ORALARDA KİMLƏR VAR: LİONEL ŞRİVER

SƏNİN ANAN BİR ŞEYTANDI, YAVRUM

LİONEL ŞRİVER KİMDİR?

15 YAŞINDA ÖZÜNƏ KİŞİ ADINI GÖTÜRDÜ

Lionel Şriver İngiltərədə yaşayan Amerikalı bir yazar. “KEVİN HAQQINDA DANIŞMALIYIQ” adında bir kitab yazaraq ortalığı qarışdırmışdır neçə illər öncəsi.Çünki çocuğunu sevməyən bir ananın romanıydı bu. Romanı ABŞ və İngiltərədə bir çox nəşriyyatlar çap etməyi rədd etmişdilər.Amma kitab sonunda çap olundu və 2005-ci ildə Orange Ödülünü aldı. Bir müddət öncə roman Türkcəyə çevrildi. Bu vəsiləylə yazarla bir sorğu aparılmışdır.

Yazarın əsl adı Marqaret Ann Shriver. 1957-ci ildə Cənubi Karolinada çox dindar bir ailənin uşağı olaraq dünyaya gəlib. 15 yaşında adını Lionel olaraq dəyişdirdi,çünki hərəkətlərindəki kişi xüsusiyyətləri daha artıq olduğundan, bu adı aldı. “Quardian” qəzetinə yazdığı bir yazıda, anaların uşaqları üçün daima fədakarlıq eləməsini belə tənqid edirdi: “Uşaqlar məsum, kiçik qurbanlar deyildir. Mən 10 yaşındaykən atam anama doğum günündə bəzəkli bir qutuda şokolod qutusu hədiyyə etdi. Anam da biz uşaqlara – bir dənə götürə bilərsiniz,-dedi.Özü yumru, kremli şokoladları sevdiyi üçün onlardan bizə vermədi.Amma mən ağladım, bağırdım, çağırdım, illah da ki,o şokoladlardan istədim.Bunun səbəbi də, o şokoladları sevməyim deyildi, anam yeməsin deyə eləyirdim.Nəsə ki, anamla atam mənə imkan vermədi.Hələ də özümdən utanıram.”

“UŞAQLARIN UŞAQ SAHİBİ OLMAMASI LAZIMDIR”-DEYİRSİNİZ.COCUQ SAHİBİ OLDUĞU ÜÇÜN SONRADAN PEŞMANLIQ ÇƏKƏNLƏR ÇOX; AMMA, BUNU AÇIQ AYDIN SÖYLƏMƏKDƏN ÇƏKİNƏNLƏR AZ. YƏNİ COCUĞUNU SEVMƏMƏK MÜMKÜN! BİR QADININ ÖZ COCUĞUNU SEVMƏMƏSİ, ÜSTƏLİK DƏ BU BARƏDƏ YERİ GƏLDİ-GƏLMƏDİ DANIŞMASI VƏYA QƏLƏMƏ ALMASI QƏBUL EDİLMƏZ BİR ŞEY VƏ SİZ KİTABINIZDA BUNU ELƏMİSİZ.

–Doğru, üstəlik çox da alqışlanılası bir düşüncə deyil.Amma həyatda belə şeylər olur.Günəşin altında hər şey mümkün. Bu kitabı çap etdirdikdən sonra qəhrəmanım Üeva ilə eyni hissləri və eyni taleyi paylaşan müxtəlif qadınlarla tanış oldum.

–ANALIĞI TƏBİİ BİR HALMI,YOXSA BİR BORC OLARAQMI GÖRÜRSÜZ?

–Qadınların ana olmaqdan və çocuklarını sevməkdən başqa yolları olmadığını düşünsək, bu çox qorxunc bir şey. Bu hətta onun uşağı baxımından da çox zor bir şey. Düşünsənizə: “SƏNİ ANAN BELƏ SEVMƏZSƏ, KİM SEVƏCƏK?” O üzdən oxucular arasında ananın da, cocuğun da tərəfini saxlayanlar oldu. Kitabımın bu gün bü cür mübahisəli qarşılanmasından çox məmnun oldum.

–BİR QADININ ANA OLANDAN SONRA PEŞMAN OLMASI MÜMKÜNMÜ?

–Təbii ki,çox mümkündür. Ancaq uşaq doğuranlara, xüsusiylə də analara belə bir haqq verilmir və bu vəziyyət kəsinliklə bağışlanılmır. Bir çox ana-ata “Cocuk olmasaydı həyatımız necə olardı?”-deyə düşünməkdə davam edirlər və qorxa-qorxa bəzən özlərini günahkar kimi bilirlər. Mənim kitabım insanlara bu belələrinin olduğunu da söyləyir.Cocuklar da düşündüyümüz qədər də gic deyillər , “səni sevirəm canım” –deyə oxşamaq yerinə, bir çox ata-ananın həqiqi mənada öz uşaqlarını sevdikləri də məlumdur.

–KİTABIN TAM 30 NƏŞRİYYAT TƏRƏFİNDƏN RƏDD EDİLMƏSİ DOĞRUMU?

–İngiltərədə 30 yayımevi, Amerikada da 20 ədəbiyyat ajansı tərəfindən rədd edildim. Asan bir mövzu deyildi bu. Xoşa gələcək xarakterlər yaratmamışdım.Nə ana obrazından, nə də uşaq obrazından xoşları gəlmişdi. Amma oxucular nə iş görəcəkləri bəlli olmayan xarakterləri daha çox sevirlər.

–UŞAQLARINA HƏDSİZ DƏRƏCƏDƏ BAĞLI “COCUQSEVƏR AİLƏLƏR” HAQQINDA NƏ DÜŞÜNÜRSÜZ?

–Ailəm hər zaman çox məşğul olduğu üçün uşaqlığımda bir az başına buraxıldım və çox faydasını gördüm. Hətta yazar olmamı belə buna borcluyam! Bir cocuğun özünü sərbəst aparması onun gələcək xarakterinin bəzi ştrixlərini inkişaf etdirir.Döyülmədim, stollara zəncirlənmədim və itə atılan yeməklərdən yemək məcburiyyətim olmadı! Sərbəst böyüdüm deyə özümə yazığım gələcək halım da yox, gözəl bir uşaqlıq həyatım olub.

–UŞAĞI OLMAQ QADINLAR ÜÇÜN BİR NÖV HƏYAT MƏSƏLƏSİMİ?

–Həyatınız daha anlamlı bir hala gəlsin deyə uşaq sahibi olmağa qərar versəniz və bəzən bunun sonunda başqa bir şeylər ortaya çıxsa, yaşamaq asan olmaz.Xüsusiylə də gözlədiyinizdən daha artıq fədakarlıq eləmək məcburiyyətində qalarsınız. Dünyaya necə bir insan gətirəcəyinizi də bilmirsiniz. Bu həqiqi bir qumar, məsələn, mənim ağlım kəsməyəcək qədər böyük bir qumar.Bəlkə uşaq sahibi olsam həyatım daha zəngin olacaqdı, bilmirəm. Amma bu qərarımdan heç bir zaman peşman olmadım.

–DOĞAN HƏR QADIN ÇOCUĞUNU SEVMƏK MƏCBURİYYƏTİNDƏMİ?

–Sevginin boş yerdən qazanılan bir şey olduğunu düşünmək yanlış. Mən şərtsiz sevgiyə inanmıram. Hamımız hər bir valideynin uşağı nə eləyir eləsin onu sevməyə davam edəcəyinə inanmaq istəyirik,amma mən bunun tərs üzünü də qəbul edən insanlardanam.

–YEVA ERMƏNİ KÖKLİ,ƏSİLLİ BİR AMERİKALI VƏ KİTABDA DA TEZ-TEZ ERMƏNİ OLDUĞU XATIRLANIR.

–Yevanın erməniliyi keçmişindəki qaranlıq atmosferi və xarakterindəki hüznü ifadə etməklə mən çox kömək etdi.Ermənilər Amerikadakı digər etnik qruplardan təcrid olunmuş.Özlərinə qapalı və bir-birinə çox bağlıdılar. Və bu qədər işlər gördükləri halda, hələ də onları görmürlər- deyə çox incikdirlər. Yevanın erməniliyi Türkiyədə kitabın oxunmasına edərmi ya da bəzi məsələlərə yol açarmı? Adını xatırlamadığım bir Türk yazar romanında erməni məsələsini yazdığı üçün məhkəməyə verilmişdi.

–İNANMIRAM. ELİF ŞAFAKI DEYİRSİNİZ.HƏMİN YAZARIN UŞAQ DOĞANDAN SONRA DEPRESSİYA HAQQINDA “QARA SÜD” ADLI BİR ROMAN YAZDIĞINI BİLİRSİNİZMİ?

–Bilmirəm, amma kitabının adı çox gözəldir.

KİTAB 1 MİLYONDAN ARTIQ SATILDI VƏ KİNOYA ÇƏKİLİR

Roman, 1 milyon tirajdan artıq satıldı.Filmə çəkilməsi düşünülür. Anne Yevanı ünlü İNGİLİS AKTYORU TİLDA SVİNTON oynayacaq. Romanın mövzusu belədir: Anne Yeva Khatchadourian bütün dünyayı gəzmiş, yaşamağı sevən, azad ruhlu, bacarıqlı və səyahət kitabları yazarı. Əri Franklinə də çox heyran. 30 yaşlarında Kevin adlı bir uşaq doğur, ancaq oğluyla bir türlü yola getmir. Əri tərəfindən soyuq və ürəyi olmayan bir ana kimi daima günahlandırılır.Amma Yeva oğlunu heç sevə bilmir və ona nifrət edir.Kevinin 15 yaşında atasını, bacısını və 7 məktəb yoldaşını öldürən bir qatilə çevrilməsini Yevanın məktubları vasitəsi ilə öyrənirik.

Azərbaycanın tanınmış yazıçı və şairlərinə

eyni sualla müraciət etdim:

YAZILARINIZIN HANSI VARİANTDA ARXİVDƏ SAXLANMASINA ÜSTÜNLÜK VERƏRSİNİZ :

1.Əlyazması və ya Kağızda (Kitab vəya

qəzet variantında)

2.Elektron variantında

(Bilgisayar və ona aid vasitələrdə)

Yaşar ( “525-ci qəzet” in baş redaktor müavini) – Kağız variantında.

İradə Tuncay : ( “Ədalət” qəzetinin baş redaktoru) : Bulqakovun bir sözü var : Əlyazmalar yanmır.O baxımdan kağız variantında.

Etimad Başkeçid ( şair-tərcüməçi) – Bu mövzu mənim üçün bir o qədər də aktual deyil.Və sizin üçün nə dərəcədə aktualdı onu da bilmirəm. Buna görə də deyim ki, mən adətən əlyazmaları saxlamıram.Yazdığım yazılar kompyuterdə olur.Bir gün ora virus düşəndə də pozulur gedir.

Aslan Qəhrəmanlı: ( Yazıçı- dramaturq) – Mən yazılarımın yalnız kitab variantında arxivləşməsinin tərəfdarıyam. Çünki o biri variantlarda daha tez məhv olmaq və itib-batmaq təhlükəsi var.

Zakir Fəxri ( şair) : Təbii ki, bütün əl yazılarını arxivləşdirmək və bütün əl yazılırını saxlamaq qeyri-mümkündür.Amma mənə əziz olan bir neçə yazım var ki,mən onları əl yazısında saxlamağı üstün tuturam.Bunlardan ən başlıcası həbsxana həyatından bəhs edən əsərimdir ki,onu yalnız əl yazısında saxlayıram və ümumiyyətlə arxivləşmə işində yalnız kitab mühüm olmalıdır.Ondan sonra gələn şeylərə etibar etmək bir o qədər də düzgün deyil.

Azər Abdulla ( yazar) –Arxivləşmə işində bir o qədər də səriştəli deyiləm.Kompyuterdən istifadə etməyi bacarsam da, yazılarımın arxiv məsələsinə gələndə mənə elə gəlir ki, çap olunmuş vəziyyətdə,yəni kitab kimi qalmağı daha etibarlı olmalıdır.

Tofiq ABDİN

525-ci qəzet.- 2010.- 24 iyul.- S.23.