Xəyal memarı
Ağdam turistlər
arasında maraq doğuran 20 ruhlar şəhərindən
biridir.
WebUrbanist.com
“Ruhlar şəhəri” – 15
Mən
Ağdamı yenidən tikəcəyimizə çox
inanıram. Bitməyən müharibə yoxdu, bu dava da bitəcək.
Dağılan şəhər ev-ev, tin-tin,
küçə-küçə tikiləcək. Parklar, bağlar, yollar salınacaq. Uşaqlar
yenə məktəbə, atalar, analar işə gedəcək,
karusellər yellənəcək, xəzəllər
süpürüləcək, küçələrə su səpiləcək...
Gecələr yağış damlalarının
evimizin damında bəstələdiyi simfoniyanın
notlarını səhərlər günəş
bütün şəhərə yayacaq. Unudulacaq
bütün kədərlər, ...şəhər
yeni sevgi dastanı yaşayacaq.
Heç bilirsənmi,
Ağdamı xəyallarımda neçə dəfə
tikmişəm?! Uşaq vaxtı qonşu Şahinlə həyətimizdəki
qum təpəciyində şəhər
salırdıq – yolları, tunelləri, evləri olan şəhər.
Hər dəfə də dağıdıb əvvəlkindən
daha yaxşısını tikirdik. Bax o
qumluqdakı kimi hər gecə dünənki şəhəri
dağıdıb yenisini tikirəm.
lll
Mənimlə
Ağdamı tikməyə gedərsənmi? Gedərsən, bilirəm!
İnanıram sənə, səninlə canbir qəlb
olmadımmı bu 15 yazımda – 15 səyahətimdə...
Birinci bilirsən,
nədən başlayarıq? Şəhərin bərpası
komissiyasını yaratmaqdan. Sonra bu
komissiya üzvlərini müharibədən sonra yerlə-yeksan
olan Varşavanın necə tikildiyini öyrənsinlər deyə
Polşaya göndərərik. Varşava
foto, video arxivlər, adamların yaddaşıyla yenidən əvvəlki
görkəmində tikilib, binaların rənginə qədər
bərpa ediblər. Yaxşı təcrübədir,
öyrənərik. Yadıma Minsk qrupunun amerikalı həmsədri
Metyu Brayzanın Ağdamın işğalının 15-ci
ildönümü ilə bağlı “Hesabat Mirşahinlə”
verilişində söylədikləri düşür:
“Ağdamda gördüklərim məni dəhşətə
gətirdi. Böyük bir şəhər
xarabazarlığa çevrilmişdi. Mən
özüm polyakam. Ağdamın
işğalı mənə ikinci dünya müharibəsindən
sonra Varşavanın düşdüyü günü
xatırlatdı. O zaman faşistlər Varşavanı
darmadağın etmişdilər”.
Başqa təcrübələr
də var, baxarıq.
Bərpa
işlərini şəhər məscidindən, İmarət,
Qarahacılı qəbiristanlığından başlarıq.
lll
Xahiş edəcəm bizi küçələrə ad qoyma komissiyasına yazsınlar. Küçələrə ağac adlarını qoyarıq. “28 Aprel” olar Palıd prospekti, əvvəlindən axırınadək palıd əkirik. “Kommunist” küçəsini Küknar edərik. “Süleyman Sani Axundov” olar Vələs, “Əzizbəyov” Şam, “Voroşilov” Gilas, “Maksim Qorki” Alma, “Lenin”in əvvəlki çinarlarını bir də əkərik, olar Çinar küçəsi. “Budaqov”u Heyva, “İslam Hacıyev”i Söyüd adlarına dəyişərik. Şuşa dayanacağındakı məşhur armuddan o yana armud əkərik, Armud küçəsi deyərik. “26 Bakı Komissarı”nın sağ-solunda şabalıd əkərik, çiçəkləyəndə bilirsən nə gözəl görünür? Kiyevdə görmüşəm, onlar kaştan deyirlər şabalıda, şəhərin simvoludu.
Mənim “Əli İbrahimov” küçəm Gilənar adlanacaq. Heç gilənarı küçə boyu çiçəkləyən görmüsən? Bəs al-qırmızı gilənarlı yüzlərlə ağacı necə? Küçəmiz çiçəkləyəndə gələrsən bizə! Bir də gilənar yetişəndə gəl, yığım sənə də verim...
İmarətdə
Lerikdən gətirdiyimiz Dəmirağac əkib, oranı qoruq
edərik. Göygöldən Eldar şamı gətirib Lenin
bağının yerində yeni bağ salarıq. Qozlu bağa qoz ağaclarını Ordubaddan,
Zaqataladan, Fındıq küçəsinin
fındığını Qəbələdən, Narın
narını Göyçaydan, Almanın almasını
Qubadan, qovağı, vələsi İsmayıllıdan, ənciri
Abşeron kəndlərindən göndərəcəklər
dostlar. “Məşədi Abbas” küçəsinə
akasiya əkərik, özü də Lənkərandan gətirərik,
çiçəkləyəndə hər yan Lənkəran
akasiyasının ağ-çəhrayı rəngini alar.
Xaricə gedən biznesmenlərə deyərik oralardan da
yaxşı ağac tingləri alıb gətirərlər,
yeni-yeni küçələr salarıq. Bitəcək,
narahat olma, burda hər ağac bitir!
lll
Ağdam bazarında dünyanın hər yerindən gül toxumu gətirib satdırarıq. Hamı alar. Həyətlər, küçələr, bağlar çiçəklə dolub daşar. Hər məhəllədən bir gülün ətri gələr. Fəvvarələrin içində su zanbağı əkərik, yaşıl yarpaqları, ağ gülləri suyun üzünə çıxar.
Aeroportu tez tikmək lazımdır. Əvvəllər adına “alverçi”, “zavmaq”, “tovaroved” dediyimiz neçə-neçə biznesmenimiz Dubaya, İstanbula, Moskvaya, Şanxaya birbaşa uçacaq. Yadında qalsın, “Xəlilin stalovası”na mütləq əl gəzdirmək lazımdı. Gələn turistlər Xəlilin tabakasını yeməmiş getməsinlər.
Çaxır strateji məhsuldu, zavodları təcili bərpa edərik. “Ağdam” çaxırını ta rus “ağdamşik”ləri yox, fransız xanımları üçün istehsal edərik, konyakı da ingilis lordlarına satarıq. Limonadı müsəlman ölkələrinə ixrac edərik, onlara spirtli içki olmaz.
Şellidə nar zavodu açarıq. Göyçaylılara göstərərik nar necə olur.
Ta pambıq əkmərik, əvəzində taxıl becərərik. Mərzilidən üzü Haramı düzünə elə bir taxıl zəmisi salarıq ki, sorağı Qazaxıstana çatsın, təcrübəmizi öyrənməyə gəlsinlər. Amma Mərzilidəki üzərlik təpələrinə toxunmarıq, qalar.
...Uşaq vaxtı Mərziliyə qonaq gəlmişdik. Bir kömbə çörək götürüb nənəmlə üzərlik yığmağa çıxmışdıq. Nənəm üzərliyi qoparıb yerinə çörək qoyurdu. Deyirdi ki, üzərliyin yerini boş qoymazlar.
Bax həmin
yerləri saxlayarıq, üzərlik olan yerə başqa
şey əkməzlər...
lll
...İmarətdəki
stadionun tikintisini yubatmaq olmaz. “Qarabağ” öz
meydanında oynamalıdı. Gələnilki
Avropa kuboklarınadək hazır olmalıdı. Qonaqları öz aeroportumuzda gül-çiçəklə
qarşılayarıq. Oyundan sonra
apararıq Şuşaya, gəzdirərik, Cıdır
düzündə şəkil çəkdirərlər,
yedirib-içirib yola salarıq.
...Kəhrizlərin bərpasını
başı çıxana tapşırmaq lazımdı. Naşı adama etibar etmək olmaz. Şəhərə suyu yenə Qara Qayadan çəkərik,
əvvəlki kimi.
...Memarlardan xahiş edərik
çoxlu ev layihələri
cızsınlar, seçim bol olsun. Evlər qəşəng
olmalıdı, hər kəs öz zövqünə uyğun
layihəni seçər. Hər kəsin
evi memarlıq ənənələrinə uyğun tikilsin,
burada özfəaliyyətə yer yoxdu. Amma evlərin
hamısının damını ağ dəmirdən
vurdurarıq ki, bir rəngdə olsun. Yuxarıdan ağ damlı Ağdama baxan Allahın da
üzünü ağ edək!
...Çay
Evini əvvəlki görkəmində tikərik. Çertyojları
tapmasaq, Sadıq Murtuzayevdən alarıq, onda qalmış
olar. Nə təhər idisə, elə də
tikərik, ancaq əvvəlki yerində yox. Məsciddən
bir az aralı.
...Məscidi yaxşı təmir
edərik. Ustaları İstanbuldan, Səmərqənddən
gətirərik. Məsciddə azanı yenə
Hafiz oxuyar.
...Çörək
Muzeyinə qaçqınlıq illərinin yadigarı olan
çörəkləri eksponat kimi düzərik. Ərəblərin,
almanların, türklərin göndərdiyi yardım
unlarını qalın şüşə altında
nümayiş etdirərik. Gələcək balalar, nəvələr,
nəticələr elin dar gününü unutmasınlar...
...Xalça fabrikini ən
son texnika ilə təchiz edib, Qarabağ gəbələrinin
kütləvi istehsalına başlarıq. Abı
xala, Xuraman, Bəhruz, Hüseynov Vaqif kimi “tovaroved”lərimizin
təcrübəsi böyükdü. Adına “Qorpo”
deyilən Ağdam Şəhər Pərakəndə Ticarət
Birliyinin sədri olmuş Müseyib Məcidov yeni biznesmenləri
toplayar başına, dünyanın dörd bir tərəfində
erməni, İran xalıları deyə satılan gəbələrimizin
adını qaytarmaq üçün ixracı sürətləndirərlər.
...“Konzavod”a
strateji obyekt kimi baxmaq lazımdı. Qarabağ
atının şöhrətini qaytarmalıyıq. Növbəti olimpiadaya öz atımızla gedərik.
Neçə milyonasa kənardan at almaq
ayıbdı. Bir azdan özümüz
başlarıq ora-bura at satmağa.
...“Natəvan”
qızlar bayramını, “Xarı bülbül”
festivalını bərpa etdirərik. Polad
Bülbüloğluna deyərik gəlib təşkil eləsin.
Ta Moskvada işlədiyi bəsdi. German da ona kömək eləyər.
...Dostlar turist firmaları
açar. Gələn qonaqlara Şahbulaqda Koroğlu
qalasını, Ağdamın kurqanlarını, Füzulidə
Azıx mağarasını, Əsgəran qalasını, Vəngdə
Qandzasar, Kəlbəcərdə Dastagir Alban kilsələrini,
Şuşa qalası, Turşsu, Qırxqız yaylası,
min-min bulaq, daha nə bilim nələri göstərərik. Dünyanın hər yerindən şəhərimizə
turistlər axışar.
...
lll
Sən də gələrsən!
Gözləyəcəm Səni!
Bu yazılarımla sənə çox acılar
yaşatdım!
Bir az dincələrsən...
Bilirsən,
bura daha ruhlar şəhəri deyil. Burdakı ruhlar ilahi
bir əfsunla öz bədənlərinə döndü.
Xatırlayırsanmı, yazmışdım: “Yaxşı bax
bu külə, çünki gələcəyin bu küldən
yoğrulacaq...”. Allah onları
yanmış ruhların külündən yoğurdu,
ağızlarına nəfəs üfürdü...
Həyətimizdəki
kötükdən pöhrələyən cavan tut
ağacının yarpaqlarını daha kabus nəfəsi əsdirmir...
Oğlumdu, tut
çırpır, şipşirin...
Yuxu kimi şirin tut...
Vahid QAZİ
525-ci qəzet.- 2010.- 28 may.- S.8.