Nəşrlərdə kənara qoyulmuş mətbu əsərləri

(Əvvəli ötən şənbə saylarımızda)

Milli iftixarımız Üzeyir Hacıbəylinin anadan olmasının 125 illiyi tamam olur. Bu tarixi xalqımız milli bayram kimi qeyd edəcəkdir. Hazırlıq işləri artıq başlanmışdır. Üzeyir bəyin, onun zəngin irsinin pərəstişkarı kimi mən də, neçə ildir ki, bu dahi şəxsiyyətin yaradıcılıq irsini, xüsusilə bu vaxtadək olan nəşrlərdə kənara qoyulmuş, hətta heç yerdə adı belə çəkilməyən mətbu əsərlərini aramaqla məşğulam. Hələlik 1904–1917-ci illərdə dövri mətbuat orqanlarında dərc olunmuş 150-dən artıq əsərini toplamış, onları ərəb əlifbasından müasir əlifbaya çevirmişəm. Bu əsərlərlə oxucuları “525-ci qəzet” vasitəsilə tanış etmək istədim.

Şirməmməd HÜSEYNOV

Ordan –burdan

Zəngəzur uyezdindən, Ordubad və Naxçıvan vasitəsilə yetişən xəbərlər öylə bir dəhşətli, o qədər hövlənak, o dərəcə qəməfrazdır ki, onları qeydsiz və qayğısız eşitmək üçün daşdan, dəmirdən yapılmış ürək lazım degil. Yalqız bir müsəlman olmaq lazımdır, hər kəs mənə inanmıyorsa aşağıdakı söhbətlərə qulaq versin:

–1–

Birisi –: “İrşad”da Ordubad və Naxçıvandan yazılmış əhvalatı oxudunmu?

Müsəlman –: Oxudum. Amma inanmıyoram!

Birisi –: Neçün, balam?

Müsəlman –: Əşi öylə də iş olarmı, yalan sözdür ki, yazırlar, mən onlara inanmaram, heç sən də inanma!

Birisi –: Axı bu sözləri ermənilər də yazır: “Mışaq”da yazılanı oxuyubsanmı?

Müsəlman –: “Mışaq” da yazıyor? Hm, hm ... Onda böylə məlum olur ki, “Mışaq” çox bitərəf qəzetlərin birisidir ki, öz ermənilərinin pisligini yazıyor, Allah eləsin öylə də olsun. Yoxsa əvvəl danışırdılar ki, “Mışaq” çox..... və bir də mən sana deyim o əhvalatı “Mışaq” da yazsa, buna o qədər inanmaq lazım degil, çün ki, “Mışaq” istiyor ki, söz arasında öz əskikliklərini xəlqə bildirsinlər ki, bəli bizlər indi müsəlman öldürməgə başlamışıq.....

Qərəz bu gunə işlərdən baş açmaq çətindir, ona görə də artıq etina eləmək lazım degil, vəssəlam!

–2–

Allah bəndəsi –: Ay müsəlman, Ordubad və Naxçıvandan yazılmış əhvalatı oxudunmu?

Müsəlman-: Oxudum, necə?

Allah bəndəsi-: Necə –necə? Heç sənə əsər eləmədi?

Müsəlman –: Balam, əgər bu iş təcili olsa idi, əlbəttə əsər edərdi. Amma təcili degil, çün ki, müsəlmanın adəti odur ki, həmişə gərək başı qapazlı olsun, ona görə də bu cürə əhvalatlar bir o qədər əsər eləmiyor!...

lll

“Baku” qəzetəsinin yazmağına görə Kazanda ümummüsəlman ictimaində böylə qərar qoyulubdur ki, ermənilərə müraciət etsinlər ki, Qafqazda olan bu erməni –müsəlman ixtişaşını yatırtmağa kömək eləsinlər. Çün ki, ermənilərin içində “kulturni” adam çoxdur. Mən bu əhvalatı oxuduqda əvvəl istədim ki, bir qədər güləm, amma sonra Ordubaddan gələn məktubu yadıma salıb və “kulturni” ermənilərin “ixtişaşı yatırtmağını” mülahizə edib çox bikef oldum! Məndən olsa, indi ki, müsəlmanlar öz bişüurluqlarını iqrar edirlər, qoy nahaq yerə məclis qurub “ermənilər ixtişaşı yatırtmağa kömək etsinlər” kibi boş sözlər ilə xəlqi özlərinə güldürməsinlər. Yaxşısı budur ki, dinməz –söyləməz oturub “Molla Nəsrəddin” kibi bu fərdi virdi –zəban etsinlər:

Millət necə tarac olur olsun

nə işim var,

Düşmənlərə möhtac olur olsun

nə işim var!

Filankəs

“İrşad”, 27 avqust 1906, № 202

Ordan –burden

Məlum olduğu üzrə erməni politikasının bir iqtizası da budur ki, müsəlman pişrovları həmişə töhmətləndirilsin və nüfuzları azalsın. Odur ki, görürsən ermənilər nərədə bir müsəlman mücahidi gördülərmi haman dəm onu töhmət altında basdırmağa qeyrət ediyor. Müdirimiz Əhmədbəy Ağayev haqqında bütün erməni aləminin böhtan və iftiralar deyib zurnalarında cürəbə –cürə mahnılar çalmağı hamının məlumudur. Təəccüb burasıdır ki, erməni dalda iftirasını diyor, müsəlmanı ləkəliyor. Amma üz –üzə gəldikdə yalvarıb üzr istiyorlar. Provakator “Mışaq”ın baş mühərriri keçən il Əhmədbəy xüsusunda bir iftira yazmışdı. Fəqət sonra Əhmədbəy ilə qəflətən görüşüb dili dolaşa –dolaşa üzr isterham etməgə məcbur olmuşdu. İmdi dəxi Əhmədbəy xüsusunda böhtan yazmaqdan məlum olur ki, yalvarıb üzr istəmək “Mışaq” mühərririnin çox xoşuna gəlir... Hm!

Rəfiqə məktub

Dostu –mehriban, salam duadan sonra yazıb məlum edirəm ki, məktubun gəldi yetişdi. Oxuyub və məzmunundan xəbərdar olub haman dəm dedim ki, sən də oturduğun yerdə durub “sosial –demokrat” olmaq istiyorsan.... nə zərəri var, mənim bir sözüm yoxdur. Özün bilən yaxşıdır. Ancaq bunu sənə deyim ki, əzizi –mən, təqazai –zəmanə belə göstərir ki, müsəlmanlardan ötrü “sosial –demokrat” olmaq üçün bir neçə mühüm şərtlər vardır ki, o şərtləri qəbul etməsən, heç vədə “sosial –demokrat” ola bilməzsən. Ona görə o şərtləri mən bildigim üçün yazıb sənə məlum edirəm, qulaq as və yadından çıxartma.

Hərgah bir müsəlman istiyor ki, “sosial –demokrat” olsun, lazımdır ki, əvvəla müsəlman millətini bilmərrə yadından çıxardıb, müsəlman sözünü eşidəndə ağzını büzüşdürsün. Və saniyən, əgər ona desələr ki, ermənilər Qarabağda, Zəngəzur mahalında müsəlmanları qırırlar, gərək inanmıyıb bu xəbəri verənə provakator desin. Va salisən, hərgah bir çinovnikin erməni tərəfdarı olub müsəlmanları topa tutdursa, o çinovnikə provakator deməsin; və bu sözü ağıza alıb danışmasın və rabiən, hər gah erməni yazsa ki, müsəlman bəgləri ara vuruşdurandır və daşnaksüyun da sülh firqəsidir, bu sözə kəmali –itaət ilə inanıb, müsəlman bəgini gördükdə şıllaq atsın və daşnaksüyuna da müsəlman kimi iki qat baş əgsin. Və xamisən, əgər görsə ki, müsəlman milləti əldən gedir, cani və malı tələf olur, vətən xarabazara dönür –bunların heç birinə etina etməsin və öz işində olub, hər dəm bir xoruz kimi banlasın “yaşasın müsəlman sosial demokratı!”

Pəs, əzizim bu şərtləri qəbul etsən əsl müsəlman “sosial –demokratı” olarsan. İndi özün bil və öz keyfinə bax, əqlin var, gözün var, xoşun gəlirsə, buyur “sosial –demokrat” ol!

Sənin xeyirxahın

Filankəs

“İrşad”, 30 avqust 1906, № 204

Ordan –burdan

Dünənki nömrəmizdə “Ümid” cənabları (Allah onun ümidini hasil eləyə!) “Belədirmi?” adında bir məqalə yazıb diyor ki, ay canım, ermənilər müəyyən və məlum bir niyyət ilə “daşnaksakan” kimi bir orqanizasiya qayırıb muradlarına çatmaq üçün iş görür. Bizim yazıçılarımız da onlara diyor ki, ay ermənilər, gəlin Allaha baxın, bu işdən əl çəkin, tüğyan eləmiyin... Heç görün dəxli varmı!

Belədir, cənab “Ümid” doğru diyor. Misali –məşhurdur ki, “Quran oxumaqla donquz darıdan çıxmaz”, bu bir. İkinciyə qalan yerdə sən çox da erməniyə nəsihət eylə – erməni bir o qədər dəli degil ki, bizim nəsihətimizə baxıb biz kimi “qapazxor”, “milliyyətpərəst”, “qövl dil”, “ağapərvər”, “kövncu”, “qorxukeş”, “soldat gərbəz”, “qaradovoy bəsər”, “evdə xoruz, çöldə toyuq” olsun. Erməni... Bir o qədər dəli degil, əfəndim!

lll

Sən öz nəsihətini müsəlmana elə ki, Allaha baxıb, peyğəmbəri orada görüb bir “malades” almaq üçün öz müsəlmanlarını şeytanlamasınlar, ona sədəqət göstərməg üçün bir millətpərəstin qalada çürüməginə razı olmasınlar. Necə ki, Tiflisdə razı olubdurlar.... Ax Tiflis, sən nə cürə yer imiş sən ki, sənin içində olan müsəlmanlar gah lotu olub fahişəxanə açmaq eşqinə düşürlər, gah şeytan donuna girib yaxşı adamlarını da puç etmək istiyorlar. Məgər bu zorənzəngin Tiflis müsəlmanlarına heç bir əsəri oluyormu, ay cəmaət.

Filankəs

“İrşad”, 7 sentyabr 1906, № 210

RUSİYADA

Duma buraxıldıqdan bəri Rusiya bir qətlgahə dönübdür desək, heç kəsin bizə etirazı olmaz zənn ediyoruz. O gün, o saət yoxdur ki, özünün neçə –neçə qurbanı olmaya. Qurban olanlar da həm məsumlardandır, həm də məhrəmlərdən. Heç kəsin bu gündən sabaha sağ qalacağına ümidi yoxdur. Hər kəs öz ölümünü gözü önündə tutaraq bir növ baş saxlıyor. Əcnəbilər xof və həras ilə Rusiyaya baxıb sərhədindən içəri qədəm qoymağa cürət etmiyorlar. Qorxurlar ki, onları Rusiyada ya soyarlar, ya kəsərlər, ya asarlar, ya partladarlar...

Bu qətlgahı təşkil edənlər isə məlum olduğu üzrə hökumət ilə bərabər əhalinin o qismidir ki, vaqeələr cərəyanı onu cəlladlığa, quldurluğa, qatilligə məcbur edibdir. Əsasən hökumətin bu qətlgah təşkilində ümdə məqsədi bu növ ilə ölkədə sükunət və asayiş bərqərar etməkdir. Asilərin niyyət və məramı da –hökumət əmr və binagüzarlığına zidd gedib onunla aşikara və xəfi olaraq müxasimə və mübarizədə bulunmaqdır. İmdi iş buradadır ki, istər hökumət və istər asilər öz məqsədlərinə nail olmaq üçün müqatilələr icrasında davam ediyorlarsa da yenə də heç biri müvəffəq ola bilmiyor. Ancaq qətlgah meydanı getdikcə dəhşətli mənzərələr kəsbi ilə binəva əhalini son dərəcədə incikliyə, nifrətə, dəhşətə sövq ediyor. Hökumətin dar ağaclarından, eşafotlarından əhalinin zəhləsi gedən kimi asilərin də bir dəm məsumları badi –fənayə verən bombalarından, partlanquclarından zəhləsi gediyor. Çünki asiləri törədib meydanə çıxaran hökumət olduğu kimi, hökumətin də tədbiri –şədidə və cəbriyyəsinə səbəb olan asilərdir. Yazıq əhali bu iki şərin dəfinə durmağa müqtədir olmadığı üçün yana –yana qalıbdır... Əlbəttə əhali bu iki müxasiməçilərin birinə tərəfdar olub da digərinin hərəkat və əfalını təskin edə bilərdi. Lakin zavallı əhali kimə tərəfdar çıxsın? Asilərəmi ki ölkəni, vətəni hərcü mərcə sövq ediyorlar?!... Hökumətəmi?? – Nə həqq ilə, nə səlahiyyətlə? Məgər hökumət əhalinin qəlbində özünə qarşı cüzi də olsun bir etimad, bir etibar qoyubdurmu?... Qoyubdursa, hanı Dövlət duması?!... Hökumət diyor ki: qoy asilər sakit olsunlar, mən də əhalinin tələblərinə əncam verim! – Qoy asilər sakit olsunlar... Görək, əhalinin ciddi müqabiləsi olmasa asilər sakitmi olarlar? Əhalinin də ciddi müqabiləsi o vəqt olar ki, hökumət onun etimad və etibarını qazana. Bu da, söz yox, o zaman olar ki, hökumət əhalinin məhz səadəti –məmləkət üçün ibraz etdigi tələblərini bəri başdan verib onunla səmimiyyətlə iş görə və illa cəbr, zülm və sitəm ilə üsyanı yatırdıb üsuli –keyfəmayəşanı təkrar tətbiq etmək məhaldır...

Üzeyir

“İrşad” qəz. 14 sentyabr 1906,

№ 216

Ordan –burdan

Xüsusi müxbirimiz Zəngəzur əhvalatını teleqram ilə yazıb axırında soruşur ki:

Məgər biz bədbəxtləri ermənilər və erməni tərəfdarı olan hökumət çəngalından qurtara bilən bir adam tapılmazmı?

İş buradadır ki, cənab müxbir yazmıyor ki, görək nə tövr adamı diyor, yəni o adamdan ibarət müsəlmanı diyormu, yoxsa qeyri –müsəlmanı.

Əgər müsəlman diyorsa ... Yox, müsəlmanlardan öylə bir adam tapılmaz, çünki hamıya məlumdur ki, müsəlmanın bir xasiyyəti vardır ki, onun keyfini pozan, cibinə, zadına nəfi olmayan sözlərə hələm –hələm inanmaz. Bəlkə xaricidən filandan bir adam tapıla ki, insaniyyətpərəstlik xatirəsi üçün Zəngəzur bədbəxtlərinə bir mədəd əlin uzada, baxmayın müsəlmanların “İttifaq” və “İttihad” goplarına.

lll

Müsəlmanların bu “İttifaq” və “İttihad”ını gördükdə həmişə mənim yadıma üfürdək düşür. Məlumdur ki, üfürdəgi üfürdükcə irilənib, yekələnib, böyüyüb, şişib gözəgörkəmli bir şey olur. Amma yerə qoyan kimi görürsən ki, boşalmağa başlayıb o zorba şeydən axırda bir tək dəri qalır.

Bizim müsəlmanlar həmçinin birdən baxırsan ki, qızışıb kəmali – hünər və şücaətlə meydanə girib ittifaq və ittihad deyə –deyə əməlli –başlı iş görməgə başlıyorlar, adam baxanda qəlbi fərəhlənir, ürəgi şad olur, xoşuna gəlir, sevindigindən gözləri yaşarır, əmma... İşləri puça çıxardan bu “əmma” degilmi? Bir qədər keçdikdən sonra görürsən ki, qızışmış həriflərin üstünə elə bil ki, bir boçka sərin su tökdülər: hamısı “boşalıb” suya batmış toyuq kimi qanadların sallıyıb hərəsi bir yerə dağılır və öz şəxsi işlərinə məşğul olub ittihadı, ittifaqı filanı zibil torbasına atırlar və hətta az qalırlar ki, ittifaqı yada salanın üstünə piştov da çəksinlər.

Filankəs

“İrşad” qəz. 17 sentyabr 1906,

№ 218

Ordan –burdan

Bilmirəm hamıya məlumdurmu ki, dünyada bihəyalıq bir neçə dərəcə olur. Onların məşhuru budur: balaca bihəyalıq ki, adamın zəhləsini tökür. Ortabab bihəyalıq ki, adamın acığını tutdurur. Və bir də böyük, yainki, qırmızı bihəyalıq ki, daha heç kəs ona təhəmmül edəməz. Qırmızı bihəya olmaq hər adamın “hünəri” degil. Bunun üçün gərək adamın vicdan, insaf, insaniyyət hissi, adamlıq iyi olmasın, yəni özü adama oxşasın, amma vaqeən yırtıcı heyvan olsun. Amma digəl ki, nə diyorsunuz, bununla belə bizim bu zavallı ölkədə tamam bir yığıncaq adam vardır ki, onların hamısı başdan –ayağa qırmızı bihəyadırlar. Bu adamların adına müsəlmanca bilmirəm, amma ermənicə “daşnaksakan” diyorlar. “Daşnaksakan”ların bihəyalıqlarının qırmızılığını sübuta yetirmək üçün keçmişə əl atıb dəlil qarpmaq lazım degil, bunun üçün bugünkü nömrəmizdə “Bakı xəbərləri” içində olan “daşnaksütun” firqəsinin Tiflis komiteti” imzalı “dəvəti” oxumaq əqlimcə kifayətdir. Hərçəndi bu “dəvət”, sadədil müsəlmanları aldatmaq üçün insan dilində yazılıbdır, amma onu “daşnaksakan” dilinə tərcümə etmək çox asandır. Qulaq asın, bu saət tərcümə edərəm:

“Səfiə müsəlmanlar bizə, daşnaksüyutun firqəsinə məlumdur ki, Tiflis şəhərində iki müsəlman firqəsi vardır. Biri həmişə bizim ayaqaltımızdır, o biri də qeyrətli firqədir. Demək lazım degil ki, qeyrətli firqə həmişə qeyrətlə iş görər, çalışar ki, dava əsnasında özü və tərəfdarı bəhrə aparıb ayaqaltı hesab olunanları mühafizə etsin və onların bədxahını sındırsınlar. Və biz “yalançı erməni tayfası” bihəyalıq nəzərilə baxıb görürük ki, əgər bu qeyrətli firqəni hiylə toruna salmasaq və qəssəbxanəyə dəvət edib başlarını kəsməsək, tazədən dava salmağa bais olacağız. Ona binaən şeytanlıq yolu ilə ayaqaltımız olan müsəlmanlara məlum edirik ki, onların qeyrətli adamları beş –on adamdan ibarətdir. Hər dəfə özlərini müdafiə etməgə başlıyorlar. Bizim hiyləmiz baş tutmasa, cavab vermiyəcəgiz, əgər hiyləmiz baş tutsa, o halda qeyrətli firqəni puç edəcəgiz. Biz bu kağızı yazıb ayaq altımız olanlara məlum edirik ki, onlar inansınlar ki, biz ayaqaltımız müsəlmanları özümüzə tərəfdar edəcəyiz. Onlar da qeyrətsiz olub qeyrətli firqəyə daxil olmasınlar və qoymasınlar ki, müsəlmanlar qeyrətli olsunlar. Müsəlmanlar bilinki bizim siz ilə qəsd və qərəzimiz budur ki, əgər qeyrətli firqəniz bizə ayaqaltı olmasa, siz ilə bir yerdə onlar ilə dava başlayıb hamısını puç edək ki, iki millət arasında tazədən ixtişaş salıb siz müsəlmanları da biri-birinizə düşmən qayıraq.

Daşnaksüyutun firqəsinin Tiflis komediyası”.

Pəs, qırmızı bihəyalığın nümunəsi budur! Artıq söz lazım degil. Bu bihəya “dəvət”dən bir neçə gün qabaq Tiflisdə üç –dörd qeyrətmənd müsəlmanın “daşnaksakan”lar tərəfdən hiylə ilə öldürülməsini burada təkrar demək istəmirəm.

Filankəs

“İrşad”, 24 sentyabr 1906, № 224

MƏKTƏB MƏSƏLƏSİ

Məktəb açıb bütün elmləri öz ana dilimizdə tədris və təlim etmək indi bizim əməllərimizin ən ümdəsidir. Bu arzunun hüsula gəlməsi üçün biz var qüvvətimiz ilə çalışmalıyız. Zira nəşri –maarif və təmimi –mədəniyyət üçün yeganə vasitəmiz bir bu təriqdir. Bu da məlumdur: çünki, indiyə qədər mövcud olan və indi də vücuduni saxlamaq üçün axırıncı dəfə əl və ayaq çalan nühus tərzi –idarənin yaratdığı şkolalar misyonerlər ocağı və misyonerlik məhəlli olub hər kəsin nifrətinə səbəb olur və mədəniyyət yolunda o xidməti ediyor ki, hamını elm və maarifdən bacardıqca uzaqlaşdırıyor. Zira şkolaların məqsədi xəlqi maarifləndirmək degil, bəlkə ruslaşdırıb axırda da mürtəd və bədbəxt etməkdir.

Lakin orasını nəzəri –etibarə almaq lazımdır ki, ana dilində məktəb açmaq nə qədər vacibdirsə, bir o qədər də müşkül və çətin əmələ gələn bir məsələdir. Əmələ gəlsə də, arzu olunan nəticələri verə bilməyəcəkdir. Mətləbimizi bir qədər izah edəlim.

Əgər Qafqaz Finlandiya kimi imtiyazlı və nim müstəqil bir ölkə olsa idi, ana dilində açılmış məktəblərdən arzu olunan nətayic və məhsulati bilatərəddüd gözləmək olardı. Çünki, o surətdə bizim ana dilimiz indiki rus dilinin yerinə olub, bunun malik olduğu imtiyazlara o da sahib olardı. İndi bir müsəlman, bir xidmət və ya məmuriyyət vasitəsilə özünə kəsbi –ruzi etmək üçün rusca oxumağa məcbur olan kimi o halda da müsəlmanca oxumağa naçar idi. Amma Qafqaz Finlandiya degil və olacağı da müşkül bir məsələdir. Dilimizin heç bir imtiyazı yox və kəsbi –ruzi vasitəsi də yalnız bir rus dilidir. Bəs əlan müsəlmanca oxumağın füyuzati –mənəvisi nə qədər çoxdursa, maddi köməgi də bir o qədər azdır ki, bu da cəmaətimizin bir çox hissəsini ana dilimizdə kəsbi –mərifət etməkdən çəkindiriyor. Aşkardır ki, bütün cəmaəti ana dilində olan məktəblərə təşviq və təğrib etmək üçün o məktəblərdən gözləniləcək maddi təminatı indidən təmin etmək lazımdır.

Bu bir çox mühüm məsələdir ki, mərifət və mədəniyyətimiz zənnimcə, yalnız bir bunnan asılıdır.

Unutmiyalım ki, əlan yaşayıb ömür sürmək və məişət keçirmək üçün mübarizədə bulunmaq əsridir. Alim olub acından ölmək xahişində olanlar çox azdır.

Təlim və tədris ana dilində icra olunan məktəbi –ibtidaini ikmal etdikdən sonra şagirdi rus –edadilərinə, yəni gimnaziya və realni şkolalarına, təbiidir ki, qəbul etməzlər. Ana dilində də bir darülmüəllimimiz olduğu halda oranın şagirdləri də müsəlman müəllimligindən savayi özgə bir şeyi öhdələrinə götürə bilməzlər. Orası da vardır ki, cəmaətimizin hər oxuyanı müəllim olmıyacaqdır və ola da bilməz. Halbu ki, indi ki, rus ibtidai məktəblərini ikmal etmiş edadiyələrə girə bilməsələr də, bir qədər təcrübədən sonra bir qulluq sahibi olub kəsbi –ruzi etməgə qadir olurlar. Odur ki, indi bir çox valideynin birinci fikri budur ki, oğlum müsəlmanca oxuyub nə olacaqdır?

Heyfa ki, keçən müəllimlər ictimaində bu məsələ heç bir kəs tərəfindən mövqei –müzakirəyə qoyulmadı. Ümidvarız ki, gələcək Gəncə ictimaində bu məsələ xüsusunda danışıb qəti bir qərar ittixaz olunar. Ancaq o vaxtadək bu məsələni mətbuat vasitəsilə bir qədər həllə çalışmaq və ictimaiə yığılacaq əşxasi bu münval ilə hazırlamaq lazımdır ki, hər kəs ətraflıca mülahizə olunmuş müəyyən bir fikir ilə gəlsin.

Bu xüsusda biz dəxi öz təsəvvüratımızı ənqərib yazarız.

Üzeyir

“İrşad”, 12 oktyabr 1906, № 240

ənqərib – yaxın zamanda

Ordan –burdan

Bilirsinizmi ki erməni qəzetləri nə haydadırlar? Nə qayırırlar?

Tüpürüşürlər!

“Yerkir” qəzeti “Mışak”ın yüzinə tüpürür. “Mışak” da tüpürcək ilə ona cavab verir.

İş burdadır ki, “Mışak” qəzeti indi tövbə edib əvvəlki məsləkini dəgişibdir. Yəni əvvəlcə bir o qədər yalanlarıyla, iftiralarıyla bir yerdə tərif və tovsif elədigi “daşnaksütunu” indi pisləməgə başlayıbdır. Odur ki, “daşnaksütun” qəzetəsi olan “Yerkir” hansı ki qırmızılığından yerə girmək istəmir, “Mışak”a deyir ki: tfu sənə, ay namərd!

“Mışak” da cavab verir ki: tfu mənə deyənə olsun və namərd mənə deyəndir!

Bunlar hələ çox tüpürüşəcəkdirlər.

Hələ harasıdır ki! Siz dalısına qulaq verin!

lll

Ermənilərin xasiyyətidir, hamısı bir yerdə bir iş görürlər, amma elə ki, araya bir qədər pul, ziyan filan düşdü görürsən ki, tüpürüşürlər. Müsəlmanların da bu cürə xasiyyəti var ki qızışıb yığılıb bir iş görürlər, amma bir qədər keçməz görürsən ki ta yorulduq! –deyib dağılmaq fikrindədirlər. Hamı bilir ki, heç vaxt rus hökuməti razı olmaz ki müsəlman dükançıları təmiz bir həftə dükan bağlamayıb alış veriş etsinlər. Amma bununla belə bir çox dükançılar istər Bakıda istər sair şəhərlərdə “cümə ittifaqını” pozmaq istəyirlər və bunun üçün böylə bir gülməli bəhanə gətirirlər ki, bəli, müsəlman cavanları cümə günləri gedib keyf edirlər. Guya ki bunlar cümə günü dükanlarını açsalar müsəlman cavanları bazar günü keyfə gedə bilməzlər...

Olmaz, ey, təbiətimizin təqazası bunadır ki, gərək bizdə ittifaq filan baş tutmasın!

Doğru deyibdir Sədi ki:

Müsəlmanların nifaqi nə irraə kinəst!

Bəlkə təqazayi – təbiətəş inəst!

Filankəs

“İrşad”, 13 oktyabr 1906, № 241

Üzeyir HACIBƏYLİ

525-ci qəzet.- 2010.- 19 iyun.- S.20-21.