Azərbaycan aliminin Avropada növbəti uğuru

Müasir ədəbiyyat başlanğıcını miflərdən və əsatirlərdən götürüb. Hətta ən son ədəbiyyat nümunələrinin bəzilərində folklorun izlərinə rast gəlmək mümkündür. Tarixin müəyyən məqamlarında bu miflər millətlər arasında münasibətlərin yaxınlaşmasına xidmət etsə də, bəzən ortaya çıxan təzadlar müəyyən stereotiplərin yaranmasına səbəb olub. Ədəbiyyatın “azad söz “ olduğu əsas gətirilərək bədii əsərlərdə digər xalqların tarixi təhrif edilir, bəzi özünəməxsusluqlar mənfi cəhət kimi təqdim olunur. Bu isə müasir şəraitdə – inteqrasiyanın, qloballaşmanın aktual olduğu dövrdə stereotipləri daha da dərinləşdirir, mədəniyyətlər arasında uçurumlar yaranır. Dünya alimləri isə bu halların qarşısını almaq üçün müxtəlif səylər göstərirlər. Azərbaycan da bu prosesdən kənarda deyil. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi üzrə professor Rəhilə Qeybullayevanın bu sahədə müstəsna xidmətləri var. Bu yaxınlarda Almaniyanın “Peter Lang” akademik nəşriyyatında professor R.Qeybullayevanın alman dilində “Ədəbiyyatlarda və mədəniyyətlərdə stereotiplər” kitabı nəşr olunub. Kitab Bakı Slavyan Universitetində (BSU) 2006-cı ilin sentyabrında keçirilmiş “Müqayisəli ədəbiyyat: ədəbiyyatlarda və mədəniyyətlərdə stereotiplər” konfransının mövzusu əsasında çap edilib. Azərbaycan, Yaponiya, Braziliya, Fransa, ABŞ, Cənubi Koreya, Böyük Britaniya, Çexiya, Rusiya, Gürcüstan, Qazaxıstan, Türkiyə daxil olmaqla müxtəlif ölkələrdən təxminən 100 iştirakçının qatıldığı konfransın məqsədi stereotiplərə son qoymağa çağırış idi. Konfransın mövzusunun geniş layihə kimi kitab şəklində Avropa oxucusuna çatdırmaq isə böyük zəhmət və işgüzarlıq tələb edirdi. Lakin Rəhilə xanım bu işin də öhdəsindən layiqincə gəlib. Kitabdakı məqalələrdə stereotiplərin gender tarix, din və sairədə oynadığı rollardan bəhs edilir. Müəlliflər arasında fransız türkoloqu professor Pol Duman, Amerika tədqiqatları üzrə Koreya mütəxəssisi professor Kun Lee, müqayisəli və rus ədəbiyyatı üzrə yapon professoru Takayaku-Yakata Murakami, Qazaxıstandan tarixşünas alim Ənvər Qaliyev, fransız musiqişünas professor Didier Frankfor, türk mənşəli fransız alim Gül Mətə – Yuva, Çində işləyən macar mənşəli amerikalı folklorist İzabella Harvath, hind mənşəli, braziliyalı prof. Sudha Swarknakar və s. alimlər bir araya gələrək stereotipləri millət, din, ölkə, tarix, gender kimi müxtəlif bucaqlardan araşdırıblar. Professor R.Qeybullayevanın bu təşəbbüsü artıq Avropa oxcusunun ixiyarına verilmişdir. Tezliklə, kitabın ikinci hissəsinin nəşri də gözlənilir. Bu Rəhilə xanımın gördüyü ilk iş deyil. 2002-ci ildə UNESCO-nun “Qeyri-maddi dəyərlərin şah əsərləri və onların qorunması” layihəsi çərçivəsində “Azərbaycan muğamı” layihəsinin koordinatoru olması, elə həmin ildə AMEA-da “Ənənə və qloballaşma” konfransının, 2004-cü ildə Harvard universitetinin professoru Branda Şeyferin “Sərhədlər və qardaşlar : İran və Azərbaycan identifikasiyası” kitabının prezentasiyasının təşkilindən əlavə bir sıra ingilisdilli elmi məqalələrin azərbaycancaya tərcümə edilərək Bakıda nəşri və başqa işlər Rəhilə Qeybullayevanın ölkə daxilində gördüyü çoxsaylı işlərdəndir. Beynəlxalq aləmdə Rəhilə xanım Azərbaycanla bağlı bir sira diskussiyalarda, o cümlədən, C.F. Kennedi adına Harvard Dövlətçilik fakültəsində (aprel, 2002), Böyük Britaniyanin Lordlar Palatasında (Mart, 2003); London universitetinin SOAS və LSE fakültələrində (Yanvar-May, 2003) çıxış edib. “Mədəniyyətlər Tarixi” beynəlxalq cəmiyyətinin yaradıcılarından biri və üzvü, “Kyoto Prize” və “Nobel Prize”ın rəsmi nominatoru, ABŞ–da fəaliyyət göstərən SJİ ( Beynəlxalq Elmi Jurnal)-in “Communication & Media” seriyası üzrə Redaksiya Şurasının eksperti və digər layihələrdə də adı hallanan Rəhilə Qeybullayevanın işlədiyi Bakı Slavyan Universiteti ona daha doğmadır. BSU-nun qərb universitetləri ilə əməkdaşlıq etməsi, Avropa universitetləri ilə müəllim və tələbə mübadiləsi aparması, qısa zaman ərzində universitetin adının ölkə hüdudlarından kənarda tanınmasında ali təhsil ocağının rektoru, professor Kamal Abdullanın rolu böyükdür. Rəhilə xanım da universitetin adının tanınması yolunda çoxlu işlər görür. Bunun sübutu kimi, 2007-ci ildə ABŞ-ın Corcstaun Universitetindən professor Anjela Şteyn, Denver Universitetindən ABŞ-da və Kanadada islam dinindən mühazirələr oxuyan professor Lyaqat Takim, Xocalı hadisələrinin şahidi və bu soyqırımı dünyaya məlumat verən ilk xarici jurnalist, ABŞ-ın Montana Universitetindən professor Tomas Qolts, 2008 –ci ildə Almaniyanın Hamburq Universitetindən Jens Natten ( jurnalistikanın siyasi ölçüləri mövzusunda mühazirə) və onlarla digər alim və jurnalist BSU tələbələrinə mühazirə oxumasını misal çəkmək olar. Elmi əsərlərində milli ədəbiyyat konsepsiyası, ədəbiyyatda təhlil metodları, mədəni dəyərlər mövzularına toxunan professor R. Qeybullayeva 70-dən çox elmi əsərin müəllifidir. Müqayisəli ədəbiyyat üzrə professor Rəhilə Qeybullayevanın əsas xidmətlərindən biri də Azərbaycanda ilk dəfə konvergensiya mədəniyyəti anlayışını tədqiq etməsidir. AzCLA (Azərbaycan Komparativ Ədəbiyyatşünaslıq Assosoasiyasinin) təşəbbüskarı və sədri olan professor Vyana şəhərində keçirilən ənənəvi elmi konfransda konvergensiya mədəniyyəti mövzusunda məruzə edib. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi sahəsində yenilikləri və maraqlı təşəbbüsləri ilə seçilən professor R.Qeybullayevanın insan kimi səmimiyyəti və təvazökarlığı onun Azərbaycan hüdudlarından kənarda da tədqiq olunmuş uğurlarını tamamlayır.

Pərviz SADIQOV

525-ci qəzet.- 2010.- 10 iyul.- S.19.