Həmişə Söz
Bazarlığında!
SAZLI-SÖZLÜ BİR
GÖRÜŞÜN TƏƏSSÜRATLARI
Günlərin bir günündə “dəlibaş”
şair dostumuz Anar Amin zəng
elədi. Telefonun yaşıl düyməsini
basıb Anarın səsi üçün qulağıma yol açmağıma peşman
oldum. “Alo” deməyə macal tapmamış Anar salam-kəlamsız qışqıra-qışqıra
şeir oxumağa başladı:
Nə kamanım
mənim, nə udum mənim,
Ağlama, ağlama
Mövludum mənim.
Arxasınca da Anaranə bir şaqqanaq.
– Hardasan?
– Evdə
– A kişi,
gün qalxıbdı
günortanın belinə,
ev nədir, ay qardaş. Gəl, gedirik qağagilə.
Yazar dostların
kimə qağa dediyini yaxşı bildiyimdən harda görüşəcəyimizi dəqiqləşdirib,
evdən çıxdım.
Yolboyu onun barəsində fikirləşib,
uşaqlıq yaddaşımın
dəryasına baş
vurdum.
Hə, deməli,
mən Zəlimxan Yaqubun şeirlərini əzbər biləndə
heç hərf tanımırdım. Bizlərdə
uşaqlar əlifbadan
kitablardan əvvəl
aşıq şeirini,
sazı öyrənirlər.
“Divani”dən dünyanın
yaranışını, “Dübeyti”dən
dağların əzəmətini,
“El Havası”ndan, köçəri
türklərin içinin
dərinliyini, “Orta Sarıtel”dən sevgisiz qəlblərə eşq çiləməyin yollarını,
“Yanıq Kərəmi”dən
yanmağın-alışmağın qorxulacaq bir şey yox, əksinə,
hər igidin ulaşamayacağı bir səadət olduğunu, “Müxəmməs”dən insanın
öz sonunu belə bağrına basması, qucaqlaması gərəkdiyini öyrənmişik.
Elə həmin
əlifba bilməyən
filosof olduğum dövrlərdə Aşıq
Xanlar Məhərrəmovun
“Cəlili” havası üstündə xırıltılı
səslə oxuduğu
şeir yaddaşıma
hopmuşdu:
Gedirəm, ay dağlar,
salamat qalın,
Dönüm başınıza,
yar amanatı.
Odur dövlətim
də, odur varım da,
Dövlət amanatı,
var amanatı.
O, misranı
xalça kimi toxuya bilir:
Qəriblər dilində
yazdığım əsər
Durnanın saldığı
lələkdən gəlib.
O türklərin
qədim yaddaşına
baş vuruban ordan qopan hayqırtını
şeirə düzə
bilir:
Ayaz nədir,
şaxta nədir, bürkü nə?
Nə qorxudar haqq yolunda türkü,
nə?
Birə düşsün
düşmənlərin kürkünə
Dəniz kimi çalxalan türk, çalxan türk!
Döyüşən türk,
oyanan türk, qalxan türk!
O, irfan şeirinin Yunus Əmrəvari nəfəsini
ala bilir:
Gözüm nəmin
yuvası,
Könlüm qəmin
yuvası,
Can sitəmin
yuvası,
Ələmdən, yasdan gəldim.
lll
Suya döndüm,
içildim
Yola döndüm,
keçildim
Gülə döndüm,
açıldım,
Oldum gülüstan
gəldim.
Onun içi
sevgiynən, eşqnən
doludur:
Bilmirəm səndə
yenə
Yersiz darılmaq
nədir?
Düşüb dumana, çənə,
Yolda yorulmaq nədir?
Sevincdən üz döndərib
Qəmə vurulmaq nədir?
Kökdən düşüb
susmağın
Vallah nahaqdır,
nahaq...
Hər şey gözəl olacaq.
Elə bu duyğular üstündə
köklənib də Anar Aminlə görüşüb getdik
şairin evinə. Bizi çox böyük sevgi və sayğıynan xüsusi hörmətnən
qarşıladı. Hamımıza
“ömrüm-günüm” deyə
müraciət edirdi.
Bu əzizləməynən bizi uşaqlıqda nənə-babamız əzizləyərdi.
Kədərli sözdür:
Ömrüm-günüm.
Sazdan, sözdən
eşqdən, sevgidən
şeirdən və şairanə nəsrdən
danışdıq. Bizim
xahişimizlə məclisə
telli saz təşrif buyurdu. Çox qədim havalar ifa elədi.
Pir Sultan Abdaldan, Qaracaoğlandan, Dadaloğlundan,
Yunus Əmrədən,
Aşıq Ələsgərdən
şeirlər oxudu. Bizi saz suyuna
çəkdi elə bil. Dedi ki,
təmizlənin, ay “ömrüm-günüm”
olan cüvəllağılar,
sizi qarşıda bu şəhərnən savaş gözləyir. Haqqınızı yeyəcəklər,
sözünüzü kəsəcəklər,
əlinizə su tökməyə yaramayanların
ayağına verəcəklər
sizi. Saz suyuna çəkilib təmizlənin, güclənin,
qaya kimi sərt olun ki, dost baxıb fərəhlənsin, düşmən
dəyib çilik-çilik
olsun!
Zəlimxan müəllim
sazla bizi uzaqlara apardığı məqamda kürəkəni
və nəvəsi gəldilər. İndi yazacağım səhnəni
ömrüm boyu unutmayacağam. Şair çalğısını yarımçıq
kəsmədən ayağa
qalxdı, əvvəlcə
kürəkənini, sonra
da dünya gözəli cuppulu nəvəsini öpdü.
Bütün bunlar zamanı isə sazı əlindən yerə qoymadı və çalğını
yarımçıq saxlamadı.
Aha, əsas
məsələ də
elə budur. Zəlimxan Yaqub Milli Məclisin deputatı olanda da, Fransada Viktor Hüqonun ev muzeyini ziyarət edəndə də, Cenevrəni, Münheni gəzəndə də içindəki qədim saz səsini qoruyub-saxlayıb. Budur onu millətə sevdirən, insanların gözündə göylərə
qaldıran. O, həmişə
içindəki saz səsinə qulaq asıb. Heç saz da adama
yalan danışarmı?
Markes niyə Markes oldu? Çünki
o, Latın Amerikasının
ispan-ərəb folklorundan
çıxdı, Çingiz
Aytmatov niyə 20-ci əsrin ikinci nəhəng yazıçısı
oldu? Bunun səbəbini “Manas” da axtarmalıyıq. Eləcə də qurban olduğum İsa Muğanna! O nağıl şirinliyindən
çıxıb, saz-dastan
tematikasına baş vurduğuna görə dahidir. Zəlimxan Yaqubun da yazdıqları,
özü demiş, “saz dilindədir”, o səbəbdən ədəbiyyatda
öz qalasını tikə bilib.
Evindən ayrılanda
hamımıza yenicə
çapdan çıxmış
ikicildliyini və Rüstəm Kamalın onun haqqında yazdığı “Zəlimxan
Yaqub – İnanc İşığı” kitablarını
bağışladı. Qapıdan
çıxanda zarafat
elədi:
– Elə
bil bazarlıqdan qayıdırsınız.
Hamımız gülüşdük. Doğrudan da biz bazarlıqdan qayıdırdıq. Söz bazarlığından! Və bu bazarlıqdan hər iki tərəf qazancnan çıxır. Həmişə bazarlıqda!
Mövlud MÖVLUD
525-ci qəzet.- 2010.- 29 iyul.- S.4.