Daş yağan gün

Roman

(Əvvəli ötən saylarımızda)

Andranik gördü ki, Fərman sadə qəlbli adamdır və onu sidq-ürəkdən evinə dəvət edir, taksi sürücüsü ilə razılaşdı.

Fərman sükanı sağa burub, maşını şəhərin mərkəzindən bir qədər aralıdakı evinə tərəf döndərdi. Onlar səliqə ilə daş döşənmiş küçələrdən keçib, qədim arxitekturası olan çoxmərtəbəli binanın qarşısında dayandılar. Fərman qonaqla birlikdə maşından düşdü və onlar üçüncü mərtəbəyə qalxdılar. Ev sahibi qabağa keçib qapının yan tərəfindəki düyməsini basdı. İçəridən qapı zənginin cır səsi eşidildi. Qapı açılanda onları Fərmanın həyat yoldaşı Mədinə xanım qarşıladı. Orta boylu, cazibədar baxışları, həzin səsi və Azərbaycan qadınlarına xas olan qaydada geyinib-kecinmiş Mədinə xanım əri ilə gələn qonağın kimliyinə varmadan, onları gülər üzlə qarşıladı. Fərman qonağı həyat yoldaşına təqdim edərək:

– Mədinə müəllimə, Suren kirvə bizim tərəfdəndir, – dedi. – Qonşu Kərəvinc kəndindən. Təsadüfən vağzalda rastlaşmışıq. Deyəndə ki, o tərəfin adamıyam, bizim dağlar, meşələr, bulaqlar gəlib durdu gözümün qabağında. Suren kirvə gəlmək istəmirdi. Zorla gətirmişəm. Qəstinsəyə getmək istəyir. Məndən olsa, elə bizdə qalar. Ancaq razı olmur. Ona görə gətirdim ki, tanış olaq, evimizin yerini bilsin. Biz də vətənə qayıdanda Suren kirvəyə qonaq gedərik.

– Ara, Pərman kirvə, belə ki, danışırsan, şad oluram. Ki, bizə qonaq gələrsiniz, məsəb haqqı, gündə bir qoyun kəsərəm. Bir həftə sizi buraxmaram. Yaxşı da bağ-bağçam var. Gözüm üstə yeriniz olacaq. – Andranik Fərmanın dediklərinin müqabilində ürəkdən sevindiyini bildirdi.

Mədinə müəllimə tez qolunu çırmayıb qonağa süfrə açdı. Stola pürrəngi çay gəldi, ləziz xörəklər düzüldü. Fərman ortalığa bahalı içkilər qoydu. Ancaq qonağa üzrxahlıq edərək:

– Suren kirvə, gərək məni bağışlayasan, - dedi, - içən deyiləm. Xatirinə dəyməsin, seyid övladıyıq, ocağımız haram götürmür. Mənim də, ümumiyyətlə, araqdan, çaxırdan, pivədən belə zəhləm gedir. Ancaq iş vaxtı olmasaydı, günaha batsam da, sizin xatirinizə yüz qram vurardım. İndi maşın sürdüyümə görə dilimə vura bilmirəm. Həm də avtoinspektorlar bir bəhanə axtarır. İçdin, qanın getdi. O dəqiqə ilişib adamı abırdan aparırlar. Gərək, həmin gün qazandığının üstünə də filan qədər qoyub verəsən ki, əl çəkələr.

Andranik Fərmanı başa düşüb, onun dedikləri ilə razılaşdı. Özü bir-iki qədəh içdi. Onlar yemək-içməkdən sonra ayağa qalxdılar. Mədinə xanım qonaqla xudahafizləşəndə:

– Suren kirvə, xahiş edirəm, buranı öz eviniz bilin, – dedi. – İmkan tapan kimi gəlin. Fərman oldu-olmadı, qapımız həmişə üzünüzə açıqdır.

Fərman:

– Mədinə müəllimə düz deyir. Hesab edin ki, bura sizin öz evinizdir, utanıb-çəkinmədən, istədiyiniz vaxt bu qapını ərklə aça bilərsiniz.- Həyat yoldaşının təklifinə əlavə etdi.

Andranik ev sahiblərinə dönə-dönə minnətdarlığını bildirdi:

– Ara, Pərman kirvə, bir belə ki, əziyyətimi çəkirsiniz, məni utandarırsınız. Kaş ki, bu evə gəlməyəydim. Bilmirəm, bu yaxşılıqların əvəzini neçə çıxacağam?!

Fərman:

– Nə danışırsınız, Suren kirvə?! - dedi. - Biz bir torpağın adamıyıq. Qonşu kəndliyik, sizin kimi əziz qonağın qulluğunda durub, ona əlimizdən gələn hörməti etmək borcumuzdur.

Onlar bu xoş sözlərdən sonra səmimiyyətlə ayrıldılar. Fərmanla Andranik qol-boyun həyətə endilər. Fərman Andraniki yanında əyləşdirib düz “Moskva” mehmanxanasının qarşısına sürdü. Andranik maşından düşəndə gözucu sayğaca yazılmış on beş rəqəminə nəzər saldı və qoltuq cibindən üç beşlik çıxardıb Fərmana uzatdı. Fərman təəccüblü baxışlarla Andraniki süzərək:

– Suren kirvə, bu nə puldur? – Soruşdu.

– Ara, hökumətə plan verirsən, gərək götürəsən. – Andranik cavab verdi.

Fərman yarı ciddi, yarı zarafatla:

– Suren kirvə, bax, burada korladın! – dedi. – Əşşi, siz mənim əziz qonağımsınız. Yüz ildə bir dəfə təsadüf düşüb, bu qərib yerdə rastlaşıb sizi maşınıma mindirmişəm. Yəni o qədər kasıb oldum ki, sizin kimi dostdan, qonaqdan da pul götürüm? Heç sizdən gözləməzdim,lap məni təhqir edirsiniz. Bəlkə məni sınayırsınız? Mədinə müəllimə bunu bilsə, məni evə buraxmaz. Xahiş edirəm, pulu qoyun cibinizə. Bir də ağlınıza belə şeyləri gətirməyin. Bu maşın sizə qurbandır. Sizin yolunuzda səhərdən-axşamacan sürsəm də, ortada pul söhbəti ola bilməz.

Andranik özünü mərd, səxavətli göstərmək istəsə də, on beş manatı qatdayıb cibinə qoymağı qənimət bildı. Andranik üçün on beş manat az pul deyildi. On beş kilo qənd eləyirdi... Ona görə də bu pul ona göydəndüşmə kimi oldu. – Qayıdanda uşaqlara konfetdən, şokoladdan alaram, – düşündü.

Onlar “Moskva” mehmanxanasına daxil oldular. Fərman qonağını foyedəki yumşaq kreslolardan birində əyləşdirib, özü administratorun otağına keçdi. Və bir neçə dəqiqə sonra geri dönüb Andranikə:

– Administratorla görüşüb danışdım. Hazırda yuxarı mərtəbələrdə boş yer çoxdur, ancaq sizə məsləhət deyil. Suyu fasilə ilə gəlir, lifti yaxşı işləmir. İkinci mərtəbədə şəhərə baxan xudmani olan bir nömrə var, orada xaricdən olan bir qadın qalır. Bu gün, bəlkə də bir saatdan sonra getməlidir. Həmin nömrə boşalan kimi administrator sizi çağıracaq. Ad, familiyanızı ona demişəm. Yer məsələsindən tam arxayın ola bilərsiniz. Mən indi parka getməliyəm. Nəçənniyimiz hara isə göndərməlidir. Xahiş edirəm, məni bu barədə üzrlü hesab edin. Bir də ki, burada havayı yerə oturub gözləməyin mənası yoxdur. Nə lazımdır, həll etmişəm. Baxmayaraq administrator dostum, qonşumdur, sizə görə cibinə bir konyak pulu da qoydum. Götürmürdü, onu da zorla verdim.

Andranik ayağa qalxıb Fərmana bir daha minnətdarlığını bildirdi. Fərman foyedən çıxmaq istəyəndə Andranik onu arxadan çağırdı. Fərman geri çönüb ona tərəf yönələndə Andranik:

– Pərman kirvə, – dedi. – Bir məsələ yadımdan çıxdı. Ona görə yolunuzdan elədim. İndi həftənin beşinci günüdür. Sabah yox, birisi gün, üzümüzə gələn bazar, düz saat bir tamamda sizi burda, qəstinisənin girəcəyində gözləyirəm. Qızımı da gətirməliyəm. Siz də Mədinə xanımı, uşaqlarla birlikdə gətirərsiniz. Günorta yeməyinə qonağımsınız. Ki, sözümü sındırasınız, inciyərəm.

Fərman əvvəlcə tərəddüd etdi. Andranikin təkidli təklifindən sonra: – Yaxşı, gələrik, – dedi.

Fərman qonaqla şərtləşib qapıdan çıxmaq istəyəndə, Andranik eyni təkidlə:

– Pərman kirvə, – dedi, – Bazar günü sizi səbrsizlikla gözləyirəm, ha! Mütləq gəlin! Məsəb haqqı, ki, gəlməsəniz, sizdən küsərəm.

– Suren kirvə, xatircəm olun, söz danışıqdan keçər. Ürəyinizi buz kimi saxlayın. Dediyiniz vaxt ailəlikcə burdayıq. - Fərman onu arxayın saldı.

Onlar razılıq mənasında bir-birinə əl etdilər.

Andranik sadə, səmimi davranışı, xoş sözləri ilə Fərmanla Mədinəni necə ovsunlamışdısa, onların dilindən düşmürdü. Şam yeməyindən sonra Fərmanla Mədinə yenə də Surendən söhbət saldılar. Valideynlərini diqqətlə dinləyən Namiqlə Sevilin də qəlbində Suren kirvəyə qarşı rəğbət hissi yaranmışdı. Və Surenlə görüşü, ata-analarından betər, balacalar səbrsizliklə gözləyirdilər.

Fərman:

– Taksi meydançasında çoxlu maşın dayanmışdı, – dedi. – Sən bir qismətə bax, Suren bir heylə taksini qoyub düz mənim üstümə tərəf gəldi.

– Yəqin torpaq həsrəti onu sənə urcah eliyib. – Mədinə dilləndi. – Erməni olsa da, hamımız bir bulağın gözündən su içmişik. Yəqin elə o bulağın suyu sizi bir-birinizə tuş gətirib.

– Surenlə görüşüb tanış olanda bütün Şurnuxu meşələri, Məzrə düzləri, Gorus şəhəri, Şahverdi kəndi, Üçtəpə yaylaqları gəlib durdu gözümün qabağında. – Bunu da Fərman dedi.

– Ata, kəndə gedəndə Suren kirvəni qonaq çağırarsan, yaxşı?! – Balaca Namiq titrək bir səslə dilləndi.

– Əlbəttə, əlbəttə, elə o da bizim yolumuzu gözləyir. Kəndə ayağımız düşəndə bizi qonaq çağıracaq. Özü də dedi ki, Fərman, bizim Kərəvincə gəlsən, səni ailəlikcə bir həftə buraxan deyiləm. Gündə qabağında bir qoyun kəsəcəyəm, – Fərman oğluna cavab verdi.

Mədinə bu söhbətdən vəcdə gələrək:

– Fərman, – dedi. – Bazar günü Surenin yanına əliboş getməyək. Yaxşı olar, qızına qızıl sepdən-zaddan bir şey alaq. Gedəndə də özün aparıb vağzaldan yola salarsan. Arvad-uşağına da adımıza layiq hədiyyə düzəldərik.

Namiq həvəslə:

– Ana, – dedi, – Mənə pul ver, bazar günü Suren əminin yanına gedəndə burada oxuyan qızı üçün bir dəstə gül alım aparım.

...Axır ki, gözlənilən vaxt gəlib çatdı. Bazar günü səhərin gözü açılmamış onlar yuxudan sevinclə qalxıb əl-üzlərini yudular, nahar yeməyindən sonra toya hazırlaşırmış kimi səliqə ilə geyinib-kecinib həyətə endilər. Fərman, Mədinə xanım, onların hələ məktəb yaşına çatmamış iki övladı maşına əyləşib qızıl boyunbağı almaq üçün dükan-bazarı bir-birinə vurdular. Axır ki, son dəbdə olan bir qızıl boyunbağı tapıb aldılar. Və Surenin dediyi vaxtdan bir neçə dəqiqə qabaq “Moskva” mehmanxanasında oldular. Andranik gözə dəymirdi. Fərman saatına baxaraq:

– Hələ vaxta var, – dedi. – Suren harda olsa, indilərdə gələr.

Ata-ana uşaqların əlindən tutub foyedə sakit-sakit gəzməyə başladılar. Namiq tez-tez əlindəki gül dəstəsinə baxırdı. Vaxt keçsin deyə Fərmanla Mədinə xanım gəzişə-gəzişə divarlardan asılmış müxtəlif şəkilləri, rəssamların əsərlərini maraqla seyr edirdilər. Fərman yenə saatına baxdı. Artıq Andraniklə vədələşdiyi vaxtdan bir saat keçmişdi.

Fərman:

– Yəqin xəstələnib-eləyib. Bəlkə də qızının arxasınca gedib, qayıtmayıb. Yoxsa Suren bu hövsələnin sahibi deyildi. – Daxilən düşündü.

Mədinə isə ilk dəfə gördüyü foyenin səliqə-sahmanına baxırdı. Namiqlə Sevil isə tez-tez soruşurdular:

– Ata, bəs Suren əmi hardadır?

Uşaqların verdiyi suallar Fərmanın əhvalını korladı. İstədi yuxarı mərtəbəyə qalxıb, Surenin hansı otaqda qaldığını öyrənsin. Sonra fikrini dəyişdi. Küncdəki divanı Mədinə xanıma işarə edərək:

– Beş dəqiqəliyə orada əyləşin, bu saat gəlirəm, – deyib administratorun kabinetinə tərəf döndü. Qapını şəstlə açıb içəri daxil oldu. Administratorla görüşüb, hal-xoş eləyəndən sonra soruşdu:

– O üç gün bundan qabaq yer üçün sizdən xahiş etdiyim yoldaşla görüşməliyəm. Ulubabyan Suren Aramais oğlu. Səhv etmirəmsə, adını hara isə yazmısınız. Zəhmət olmasa, yoxlayın görüm, o, hansı otaqda qalır? Mən bilən ona ikinci mərtəbədə yer verməli idiniz.

– Hə, hə, yadımdadır. Ancaq o adamdan baş açmadım. – Administrator başını yana əyib dodağını büzdü.

– Necə bəyəm? - Fərman təəccüblə soruşdu.

– Necəsi odur ki, düzdür, mənə tapşırdığınız Ulubabyan Suren Aramais oğlunun adını burada qeyd etmişəm. – Administrator qarşısındakı qeydiyyat dəftərçəsini göstərdi. – Siz gedəndən cəmi beş-on dəqiqə sonra anket doldurmaq üçün onun pasportunu alıb nəzərdən keçirəndə çaş qaldım. Düzü, gözlərimə inanmadım. Sizin mənə dediyinizlə, şəxsiyyət sənədində göstərilən ad-familiya uyğun gərmirdi. Pasportda ayrı ad-familiya idi – Poqosyan Andranik Vazgen oğlu. Təəccüb məni götürdü. Soruşdum ki, vətəndaş, sizi tapşıran adamın dediyi ad-familiya, pasportla düz gəlmir. Bu, nə hoqqadır?! Açığını deyim ki, bir qədər əsəbləşdim də. O, suçlu adamlar kimi özünü itirdi. Burnunun ucuna qədər qızardı. Tez pasportunu əlimdən qapdı. – Administrator gülə-gülə: – Bəli almadı, qapıb, üstəlik məndən üzr istədi. Dedi ki, siz haqlısınız. Bu, mənim yox, xalam oğlunun pasportudur. Səhvən dəyişik düşüb. Mənə bir saat möhlət verin, öz pasportumu götürüb gəlim. Mən də razılaşdım. Bir saat oldu on saat, gəlmədi. Sizə görə gecənin yarısına qədər ikinci mərtəbədə bir adamlıq nömrəni ona saxladıq. Gördüm, gəlmədi, daha verdik başqasına. Nə məsələdirsə, o adam buralara üzükmür. Siz onunla rastlaşmamısınız?

– Xeyr, – Fərman könülsüz cavab verdi.

– Axı, siz özünüz onu mənə tərifləyirdiniz ki, bağ belə, bostan belə. Yaxşı adamdır, bir yerliyik, qonşu kəndliyik, yaxın dostumdur... – Administrator bunları deyib baxışlarına təmkinli ifadə verdi və soruşdu:

– O adamı hardan tanıyırsınız?

– Elə həmin gün, ilk dəfə vağzalda rastlaşmışıq. Maşına oturanda tanış çıxdı. Evimə apardım. Bir yerdə çay içdik, çörək yedik. Bazar günü burada görüşməliydik. Özü xahiş etmişdi. – Fərman bunu deyib təəccüblə çiyinlərini çəkdi.

Altmışa yaxın yaşı olan administrator stulunda yırğalanaraq:

– Eh, Fərman! Fərman! Qonşu, özün bilirsən ki, uzun müddət paqon gəzdirmişəm. Otstavkaya çıxandan sonra buralarda başımı girləyirəm. Əslində gəlib-gedənlərə göz qoymaq üçün buranın özünə də çekist lazımdır. Yoxsa mənim qara qaşıma, qara gözümə bənd olublar? Gəl dərinə getməyək. Elə şeylər var ki, açıb-ağartmaq olmaz. Bir sözlə, onu bil ki, çekistlər tükü-tükdən seçir. Bu işdə saç ağartmışam. O adam dedi ki, guya pasport onun deyil. Dəyişik düşüb. Qələt eləyir!! Gözünün içinə qədər yalan danışırdı. Axı, mən çekistəm. Bəs şəklə nə söz?! Pasportdakı şəkil özününkü idi. Poqosyan Andranik Vazgen oğlu. Sizə dediyi Ulubabyan Suren Aramais oğlu uydurma ad-familiyadır. Nə məqsədləsə ad-familiyasını düz deməyib, o adam sizi aldadıb.

Fərman tora düşdüyünü hiss edib, söhbəti uzatmadan administratorla xudahafizləşdi. Pərt halda arvad-uşağının yanına gəldi və uşaqlaqrın yanında özünü sındırmamaq üçün Mədinə xanıma:

– Sən demə, Suren kirvənin qızı ölüm ayağında imiş. Sağalacağına ümid olmadığı üçün həkimlər məsləhət görüb ki, rayona aparsınlar. Suren kirvənin başı qarışdığından bizimlə görüşə bilməyib. Dünən xəstə qızını rayona aparıb. – Fərman arvad-uşağına bu sözlərdən başqa heç nə demədi. Onlar kor-peşman mehmanxananı tərk etdilər.

Namiqin əlindəki tər çiçəklər, atasının Suren kirvəyə olan inamı, ehtiramı kimi getdikcə solub təravətini itirirdi. Bu tər çiçəklər bəlkə də Fərmanın sadəlövhlüyü, qəlbinin paklığı ucbatından, inanıb kirvə dediyi Surenin felinə düşməsinin xəcalətini çəkirdi...

(Ardı var)

Əli İLDIRIMOĞLU

525-ci qəzet.- 2010.- 5 may.- S.6.