti dəqiq deyirdi...

İş belə gətirdi ki, mən 1993-cü il sentyabrın 1-də Baş nazirin müavini vəzifəsinə təyin olundum, Fəxrəddin isə Səhiyyə nazirinin birinci müavini vəzifəsində çalışırdı, sonra bir müddət nazir vəzifəsini icra etdi və 1996-cı ilə qədər birgə işlədiyimiz o dövrdə mən Fəxrəddini daha yaxından tanıdım, onun bacarığı, işgüzarlığı, vəzifəsi ilə bağlı məsuliyyət hissi daima onunla bir yerdə olurdu.

O illərdə, demək olar ki, bütün sahələrdəki kimi, səhiyyə sahəsi də çox ciddi çətinliklər içində idi, tibbi təchizat qıtlığından tutmuş qayda-qanun baxımından hərc-mərcliyə qədər böyük problemlər yaranmışdı və müsəqilliyimizin o illərində Azərbaycan səhiyyəsinin dirçəlməsində, reformaların aparılmasında, tibbi xidmət baxımından keyfiyyət göstəricilərinin yüksəlməsində, yeni tibbi texnalogiyaların respublikamıza gətirilməsində, əlaqədar beynəlxalq institutlarla münasibətlərin qurulmasında, ümumiyyətlə, səhiyyə sahəsində beynəlxalq inteqrasiya prosesində Fəxrəddin Cavadovun əməyi, enerjisi, təşəbbüskarlığı az rol oynamadı.

O zaman ən ciddi problemlərdən biri qaçqınlara, Qarabağ uğrunda döyüşlərdə yaralananlara, müharibə əlillərinə və ümumiyyətlə, əlillərə tibbi xidmətin təşkil edilməsi, onların dərmanla təchiz olunması ilə bağlı idi və bu işdə Fəxrəddin həqiqi bir fədakarlıqla çalışırdı. O, Qarabağ döyüşlərinin ən ağır vaxtlarında Respublika Hərbi Tibb Qərargahının rəisi idi və cəbhə xəttində səyyar xəstəxanaların yaradılması biləvasitə onun nəzarəti və göstərişi ilə həyata keçirilirdi.

Fəxrəddin o illərdə humanitar yardımla əlaqədar yaradılımış komissiyaların sədri və üzvü kimi də çox iş görürdü və bəzən onunla birlikdə gecənin yarısına kimi mənim iş otağımda oturub, ortaya çıxan təcili məsələlərin həlli ilə məşğul olurduq, mən Fəxrəddinin qaldırdığı məsələlərlə bağlı xarici ölkələrin müvafiq qurumları ilə biləvasitə əlaqə yaratmağa çalışırdım. Orasını da deməyi özümə borc bilirəm ki, belə təcili məqamlarda çox zaman mən Türkiyəyə, Baş nazirinin birinci müavini Murad Qarayalçına telefon açırdım və o da əlindən gələni əsirgəmirdi.

İndi, aradan bu qədər illər keçdikdən sonra o gərgin vaxtlar yada düşdükcə, elə bil, Fəxrəddinin o zamankı fəaliyyəti daha artıq bir vüsətlə görünür və mən qətiyyən şübhə etmirəm ki, illər keçdikdən sonra, o vüsət daha da miqyaslı görünəcək, çünki söhbət bərpa olunmuş müstəqilliyimizin tarixinin yarandığı günlərdən gedir.

Elə həmin günlərdə də ölkəmizdə bütün postsovet məkanında ilk dəfə olaraq Fövqəladə Hallar Üzrə Tibb Mərkəzi yaradıldı və bu işdə Fəxrəddinin böyük əməyi oldu.

Sonralar Fəxrəddin Neftçilər xəstəxanasının Baş həkim vəzifəsində işlədi və qısa bir müddət ərzində həmin xəstəxananı respublikamızın aparıcı tibb müəssisələrindən birinə çevirdi, orada Elmi Şura yaratdı.

Azərbaycanda ürək, böyrək, qaraciyər transplantasiyası sahəsinin və süni ürək qurğusunun tətbiq edilməsi prosesinin inkişafında da tibb təşkilatçısı (və vətəndaş!) kimi Fəxrəddin ciddi və effektli xidmətlər göstərdi. O özü səliqəli-səhmanlı bir adam olduğu kimi, işlədiyi yerdə də xüsusi səliqə-səhman, qayda-qanun yaratmağı bacarırdı.

Bir neçə il bundan əvvəl mən günorta fasiləsi zamanı əvvəlcədən vədələşməyərək, Neftçilər xəstəxanasında yatan bir dostumu yoluxmağa getmişdim və kordologiya şöbəsində növbətçi həkim məni xəstə yatan palataya buraxmadı:

– Elçin müəllim, xəstələri ancaq axşam saat 17-dən 20-yə qədər yoluxmaq olar!

Doğrusu, bu mənim o qədər xoşuma gəldi ki, heç kimə, o cümlədən Fəxrəddinin özünə də bir söz demədən geri qayıtdım...

... Sonuncu dəfə onunla Zuğulbada görüşdüm, qudası və dostu Etibar Qazıbəyovla bir yerdə idilər, üçümüz də süfrə arxasında oturub xeyli söhbət etdik, mehriban və istiqanlı bir ünsiyyətdə olduq və əlbəttə, onda kimin ağlına gələrdi ki, bu mənim Fəxrəddinlə son görüşümdür?..

Bir müddətdən sonra Türkiyəyə getdim və o inanılmaz xəbər də elə orada mənə yetişdi: Fəxrəddin Cavadov vəfat edib.

Bu qəfil, tamam gözlənilməz xəbər məni də, ailəmi də sarsıtdı və uzun müddət onun sağlam, gülərüz sifəti gözlərimin qabağından getmədi.

Onun ürəyinin xəstə olmasından mənim xəbərim yox idi, bunu sonralar bildim.

Bakıda Kamran dərin və kədərli bir təəssüflə:

– Özünə fikir vermirdi...- dedi.

Mən də, “amma başqalarını sağaldırdı”- fikirləşdim...

Mən bu yazını 2002-ci il avqust ayının 10-u ilə başladım.

İndi isə 2005-ci il avqust ayının 10-nu xatırlayıram.

Həmin gün balaca İlyasın 3 yaşı tamam olurdu və axşamçağı biz ailəlikcə gözəl bir məclis qurub, sidq-ürəkdən bu tarixi qeyd edirdik. Humay ikinci dəfə ana olmağa hazırlaşırdı və məclis başlayandan bir az sonra özünü nəsə narahat hiss etməyə başladı. Mən fikirləşdim ki, ayaqüstü də olsa, qoy, Humay gedib Neftçilərdə həkim müayinəsindən keçsin, sonra yenə məclisə qayıdar və telefonla Fəxrəddinin nömrəsini yığdım, nədənsə zəng çatmırdı, nəhayət onun telefonuna düşdüm, məlum oldu ki, xəstəxanada yox, hardasa, başqa yerdədi, amma:

– Mütləq Neftçilərə getsin!- dedi, Humaygil də maşına minib xəstəxanaya getdilər.

Bir az gözlədik, Humaygil gəlib çıxmadı və mən narahat olmağa başladım. Humaygilin telefonları da cavab vermirdi. Tərs kimi, Fəxrəddinin də telefonuna düşə bilmirdim.

Bir müddət də keçdi. Humaygildən xəbər yox idi. Fəxrəddinin də telefonuna eləcə düşə bilmirdim. Qərara gəldik ki, xəstəxanaya gedək və elə bu dəm telefonum zəng çaldı.

Fəxrəddin idi:

– Gözünüz aydın olsun! Qız nəvəniz dünyaya gəldi!..

Beləliklə, indi 5 yaşının içində olan Banu Çiçək qardaşı İlyasla eyni gündə – avqustun 10-da dünyaya gəldi.

Elə bil, Fəxrəddinin səsi də, şəxsiyyəti də yalnız xoş xəbərlər vermək üçün yaranmışdı...

ELÇİN,

Xalq yazıçısı

525-ci qəzet.- 2010.- 13 fevral.- S.19.