İstərdim ki, mətbuatda təmiz mühit yaransın”

İRADƏ TUNCAY: “ARXA PLAN OLMADAN İNSANLARIN SƏMİMİYYƏTİNİ GÖRMƏK İSTƏYİRƏM”

Bu gün “Ədalət” qəzetinin 20 yaşı tamam olur. Azərbaycanın ilk müstəqil nəşrlərindən olan “Ədalət” qəzetinin mətbuat tariximizdə öz danılmaz yeri var. Bu gün Azərbaycan mətbuatının durumunu nəzərə alsaq, gündəlik qəzet çapının heç də asan başa gəlmədiyini bir daha yəqinləşdirmək olar. Bu yükü “Ədalət” qəzetinin yaradıcısı, yazıçı-publisist, millət vəkili Aqil Abbas qəzetin baş redaktoru, tanımış publisist, ömür-gün yoldaşı İradə Tuncay və qəzetin kollektivilə birgə çiyinlərində daşıyır. Bu yubiley ərəfəsində 20 yaşlı gəminin xanım kapitanı – İradə Tuncayla görüşüb “Ədalət”in keçdiyi yola nəzər salmaq istədik.

– Əslində, 20 yaş bir insanın araya-ərsəyə gəlməsi, yetkinləşməsi, normal cəmiyyətdə özünü göstərməsi üçün yetərli müddətdir. Amma bir yandan da baxanda görürsən ki, 20 il sanki bir göz qırpımında gəlib keçir. Bu 20 il necə gəlib-keçdi, bilmədim. Bu illər bir çox çətinliklərlə, ağrı-acılarla, həm də sevinci və dividentlərilə yadda qaldı. Amma elə şeylər var ki, o, nisbi yanaşma tələb edir. Vaxt da nisbi anlayışdır. Hər halda çətin şəraiti, sistem dəyişikliyini, qeyri-sabitliyi, zamanın diqtələrinin dəyişməsini nəzərə alsaq, qəzet üçün iyirmi il böyük müddətdir.

– İradə xanım, 20 il əvvəl qəzetə daha böyük maraq vardı. Sizcə, indi bu maraq niyə azalıb?

– Yəqin bu da şərtlərlə bağlıdır. Mənim qəzetlərə marağım azalmayıb. Yenə oxumaq istədiyim qəzetləri oxuyuram. Hər bir qəzetin fəaliyyəti dövründə enmələr, qalxmalar mümkündür. Bu, “Ədalət”də də olub və bunu normal qarşılamaq lazımdır.

– Siz qəzetə televiziyadan gəlmisiniz. Hansı daha asandır – qəzetlə televiziya jurnalistikasının fərqi nədədir?

– Heç birində işləmək asan deyil. Əgər sən özünü həqiqətən sözə, mətbuata, maarifçiliyə həsr edibsənsə, heç birində işləmək asan deyil. Amma hər iki tərəfi yaxşı tanıyan adam kimi deyə bilərəm ki, televiziyada bu gün qəzetlərdə olduğu qədər dərin adamlar yoxdur. Televiziyada hər şey çox yüngülləşib, hər şey şouya, əyləncəyə xidmət edir. Amma qəzetlər daha çox maarifçiliyə xidmət edir. Bü günün şərtlərindən danışıramsa, televiziyada zəhmət iki dəqiqədən, yarım saatdan sonra uçub gedir. Amma qəzetlər qalır. 50 ildən sonra bu gün ən zəif saydığımız qəzetin də arxivində nəsə qalacaq, yəni gedib arxivdən həmin dövrün tarixinə aid nəsə tapıb çıxaracaqlar. Televiziyada isə başqa cürdür – zəhmət çəkirsən, bir filmin araya-ərsəyə gəlməsi üçün aylarla vaxt sərf edirsən, səhər montaja girib gecəyarısı çıxırsan, amma elə ki, film efirə getdi, hər şey qurtardı, baxan baxdı, vəssalam. İndi elə şərait yaradılıb ki, əgər vaxtilə işlədiyin telekanalda rəhbərlik dəyişirsə, o elə bilir ki, tarix onunla başlayır. Əslində, sən əziyyət çəkmisən, işləmisən və orda filmlərin var, amma yeni rəhbər özündən əvvəl çəkilmiş hansısa filmi efirə vermir. Niyə vermir? Axı, mən bunu atam üçün, özüm üçün çəkməmişəm, bunlar cəmiyyətə xidmət üçün çəkilib.

– Sözlərinizdən belə çıxdı ki, sizin üçün qəzetçilik televiziyadan daha üstüdür. Amma bu gün televiziyalar reytinq baxımından qəzetləri üstələyib. Sizcə, buna səbəb nədir – insanların qəzet almaq imkanları yoxdur?

– Niyə ala bilmirlər ki. Hamının hər şeyə pulu çatır, amma qəzetə 20-30 qəpik verməyə pulu çatmır. Sadəcə, insanların beyninin yüngülləşməsindən söhbət gedir. Heç kim fikirləşmək istəmir. Hamı bu gün özünü kefə qapadıb və elə bilir ki, bu gün dünyanın axrıncı günüdür, sabah heç nə olmayacaq, niyə zəhmət çəkib qəzet oxusun. Cəmiyyət harınlaşanda onun sonu yaxşı olmur. Tarix boyu belə prosesləri çox izləmişik. Mən belə fikirləşirəm.

– 135 yaşlı Azərbaycan mətbuatını necə görmək istəyirsiniz? Bugünkü durum sizi qane edirmi?

– Baxır məsələyə hansı tərəfdən yanaşırsan. Mən mətbuata hər şeyin ən yaxşısını arzulayıram. İstəyirəm ki, hər bir qəzetdə ixtisaslaşmış jurnalistlər işləsin. İqtisadiyyatı gözəl bilən iqtisadiyyatdan, siyasəti gözəl bilən siyasətdən yazsın. Qəzetin imkanı olsun ki, bölgələrdə müxbir postları saxlayıb birbaşa reportajlar verə bilsin. Mətbuatda həm iqtidar, həm müxalifət, həm də mərkəzçi mətbuatda gözəl qələmlərimiz var. İstəyirəm ki, bu qələmlərdən yaxşı istifadə olunsun, onların potensialı açılsın. Maddi cəhətdən jurnalist heç nədən asılı olmasın, düşünməsin ki, bu gün ev kirayəsini necə verəcək. Jurnalistlərin evi olsun. Bunlar hamısı arzulardır. Yəqin mən utopik cəmiyyət arzulayıram, amma nə vaxtsa bunlar ola da bilər.

– Baş redaktor olaraq kollektivlə münasibətiniz necədir? Sizinlə işləmək çətin deyil ki?

– Mənim üçün kollektivlə işləmək asandır. Ümumiyyətlə, rəhbərliyi kişiyə, qadına bölmürəm. Əksinə, mənə elə gəlir ki, qadınla işləmək daha rahatdır. Çünki qadın intizamlıdır, məsuliyyəti daha çox olur, kefə çox vaxt ayırmır. Qadın hər şeyi sonrakı addımlarında düşünə bilir. Amma kişilər bunu düşünmürlər. İşçilərim açıq demirlər mənimlə necə yola gedirlər, mən də onların alt qatını bilmirəm.

– Aqil müəllimlə işləmək asandır, yoxsa sizinlə?

– Təbii ki, mənimlə.

– Bunu özləri deyiblər?

– Bəli, mən bir gün işə gəlməyəndə, bütün kollektiv narahat olur. Məni axtarırlar.

– Aqil müəllimi axtarmırlar?

– Yox... axtarmırlar.

– İradə xanım, bəs, publisist kimi Azərbaycanda bu sahəni necə qiymətləndirirsiniz?

– Mənə elə gəlir ki, Azərbaycan mətbuatında publisistika ilə bağlı problem yoxdur. Bizim çox gözəl publisistlərimiz var. Məhz bu sahədə problem görmürəm.

– Hansı publisistləri oxuyursunuz?

– “525-ci qəzet”də gəncləri həvəslə oxuyuram. Tanınmış yazıçıları da oxuyuram. Eyni zamanda, “Ayna” qəzetində bu sahəyə daha çox diqqət ayrılıb. Orada ixtsaslaşma var. “Azadlıq”, “Yeni Azərbaycan”, “Şərq” qəzetlərində də publisistik yazıları izləyirəm. Həm iqtidar, həm müxalifət mətbuatında gözəl publisistlər var. İstəyirəm düzgün anlaşılsın, iqtidar mətbuatı bu sahədə bir qədər müxalifət mətbuatına uduzur. Müxalifətdə publisistika sahəsində daha parlaq simalar var.

– Sizcə, burda siyasi amillər rol oynayır?

– Güman etmirəm ki, bu, siyasətlə bağlıdır. Sadəcə, burada bir məsələ var: ağıllı adamları dövlətin siyasətinə cəlb etməyə bacarmaq.

– Siz əvəzolunmaz şairimiz Məmməd Arazın qızı, yazıçı-publisist Aqil Abbasın həyat yoldaşısınız. Həyatda hansı missiyanı daşımaq sizə daha çox məsuliyyət gətirib?

– Mənim üçün həyatda hər şey çətin olub. Asan heç nə olmayıb.

– Çətinliklərlə çox qarşılaşmısınız?

– Çox.

– Bu şəxsi həyatda olub, yoxsa iş həyatında?

– Hər ikisində çətinliklərim olub.

– İndi də çətinlikləriniz var?

– Bəli, hamı kimi mənim də çətinliklərim var. Mən göydəndüşmə, fövqəl insan deyiləm ki. Bütün insanlar kimi mənim də dərdim var.

– Mətbuatda qadın jurnalistlər çoxdur, amma baş redaktorlar çox azdır. Sizcə, bu nə ilə bağlıdır?

– Mən mətbuatda orda-burda sülənən hər adama jurnalist demirəm. Onlar hansısa şəxsi məqsədlə mətbuata gəlirlər. Çoxlarına tanışlıq lazımdır. Jurnalistika isə tanışlıq yaratmaq üçün uyğun sahədir. Özlərinə müştəri axtarırlar, ona görə gəlirlər. Jurnalistika çox ağır missiya daşıyan, ağır yükü olan sahədir. Hər adama jurnalist demək düzgün deyil. İkincisi, rəhbərlikdən danışırıqsa, əgər qadının içində bu potensial yoxdursa, onu zorla rəhbər etmək mümkün deyil. Bunu kvota ilə də, siyahı ilə də etmək mümkün deyil. Qadının təşkilatçılıq qabiliyyəti, bacarığı olmalıdır. Amma onu da deməliyik ki, bizim qoçaq qadınlarımız var, kənarda qalıblar. Ümumiyyətlə, rəhbər işində cinsiyyət ayrımı düzgün deyil. Kimin bacarığı varsa, o da işləməlidir.

–İşə çox vaxt ayırırsınız, yoxsa özünüzə?

– Demək olar ki, işə. Övadlarım böyüyüb, özlərinin ailələri var. Ona görə işlə məşğul oluram.

– Bəs, işin yorğunluğunu necə çıxarırsınız?

– Təbiətdə olmağı, meşəyə gedib çay sahilində oturmağı xoşlayıram.

– 135 yaşlı Azərbaycan mətbuatında nəyi görmək istəyirsiniz?

– Təmiz mühitin yaranmasını. Ümumiyyətə, ən böyük arzum cəmiyyətdə təmiz mühit içərisində yaşamaqdır. Arxa plan olmadan insanların səmimiyyətini görmək istəyirəm. İstəyirəm ki, təmənnasız insanlar çox olsun. Amma bunlar xülyadır, görünür, heç vaxt olmayacaq.

– Ətrafınızda təmiz insanlar azdır?

– Bəli, çox azdır. Təmiz insanların azlığı insan xisləti ilə bağlıdır.

–Onda yəqin dostlarınız da azdır. Dostluq edəndə nəyə fikir verirsiniz?

– Dostum azdır, bir neçə nəfərlə dostluq edirəm. Uzaqdan adamayovuşmaz, soyuq, yekəxana görünürəm. Amma elə deyiləm. Məni tanıyanlar bunu bilirlər. Radionun tezlikləri var ha, insanlar da elədir. Mənim tezliyim kiminləsə uyğun gəlmirsə, o adamla münasibət qura bilmirəm. O insan da həmin an bunu hiss edir. Mənim cəmiyyətin içində mövcud olmağımın özü çox çətindir. İnsanlardan nə istəyirəm? Yalan danışa bilmirəm, qarşımdakından da onu gözləyirəm. Qoy düzünü desin, onu həzm edib-etməmək artıq mənim problemimdir. Mənə yalançı məhəbbət, sevgi, tərif, məddahlıq lazım deyil. Mən həmişə real hadisələri, gerçəkliyi görməyi bacaran adamam və onu həzm edə bilirəm. Ətrafımdakılardan da istədiyim səmimiyyətdir. Mətbuat aləmi üçün bu nə dərəcədə məqbuldur deyə bilmərəm, amma əslində, bu belədir.

– Mətbuat aləmi üçün səmimiyyət məqbul deyil?

– Yox, mətbuatın bir funksiyası da yalan danışmaqdır də.

– Mətbuat günü birinci Aqil müəllim sizi təbrik edir, yoxsa siz onu?

– Vallah, heç fikir verməmişəm, amma hər halda bir-birmizi təbrik edirik. Hər ikimiz mətbuata xidmət edən adamlarıq.

– Xüsusi günlərdə hansı hədiyyəni almaq istəyirsiniz?

– Ümumiyyətlə, heç bir bayramda Aqil mənə hədiyyə almır.

– Niyə, hədiyyədən xoşunuz gəlmir?

– Yox, hədiyyədən ötrü ölürəm, amma almır də, bu adamın xasiyyəti belədir. Mənim ən böyük nöqsanım budur ki, tələbkar deyiləm. Həmişə güzəştə gedirəm və ona görə də uduzuram.

– “Ədalət”in 20 yaşını necə qeyd etməyə hazırlaşırsınız?

– Bir məkanda kollektivlə, dostlarımızla qeyd etmək istəyirik. Məbuata aid olan nə varsa, millətin bayramıdır və bunu qeyd etmək lazımdır. Çünki mətbuat bizim hər birimizə aiddir. Nə qədər biz ondan yan keçmək istəsək də, bacarmırıq. Mətbuat bizim hər birimizin həyatında keçir və bu bizə hava-su kimi lazımdır.

REDAKSİYADAN: Biz “525-ci qəzet” olaraq 20 yaşı tamam olması münasibətilə “Ədalət” qəzetinin bütün kollektivini təbrik edir, həmkarlarımıza yaradıcılıq uğurları və hər bir istedadlı söz adamının layiq olduğu qayğısız, sıxıntısız ömür yaşamağı arzu edirik.

P.SULTANOVA

525-ci qəzet.- 2010.- 24 iyul.- S.15.