ORALARDA KİMLƏR VAR: LALƏ MÜLDÜR-2

BU ÖLKƏDƏ HƏR KƏS MƏNDƏN DƏ DƏLİDİ...

Türkiyənin dəli, dahi şairi Lalə Müldürü şeir festivallarına dəvət etməyənlər haqqında deyir: onlar məni dəli hesab eləyirlər. Mən də yeni yazdığım kitabımda onlara cavab verəcəm. Əslində BU ÖLKƏDƏ HƏR KƏS MƏNDƏN DƏ DƏLİDİ...

Lalə Müldür Kimdir

1956-cı ildə Aydında doğulub. Fəqət Aydını heç xatırlamadığını deyir. Robert Kolecini bitirdikdən sonra bir şeir yarışması təqaüdü ilə Florensiyaya gedir.. Türkiyəyə döndükdən sonra ODTU Elektronika və Ekonomika Bölümlərində bir il oxuyur. 1977-ci ildə İngiltərəyə gedir və Mancestr Universiteti Ekonomi Bölümünü bitirir. 1983-cü idə Belçikalı bir rəssama ərə gedir. 1986-cı ildə İstanbula qayıdır. Burada ədəbiyyat və musiqi dünyasında çalışmalarına davam edir.

İlk şeirləri 1980-ci ildə “Yazı” və “Yeni İnsan” dərgilərində çıxıb. “Göstəri”, “Dəftər”, “Şeir Atı”, “Oluşum”, “Mor Köpük”, “Yönəlişlər”, “Son bahar” dərgilərində müxtəlif şeir və məqalələri dərc olunub. Şeirlərindən bəziləri bəstələnir, filmlərdə oxunur.

Kitabları: “Voyıcır XX” (Ahmet Güntanla birlikdə), “Kuzey Dəftəri”, “Buhuruməryəm”, “Uzaq Fırtına”, və “Divanü lüğat-it Türk...” Bir neçə ildi Avropanı dolaşır. Seçmə şeirləri “Watər Music” adıyla Dublində, “Fransız Rəssam Colette Deble”in rəsmləri üzərinə yazdığı şeirlər də “Yağmur Qız Belə deyir” adıyla fransızca çıxıb. 1998-ci ildə yazdığı “Divanü lüğat-it-Türk” kitabı, Fransız bir türkoloq tərəfindən fransızcaya çevrilir. Nyu-Yorkda çap olunacaq şeir kitabının tərcüməsini davam etdirir. Şeirləri İsraildə İbranicəyə çevrilir.

Ailəniz necə baxdı bu vəziyyətinizə?

Anam,atam əsl müsəlman deyillər. Mən nə zaman dini bir şeylər tapıb danışsam, o saat Lapə xəstəxanasına götürürdülər.

Neçə dəfə getdiniz xəstəxanaya?

Üç, dörd dəfə. Bu söhbət ayrı macəradır. Oradan sağlam çıxmanıza imkan yox. Otağa hər dəfə girəndə şappadan yıxılırdım.Yıxılmaq da fəlakət bir şeydi mənim üçün. Çünki üstümdəki geyimim eləydi ki, düşünürdüm yatanda çıxarmayım. Paltarlı yatacaqdım. Ən qorxuducu şeylərdən biri də məni çimizdirmək idi. Kök,iri bir qadındı. Heç yadımdan çıxmaz. Sonra doktorlar yanına çağırıb danışdırır. Suallar verirlər, cavab verirsən.

Hansı sualları verirdilər?

“Bu həftə nə eləyəcəksən, sevdiyin biri varmı”- tipində suallar. Anladıqları bu qədərdi.

Yaxşı xəstəxanadan çıxmaq üçün “yaxşı adam” rolunu oynadınızmı?

Təbii ki. İnandılar da. Türkiyədə yaxşı bir doktor yox ki.

Acıqlısız indi?

Təbii ki, acıqlıyam.

Normal bir adam, bazardan bir şeylər alan evdar qadın olmaq ağlınızdan keçirmi?

Bu çox vacib bir şey. Mən heç bir zaman şair olmaq istəmədim. Mənim arzum bazardan səbzə satın alan normal bir insan olmaqdı. Təəssüf ki,olmadı.

COCUĞUM OLSUN İSTƏRDİM

12 il evli oldunuz,nədən ayrıldız ərinizdən?

Bu vaxta qədər olan ən böyük xatamdır bu. Atamın təkidiylə boşandım. Çünki, o heç bir şeyi bəyənmirdi. Əslində onlar mənim bir daha ərə gedə bilcəyimi hesablamışdılar. Amma belə olmadı.

Nədən?

Mən də ərə getməyə çox çalışdım, amma olmadı. Mənə bu ölkədə yer yox. Məndən o saat bezirlər.

Özünüzə zülm etmirsizmi? Ərə getsəydiz həyatınız bəlkə də başqa cür olurdu.

Təbii, bunu çox düşündüm. Bir çocuğum olsun çox istərdim.

Nədən olmadı?

Bir ara olsun istədim, amma o zaman da, sevdiyim adam istəmədi bunu. İndi kaş ki,olaydı deyirəm.

Uzun illər Belçikada yaşadınız. Nədən Türkiyəyə döndünüz?

Çünki mənim ən böyük xatam ingiliscə yazmağa başlamaq və sonradan türkcəyə dönmək oldu. Gözəl şeirlər yazdım. Gürol İrzıqla, Bülənt Soma məni türkcə şeir yazmağa həvəsləndirdi. Amma sonra özləri ingiliscə yazdı.

Türkcə şeir yazdığınız üçün türkcə danışılan bir ölkədə olmanız lazımdı

Biz yəhudi imişik.

Yaxşı, mənəviyyat məsələsi barədə nə düşünürsüz?

Anam müsəlman əynəmli, çox dərin bir Atatürkçüdü. Mənimsə uzun dönəm dinlə bir əlaqəm olmadı. Çernobıl zamanı Fransız qəzeti “Le Monden”də “Çernobılın köhnə adı dünyanın sonu gəldiyindəki adlardan biridir” – deyə bir yazı oxudum və çox təsirləndim. Sonra “İncil” və “Quran” aldım. “Quran”ın fransızcası çox zor olduğu üçün, öncə “İncil”i oxudum. Türkiyəyə döndüm. Bunu anlatsammı əmin deyiləm.

Nəyi?

İçimdə təbəddülatların baş verdiyi zamanlardı. Bir dostumun yanında “mənə əcaib bir şeylər oldu” –dedim. Uçduğumu gördüm. Gözlərimin qarşısında “B” hərfləri vardı. O “B”ləri təqib etdim. Kosmosdan bir sürü füqurlar gördüm. İlk Hz. İsanın üzünü gördüm. Mənə heç gülümsəmirdi. Çox acıqlı baxırdı.Bütün bunlar bir filmin kadrları kimi gözlərimin önündən keçirdi. Bu görüntülərin ardından bəyaz sifətli, siyah dalğalı saçlı, gözəl Hz. Məhəmmədi gördüm. O çox isti baxışlarla baxırdı mənə. Bütün bunlardan sonra namaza başladım. Uzun illər namaz qıldım. Beyin qanaması keçirənə qədər.

Sonra nə oldu?

Beyin qanaması keçirdikdən sonra, üç-dörd gündən bir qılmağa başladım. İndi artıq qıla bilmirəm, çox çətin gəlir mənə. “Çox çətin gəlir” sözlərinin dəanlamsız olduğunu da bilirəm.

MANİKAL DEPRESİV, ŞİZOFREN OLDUM

Beyin qanamasından sonra nə dəyişdi həyatınızda?

Çox şey dəyişdi. Mən əvvəlki insan belə deyiləm. Ekizimə çevrilmişəm.Nədən beyin qanaması oldu bilmirəm. Bu hadisədən öncə iyirmi şeir yazmışam, iyirmisində də “sabah öləcəm” kimi cümlələr var. Türkcəyi tamamən unutmuşam. Bir sürə fransızca və ingiliscə danışmışam. Bu vəziyyətimə də çox acıqlıyam. Acıqlanıram ona görə ki, zatən danışanda hər iki dilin aksenti duyulurdu. Bu da öz təsdiqini aldı.

Sonra?

Reanimasiyadan çıxmışdım, amma hələ özümə gəlməmişdim. Doktor gəlib belə dedi: “Lalə bu müalicədən sonra artıq şeir yaza bilməz”. Hər kəs də inanmış, öləcəyimi belə düşünmüşlər. Amma sanki peşiman oldular belə olmayınca.

İndi halınız necədi?

Məndə manikal depresiflik, şizofreniya ilə əvəz olundu. Mən şizofrenəm.

Necə bir şeydi bu?

Zarafat... zarafat... Çünki mən manikal depresif olduğumu bildirdikdən sonra, manikal depresiflər çoxalmış, indi də şizofrenlər çoxalsın deyə belə eləyirəm. Özümdən heç razı deyiləm. Yemək yeyə bilmirəm. Ya ailəmin məndən nifrət etdiyini düşünürəm, ya da mən ailəmdən nifrət edirəm.

Hələ də dərmanlar qəbul edirsinizmi?

Məcburən.

Nədən etiraz etmirsiniz?

Əslində qəbul etməyə də bilərəm.

Sonra nə olar?

Bir şey olmaz, amma ailəm razı olmur.

Yaxşı özünüzlə bağlı bu qədər şeyləri bilirsiz, hətda dərmanların sizə heç bir köməyi olmadığını da. Neyçin bu cür yaşamağı qəbul edirsiz?

Çünki mən maddi onlardan asılıyam. Həyat siz deyən o qədər də bəsid deyil.

Köhnə zamanların həsrətindəsizmi?

Pisiydim o zamanlar. İndi elə xoşbəxtəm ki... Sanki xoşbəxtliyim insanlara mane olur. İnsanlar mənim bu vəziyyətimə də əsəbləşirlər. Məni xoşbəxt görmək istəmirlər.

ATAMIN ACIĞINA HƏR ŞEYDƏN ƏL ÇƏKDİM

Ailəniz sizi gözəl məktəblərdə oxutmuş və sizin müalicəniz üçün əziyyətlər çəkmiş. Onları neyçin günahlandırırsız?

Mənim daima bir əskikliyimi istəyən biri ailədi.

Bir ana və bir ata öz uşaqlarının nədən xoşbəxt olmasını istəməsin?

O zaman belə deyim. Xəstəxanadan yeni çıxdığım gün yatağımın üstündə oturmuşam. Anama: Ana, nə olar beş dəqiqə mənə qulaq as, getmə”- deyirəm.Anam çox sakitcə qapını bağlayıb çəkilib gedir. Bumu maraqlanmaq?

Yaxşı, ailənizdə ən çox kimi sevirsiz?

Anamı. Çünki atam müfəttiş kimi həmişə arxamda olub.Atam mən xəstəxanada yatdığım günlərdə belə xəstəxanaya gəlmədi. “Robertdəki müəllimlərin, sən gözəl riyaziyyatçı,fizik... daha nə bilim nələr... ola bilərsən” deyirdilər. Deyirdi atam.. Onun üzündən hər şeydən vaz keçdim.

Neylədi ki...

Bizdə ən yüksək şərəf notu səksən beşdi. O puandan yuxarısı çətindi.Yüz alırdım mən. İkinci semestrdə yüz puandan doxsan yeddiyə düşdü. Atam gəldi: neyçin doxsan yeddi olmuş,- deyə soruşdu. Mən də: bu andan etibarən bütün digər dərslərim düşəcək,- dedim.Mən hələm-hələm boyunduruğa gələn qız deyiləm.

Anan haralıdı?

Atam macardı. Böyük bir qorxu içində yaşayırdılar və buna görə də anamın yəhudi olduğunu heç zaman demirdilər. Son dəfə yanına getdiyimdə “Ana söylə biz Yəhudiyikmi”- dedim. Üç dəfə, bəli dedi. Bu qədər illərdən sonra bunun heç bir əhəmiyyəti də yoxdu. Xalam qızından soruşdum: “Biz yəhudiyik, neyçin, nədən cümə ertəsi çalışmırsız.” O da susdu. Cavab vermək istəmədi. Sonra “Cümə ertəsi işləmək çox günahdı”-dedi

İndi necə yaşayırsınız?

Yəhudilərlə mənim bir əlaqəm yox. Mən anarxistlər kimi yaşayıram. Müsəlman anarxistəm.

Müsəlman anarxistlər necə olur?

Bu çağda hər şey mümkün. Bir anarxist hər şeydən öncə dövlətlə yola getməyən birisidir.Mən də bu dövlətlə yola gedə bilmirəm.

Artıq hər şey dahamı anlamlı, yoxsa dahamı anlamsız olub sizə?

Öncələr anlamsız gələn şeylər daha çoxdu. İndi artıq açıq görürəm hər şeyi. Çox anlamlı.

Ufolar sizə görünürmü? Ahmet Hakanı duelloya çağırdız. O məsələnin sizinlə bir bağlılığı yoxdu, nə işiniz vardı orda?

Ahmet Günten sevdiyim bir şair. İnsanların üslubu məni əsəbləşdirir. Hər kəs bildiyini danışmalıdır.

Yazdığınız mətndə arqo kəlmələr vardı. Sizin kimi bir şair neyçin bu şəkildə bir yazı yazar?

Mən şeiri qorumaq üçün elədim bunu. Çünki ilk dəfə şeir bu qədər ön plana çıxdı, özü də pis baxımdan alındı bu. Ona görə də mən özümü, necə deyərlər, güllənin qabağına verdim. Dedim, qoy mənim adıma ləkə gəlsin, şeirin yox. Həqiqətən çətindi, belə bir mətni yazmaq. Arqo da, siz deyən pis bir şey deyil, insanlar da buna alışmalıdır.

Cem Mumcuyla da aranız dəyib deyəsən ?

Çünki Cem Mumcu, arvadı və mən Ufoları gördük. Mən “yazacam bunu”- deyincə onlar, sonra “biz görmədik” – dedilər.Televiziyada proqrama qatıldığımda Cem bu məsələnin üstünə yenidən qayıtdı. Mən də “üçümüz görmədikmi”-’ dedim. O da mənə “yox, görmədik”- dedi. Mən də ona: “sən bir yalançısan”- dedim. O da o zaman “televiziyada bizi hamı görür,bu çox məsuliyyətli bir şey” dedi. Amma indi aramızda problem yox.

Onların varlığına inanırsanmı?

Bəli, iki dəfə gördüm.

Tofiq ABDİN

525-ci qəzet.- 2010.- 12 iyun.- S.27.