Sehirli qutudan səslər

(“Bu gün dünəndən başlayır” silsiləsindən)

“Radio mənim taleyimdə” verilişi üçün aşağıdakı müsahibəni alanda respublikamızın Əməkdar artisti, Dövlət mükafatı laureatı Səməndər Rzayev yorğun görünürdü. Səsində də bu hiss olunurdu. 41 illik ömrünü Ağsu orta məktəbində, Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunda, Akademik Milli Dram Teatrında, Azərbaycanfilm kinostudiyasında, Dövlət Teleradio Verilişləri Komitəsində zərrə-zərrə, qram-qram əritmişdi. Amma uca qamətinə, şişman can-cüssəsinə, bitib-tükənməz səbədələrinə şahid olanlar onun canını haqlamış gizli xəstəlikdən xəbərsiz idilər. Axır vaxtlar xeyli arıqlamışdı. Hətta buna sevinərdik ki, nə yaxşı formaya düşüb Səməndər. Heç özünün də deyəsən xəstəliyi barədə məlumatı yox idi. Çünki özünə fikir vermək, həkim müayinəsindən keçmək həvəsi də ona yad idi. Ömründə bir kərə də başı yastıq görməmişdi, heç istirahət nə olduğunu da bilmədi Səməndər. Çalışdı, vuruşdu, sənət yollarında bir ömrü “bada” verdi. Bada sözünü dırnaqda ona görə yazıram ki, çoxlarına, hətta doyunca ata üzü görməyən övladlarına elə gəlir ki, Səməndərin ömrü hədər getdi. Əslindəsə Səməndər Rzayevə elə bir aktyor taleyi yaşamaq qismət oldu ki, üstündən yüz illər ötsə belə gələn nəsillər bircə kəlməsindən, qeyri-adi məhrəm, ürəyə yatımlı səsiylə söylədiyi bircə sözündən onu tanıyacaq, sevəcək, yaşadacaq...

1985-ci ilin noyabr ayı idi. Studiyaya dəvət elədim. Radionun taleyində oynadığı roldan danışsın deyə. Biz dostları xəstəliyindən hali idik. Dönə-dönə özünə fikir verməyi tövsiyə edirdik. Kimə deyirsən, öz işindəydi. O gün də bir xeyli deyib-güldük. Əvvəlcə Məhluqə xanımla “Bulaq”ı oxudular. Məhluqə xanımı yola salandan sonra aşağıdakı müsahibəni onun dilindən lentə aldım. Arada dedim Səməni, gəlsənə, səni aparım İsmayıllıya, bir az havan dəyişər, ova çıxarıq. Sən oturarsan Girdiman çayının qırağında, təbiəti seyr eləyərsən, biz də ovçu dostlarla ov eləyib qayıdarıq. Çöl donuzunun yaxşı vaxtıdı indilər. Sən də ki, onun bazı. Əvvəlcə razı oldu. Studiyada işimizi qurtarıb pilləkənləri düşəndə qayıtdım ki, sabaha hazırlaş, tanış maşın var, uçuruq İsmayıllıya. Qayıdıb o gözəl, məxməri səsiylə nə desə yaxşıdır: “Ə-ə, yeri get işinin dalısıyca, elə bilərsiz qabanam, məni vurarsız”.

Bu sözləri deyərkən əvəzsiz aktyorumuzun bizləri tərk etməyinə dörd ay qalırdı. İndi əziz oxucum, aşağıda Səməndər Rzayevdən vaxtilə aldığım müsahibəni onun səsini xəyalında canlandırıb da oxu ki, həm onu bir daha göz önünə gətirəsən, həm də ruhunu şad edəsən.

S.RZAYEV: “Mən bunu dəfələrlə demişəm, yenə də təkrar edirəm. Mənim hazırda pis-yaxşı aktyor olmağımın əsas səbəbi radio olub. Lap uşaqlıqdan saatlarla radionun yanın kəsdirib qulaq asardım. Ən çox sevdiyim verilişlər şübhəsiz ki, ədəbi verilişlər idi. Xüsusən səhnələşdirmələr, radio tamaşaları. Rayonda yaşadığımdan Bakıya tez-tez gəlmək, teatr tamaşalarına baxmaq mənə müəssər olmurdu, odur ki, necə deyərlər, “acığımı” radionun o sehirli qutusundan çıxırdım. Yalan olmasın oradan ədəbi-bədii verilişlər eşidəndə az qalırdım o balaca qutunun içinə girim. Aktyorları, rejissorları, hətta dramaturqları mən radio vasitəsilə tanıyırdım. Radio mənim bir növ ikinci məktəbim idi. Dərsdən sonra hər dəfə gəlib çörək yeməzdən öncə də radionun qabağını kəsdirib ona qulaq asırdım, səhər yuxudan duranda da. Ən çox sevdiyim aktyorsa Ələsgər Ələkbərov idi. Maksim Qorkinin “Arxip baba və Lyonka” hekayəsinin radio səhnələşdirməsinə qulaq asandan sonra daxili bir təlatüm keçirdim, bəlkə də o verilişə qulaq asdığım an mənim gələcək taleyimi, yəni indiki taleyimi həll elədi. İndinin özündə də mən o radio yazısının köçürməsini saxlayıram, demək olar ki, hər gün qulaq asıram. Və qulaq asdıqca da böyük sənət ustaları Ələsgər Ələkbərovun, Barat Şəkinskayanın səsləri mənə əlçatmaz, ünyetməz bir dünyadan xəbər verir.

Bundan başqa radio mənə Azərbaycan dilinin incəliklərini, bulaq suyu kimi saf dilimizi öyrədib, sevdirib. Çox böyük qəlb yanğısı ilə radio verilişlərində iştirak edir, radio yaradıcılığımı bəlkə də başqa yaradıcılıqlardan daha üstün tuturam. Hələ “Bulaq” verilişi! Mənə respublikamızda ən böyük populyarlığı o veriliş gətirmədimi?! Ömrüm boyu radioya minnətdar olacağam, ona borcluyam”.

2007-ci il martın 1-də Teleradio Verilişləri QSC-nin kadrlar idarəsinin rəisi Mansur Bayramov mənə telefon açıb bildirdi ki, bəs, yeni qaydaya görə pensiya yaşına çatanlar ərizə yazıb istirahətə getməlidir. Bu qayğıya görə təşəkkür edib ərizə yazaraq işdən azad olunsam da istirahət eləməyə “qoymadılar”. Tezliklə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində işləmək üçün dəvət aldım və Universitetin rektoru, professor Timuçin Əfəndiyevin əmri ilə Mətbuat katibi və nəşriyyat şöbəsinin müdiri vəzifəsinə təyin olundum. Yenə qələm, kağız, yenə dost-doğmaca peşəm. Üstəlik də Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsində radio jurnalistikasının əsasları fənnindən tələbələrə-gələcək həmkarlarıma dərs deyirəm. Doğma radiomla da əlaqələrim davam edir, vaxtaşırı da olsa efirimiz üçün verilişlər hazırlayıram, bir zamankı redaksiyadaşlarım məni sevir, unutmur və mən də özümü heç zaman onlarsız təsəvvür etməyəcəm...

Beləcə, radio öz pərəstişkarlarının taleyinə ağlı-qaralı, əlvan naxışlar vura-vura bir zaman məni də öz ağuşuna almışdı və 1973-cü il martın 21-dən 2007-ci ilin martın 1-nəcən ona xidmətdə bulundum. Düz 33 il on bir ay, on gün. İstəsəydim daha 20 gün də qalıb bu illərin sayını 34-ə çatdırardım, yəqin ki, xahişimi qəbul da edərdilər. Amma mən gördüm ki, qapının ağzını başqa talelər, başqa münasibətlər kəsdirib, bir ayrı dövrün, mərhələnin küləkləri əsməkdədir. Başlıcası isə gənclik gəlir. Və mən onları ləngitmək, qapı dalında saxlamaq istəmədim. İndi mənə söz demək, illərin döyüb bərkitdiyi, bəzən sancdığı, sındırdığı, bəzənsə yarasına məlhəm qoyduğu taleyimin sön sözlərini (bəlkə də son) söyləmək, yazmaq üçün yeni bir məkan, şərait gərək idi. Və mən o məkana əli, ürəyi boş getmirdim, zaman-zaman Azərbaycan radiosunda topladığım təcrübəylə, gözümün önündə baş vermiş dürlü-dürlü olayların təəssüratı, başlıcası isə radionun insan taleyində oynadığı və insanların da radio həyatında oynadıqları rolların canlı şahidi kimi yollanırdım. Deməyə, yazmağa bir aləm sözüm vardı. Zənnimcə anadan jurnalist doğulan üçün vacibi də elə məsələnin bu tərəfidir. Yəni ürəyin son vurğusunacan deməyə, yazmağa sözün olmaqlığı. Vay o kəsin halına ki, söz meydanına yad, bərəkətsiz toxum kimi düşüb, söz bazarı kasaddır...

Radioda ötüşən jurnalist ömrüm boyu çox talelərə baş vurdum, saysız-hesabsız insanlarla görüşdüm, söz-könül mülklərindən hali oldum. Radioefir məkanına “Nağıllı-dastanlı axşamlar”, “Sorğular, cavablar”, “Şəbəkə”, “Astana”, “Qayğı”, “Qız qardaşım”, “Yeni üfüqlər”, “Üçbucaq”, “Sovqat”, “Dan yeri”, “Vaxt”, “Yol”, “Dayaq”, “Axtarış”, “Duyğu” kimi onlarla veriliş, sonralar iri həcmli proqramlara çevrilmiş yüzlərlə rubrikalar gətirdim. O verilişlərdə ölkəmizin sayılıb-seçilən yüzlərlə sənət, elm, siyasət, mədəniyyət xadiminin səsləri qalmaqdadır. Bu illər ərzində dəfələrlə müxtəlif mətbu orqanlarından, televiziyalardan işləmək üçün dəvətlər alsam da ana radiomuza “xəyanət” eləmədim. Çünki qanımda, canımda, deməli taleyimdə radionun oynadığı rolun əhəmiyyətini hiss eləmişdim. Əhatəsində yaşadığım, bəzən sənətimin diqtəsiylə müdaxilə elədiyim talelər mənim şəxsi taleyimdə də öz sözünü demiş, rolunu oynamışdı. Bu mənim taleyim idi, onu dəyişməyə lüzum yox idi...

Allah bilir “Bu gün dünəndən başlayır” silsiləmin ömrü də nə qədər sürəcək. Mənsə sonunu görmürəm.

10 mart 2010

İntiqam MEHDİZADƏ

525-ci qəzet.- 2010.- 1 may.- S.26.