“Kıbrıslılar Azərbaycana ən yaxın türk xalqlarındandır”

FƏXRƏDDİN MƏMMƏDOV: “DÜNYADA NƏ QƏDƏR ÇOX OLSAQ, O QƏDƏR QÜVVƏTLİ OLARIQ”

Quzey Kıprıs Türk Cümhuriyyətinin Yaxın Doğu Universitetinin prorektoru, mühəndislik fakültəsinin dekanı, professor Fəxrəddin Məmmədov bu günlərdə “525-ci qəzet”in qonağı olub. Qeyd edək ki, 15 ildən artıqdır sözügedən universitetdə çalışan F.Məmmədov həm də Kıbrısda Azərbaycan diasporuna rəhbərlik edir.

– Fəxrəddin müəllim, artıq xeyli müddətdir ki, siz Kıbrısda çalışırsınız. İşləmək üçün buranı seçməyiniz nə ilə bağlıdır?

– Mən 1970-ci ildə Bakıda Neft Kimya İnstitutunu bitirmişəm. 1988-ci ildən 1995-ci ilə kimi Əlcəzairdə və Mərakeşdə universitetlərdə çalışmışam. 1994-cü ildə Bakıya dönüb, bir il sonra isə Kıbrısın məşhur Yaxın Doğu Universitetində çalışmağa başladım. Əvvəlcə bu universitetdə elektronik və xəbərləşmə kafedrasının müdiri kimi çalışdım. Beş il sonra, yəni 2000-ci ildən isə mühəndislik fakültəsinin dekanıyam. 2001-ci ildən bu yana isə bu fakültənin dekanı olmaqla paralel həm də universitetin elmi işlər üzrə prorektoruyam. Eyni zamanda Kıbrısda Azərbaycan diasporasının rəhbəri, Azərbaycan-Quzey Kıbrıs Mədəniyyət Mərkəzinin sədriyəm.

Mənim çalışmaq üçün Kıbrısı seçməyimin çox səbəbi var. Birinci səbəbi budur ki, kıbrıslılar da türkdürlər. Kıbrıs türklərinin Azərbaycan türklərinə çox yaxınlığı var. Bu həm danışıqda, həm də demək olar bir millət olmağımız da özünü göstərir. Digər tərəfdən kıbrıslılar da azərbaycanlılar kimi bir çox tarixi hadisələrə səhnə olublar. Bilirsiniz ki, Kıbrıs xalqı tarix boyu bir çox imperatorluqlar dönəmindən keçmiş xalqdır. Deyərdim ki,

KIBRISLILAR AZƏRBAYCANA ƏN YAXIN TÜRK XALQLARINDANDIR

Orda azərbaycanlılar üçün gözəl bir ortam var. Sadəcə, bizim universitetdə 180 nəfər azərbaycanlı təhsil alır.

–Bildiyimə görə, bu universitetdə başqa xarici ölkələrdən də tələbələr təhsil alırlar. Yəqin bu həm də təhsilin səviyyəsi ilə bağlıdır...

–Bizim universitetdə 55 xarici ölkədən tələbə təhsil alır. Bunların içində həm Avropa, həm Asiya ölkələri var. 65 kafedra fəaliyyət göstərir. Dünyada mövcud olan bütün fakültələr Yaxın Doğu Universitetində var. Bu universitet bir neçə dünya akkredisiyon qurumları tərəfindən akkreditə olunmuş təhsil ocağıdır. Buna nümunə kimi Avropa Birliyi, YUNESKO, İslam Konfransı Təşkilatını göstərmək olar. Çünki bu universitetdə hər şey şəffafdır, oxumaq ancaq biliyə əsaslanır. Universitet özəldir, amma orda təhsil alan

AZƏRBAYCANLILARA BAŞQA ÖLKƏLƏRDƏN FƏRQLİ GÜZƏŞTLƏR TƏTBİQ OLUNUR

Əsas güzəşt bundan ibarətdir ki, kim Azərbaycanda Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının təşkil etdiyi imtahanlardan 500 və ya artıq bal yığırsa, o zaman Yaxın Doğu Universitetində təhsil haqqı və yataqxana pulu ödəmir. Yəni tam universitet hasabına oxuyur. Əvvəl bal 450 idi, amma bu ildən 500-ə qalxdı. Digər bir güzəşt isə bundan ibarətdir ki, Azərbaycandan gələn tələbələrə bir paket proqramı tətbiq olunur. Proqramın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, azərbaycanlı tələbə oxumaq, yataqxanada qalmaq və yemək üçün il ərzində 4 min manat ödəyir. Başqa ölkələr üçün bu məbləğ artıqdır. Məsələn, Türkiyədən gələn tələbələr üçün buna görə 6 min avro nəzərdə tutulub. Elə ölkələr var ki, onlar sadəcə oxumaq üçün 3500 avro ödəyirlər.

–Bu güzəştləri nəzərə alsaq, Yaxın Doğu Universitetində oxuyan azərbaycanlıların sayının az olmasını demək olarmı?

–Əgər desəm ki, 180 nəfər çox azdır, bu, doğru olmaz. Eyni zamanda böyük rəqəm də deyil. Yəni orta bir göstəricidir. Amma daha çox tələbənin gəlməsində fayda var. Xüsusilə, bizim universitetdə böyük reputasiyası olan stomatalogiya, farmokologiya, müalicə işinin profilaktikası kimi fakültələr var ki, onlar dünyada sayılan fakültələrdən hesab olunur. Tibb fakültəsinin xəstəxanası dünyada tanınan və akkreditə olunan tibb ocağıdır. Belə fakültələrdə nə qədər çox azərbaycanlı təhsil alsa, bu bir o qədər fayadalıdır. Çünki dediyim kimi bu fakültələrdə təhsilin səviyyəsi çox yüksəkdir.

–Bəs azərbaycanlı tələbələr ən çox hansı ixtisaslara üstünlük verirlər?

–Beynəlxalq əlaqələr və biznes ixtisasına maraq daha böyükdür. Elə qruplar var ki, orda bütün tələbələr azərbaycanlılardır. Son illər bank maliyyə ixtisasına, turizm otelçiliyə də maraq artıb. Biomedikal mühəndisliyi fakültəsində oxuyanlar da çoxdur. Amma bu ildən tibb fakültələrinə də gələnlər artıb.

–Yaxın Doğu Universitetində 55 ölkədən tələbələrin təhsil aldığını bildirdiniz. Kıbrısın dünyada tanınmamasını nəzərə alsaq, diplomların tanınmasında hər hansı problem yoxdur ki?

–Baxmayaraq ki, siyasi cəhətdən Kıbrıs tanınmayıb, amma diplom məsələsində sərhəd yoxdur. Əvvəldə vurğuladım, Yaxın Doğu Universiteti Dünya Universitetləri Birliyi, YUNESKO, Avropa Biliyi universitetləri tərəfindən tanınır. Diplomda həmin qurumların da möhürü olur. Universitetin diplomlarının tanınmasında heç bir problem yoxdur. Ümumiyyətlə,

YAXIN DOĞU TƏKCƏ KIBRISDA YOX, HƏM DƏ TÜRKİYƏDƏ ƏN BÖYÜK ÖZƏL UNİVERSİTETDİR

Burada 18 min tələbə təhsil alır. İki min nəfər isə kollecdə oxuyur. Digər tərəfdən Kıbrısda ancaq stomatologiya, müalicə işinin proflaktikası, bir də farmokologiya fakültələri ancaq bizim universitetdə var. Üçüncüsü, bu təhsil ocağı bayaq sadaladığım beynəlxalq qurumlar tərəfindən tanınır və ən böyük universitet sayılır. Burada super kompüterlər var. Hansıki dünyanın sadəcə 28 universitetində belə kompüterlər mövcuddur. Biz kompüterlərin gücünə görə, 28 ölkə arasında 13-cü yerdəyik. Super kompüter deyəndə, bu 1500 kompüterin birləşməsidir. Onun içində elə bir birləşmə var və bütün dünyaya açılır. Bir sıra xəstəliklərin, o cümlədən xərçəng xəstəliklərinin, iqlim dəyişikliklərinin analizində istifadə olunur. Dünyanın bilim adamları, alimləri bundan istifadə edirlər və deməli, bu texnika həm də azərbaycanlı alimlərə də açılır. Yaxın Doğunu fərqləndirən cəhətlərdən biri də budur. Yaxın Doğu Universitetinin dənizçilik fakültəsi var, gəmisi var, otel-turizm faküləsi var, oteli var, xəstəxanası, ambulans təyyarəsi var. Universitet 1988-ci idə qurulub, 90-cı ildə fəaliyyətə başlayıb və 20 ildə çox böyük inkişaf yolu keçib. Dünyada çox az kitabxana var ki, 24 saat ərzində, həftənin 7 günü işləsin. Yaxın Doğunun belə bir kitabxanası var.

–Bəs azərbaycanlı tələbələrin təhsil səviyyəsi barədə nə deyə bilərsiniz?

–Mən tələbələrimizdən çox razıyam. Düzdür, orta səviyyəli tələbələr də var. Amma xüsusilə, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının keçirdiyi imtahanlar zamanı yüksək bal yığan tələbələrin bilik səviyyələri daha yüksəkdir. Bu universitetdə

TƏLƏBƏDƏN YALNIZ OXUMAQ TƏLƏB OLUNUR

və onlar da üzərlərinə düşən bu işi yerinə yetirirlər.

–Siz həm də Kıbrısda Azərbaycan diasporasının rəhbərisiniz. Bu istiqamətdə fəaliyyətiniz əsasən nədən ibarətdir?

– Kıbrısda artıq yetərincə azərbaycanlı var və bəzən onların müəyyən problemləri yaranır. Ona görə mən düşündüm ki, bir mərkəzin yaradılmasına ehtiyac var. Biz beş il əvvəl, 2005-ci ildə Kıbrısın Daxili İşlər Nazirliyinə müraciət etdik və Azərbaycan-Quzey Kıbrıs Mədəniyyət Mərkəzini yaratdıq. Kıbrısda hazırda 250 nəfərə yaxın azərbaycanlı yaşayır. Onların 30 nəfəri ali məktəblərdə müəllim kimi çalışırlar. 15-20 nəfər həmyerlimiz isə bizneslə məşğul olur. Yəni onlar ailələri, övladları qarışıq 250 nəfərə yaxındırlar. Biz Kıbrısla Azərbaycan arasında mədəni əlaqələrin inkişafı üçün də bir sıra layihələr gerçəkləşdirmişik. Eyni zamanda Azərbaycan üçün önəmli olan günləri, həm də ağrılı günlərimizi Kıbrısda bir araya gələrək geniş qeyd edirik. Simpoziumlar da təşkil edirik. Biz Yaxın Doğu Universitetində Füzuli, Dədə Qorqud simpoziumları keçirmişik. Həmin tədbirlərə Azərbaycandan da alim və ziyalıları, musiqiçiləri dəvət edirik. Siyasətçilər, millət vəkilləri də tez-tez Kıbrısa gəlirlər. Yaxın Doğuda on nəfər azərbaycanlı professor çalışır. Mən bir məqamı da vurğulayım ki, bu ildən Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin xətti ilə Gürcüstanda yaşayan və bu ölkənin vətəndaşı olan azərbaycanlılar burda pulsuz oxuması təmin olunub. Bəlkə də Yaxın Doğu Universiteti dünyada yeganə təhsil ocağıdır ki, bu cür layihə gerçəkləşdirilib. Bu, müqavilə əsasında həyata keçirilib.

–Tələbələr hansı əsaslarla seçilir?

–Biz özümüz gedib bu tələbələri seçirik.

Şərtə görə, birinci tələbə Gürcüstan vətəndaşı olmalıdır. Bu ölkənin tələbə qəbulu üzrə imtahanlarına qatılmalı, orda müəyyən bal yığmalıdır. Sonra Azərbaycan Kıbrısdakı mədəniyyət mərkəzi, Diaspora Komitəsi, Yaxın Doğu Universiteti o tələbələrin sənədlərini dəyərlədirir və onlar təhsil almağa başlayırlar. Bu 3 illik bir müqavilədir. Gələcəkdə ehtiyac olsa, bunu artırmaq olar. Onlar əsasən, biznes, otel- turizim, bank-maliyyə ixtisasları üzrə təhsil alırlar. Bu sahələr Azərbaycanda o qədər də yayılmayıb. Otel-turizm xaricdə daha çox inkişaf edib, nəinki Azərbaycanda. Bütün təhsil ingilis dilində aparılır. Şərtə görə də gürcüstanlı tələbələr təhsillərini başa vurub Gürcüstana qayıtmalıdırlar.

– Azərbaycanlı tələbələrdən təhsili başa vurduqdan sonra Kıbrısda qalıb işləyənlər varmı?

– Bəli, beş nəfər azərbaycanlı tələbə universiteti bitirdikdən sonra orda qalıb və biznes sahəsində çalışırlar. Kıbrısda azərbaycanlılara hər zaman hörmətlə yanaşırlar. – Beş il əvvəl Kıbrısla Azərbaycan arasında birbaşa uçuş həyata keçirildi və rəsmilərin görüşləri oldu. O zaman Azərbaycanın Kıbrısı tanıyacağı barədə fikirlər də səslənirdi. Ümumiyyətlə, indi Kıbrısda bu məsələyə yanaşma necədir?

– O uçuşların gerçəkləşməsində mənim də əməyim olub. Kıbrısın tanımasına gəlincə, bilirsiniz ki, ortada Qarabağ problemi var. Ona görə də bu Azərbaycan üçün çətinlik yaradır. Kıbrısda hökumət dəyişikliyi oldu və indi problemin çözülməsi də çox sürətlənib. Bu məsələ bu və ya başqa formada həllini tapıb çözüləcək. Kıbrısda da bunu bilirlər və Azərbaycanın tanımama səbəbini də anlayırlar. Bir zamanlar bu səbəbi bilmirdilər. Amma indi

KIBRIS TÜRKÜ AZƏRBAYCAN HƏQİQƏTLƏRİNİ YAXŞI BİLİR

– Diasporla iş üzrə Dövlət Komitəsi ilə əməkdaşlığınız hansı səviyyədədir? Sizə nə kimi dəstək verilir?

– Mənəvi, sosial baxımdan bu komitənin bizə yardımları olur. Məsələn, hansısa musiqi qrupunun gəlişi, müxtəlif vəsaitlərlə yardımlar və s. Amma tədbirlərin maliyyə tərəfi öz hesabımıza həyata keçirilir. Mənim universitetin rektor yardımçısı olmağımdan dolayı, imkanlarım maliyyə işini çözməyə yetir.

–Demək olar, xeyli müddətdir Azərbaycandan kənarda çalışırsınız. Bakıya qayıtmaq istəyirsinizmi?

–İndi texnologiya çox inkişaf edib. Mən on il bundan əvvəl bir ölkədən başqasına zəng edəndə çox çətinliklər çəkirdim. İndi bir dəqiqəyə bütün dünya cibində olur. İstədiyin adamla görüşürsən, yazışırsan. İnternet, digər texniki imkanlar insanları bir-birinə o qədər yaxılaşdırıb ki, ofisdə olmadan belə onu idarə edə bilirsən. Mən burda oturub orda nə gərəkirsə, onu görürəm. Digər tərəfdən bu gün harda olmağın önəmli deyil. Önəmlisi budur ki,

DÜNYANIN HARASINDA OLURSAN-OL, AZƏRBAYCANLI OLDUĞUNU UNUTMAMALISAN

Milli mənəvi dəyərlərini qorumalısan. İkicisi, çalışmalısan ki, hər zaman vətənini ləyaqətlə təmsil edə biləsən. Əlbəttə, vətən daha yaxşıdır. Lakin azərbaycanlıların istənilən ölkədə olmasında, orda çalışıb dövləti, vətəni təbliğ etməsində fayda vardır. Xüsusilə, xaricdə vəzifədə olan, ali məktəblərdə çalışan ziyalı təbəqənin olması bizə çox lazımdır. Dünyada nə qədər sayımız çox olsa, o qədər yaxşıdır. Bir şərtlə ki, vətənlə ipləri qoparmayasan hər zaman əlaqəni saxlayasan. Mən bir ilin 3 ayını Azərbaycanda keçirirəm. Mənim Amerikada, Avropa ölkələrində yaşayan azərbaycanlılarla əlaqələrim var. Bir həqiqət var ki, dünyada nə qədər çox olsaq, səsimiz ucadan gəlsə o qədər qüvvətli olarıq. Təbii əsas məkanımız vətənimiz Azərbaycandır. Amma indiki vaxt dünyada olmağımız daha vacibdir. Bakıya bu dəfə Qurban bayramı münasibətilə yaxınlarıma baş çəkmək üçün gəlmişəm. İki gündə başqa təmaslarda da oldum, universitetlər arasında iş birliyini müzakirə etdik. Diaspora Komitəsində də oldum. Bir neçə gündən sonra Almaniyada gənclər konqresi olacaq, Yaxın Doğu Universiteti və mən də ora dəvətliyik. Bu məsələ ətrafında da təmaslarımız oldu. Bir həqiqət var ki, əgər xaricdə hər hansı işdə çalışan azərbaycanlı paralel olaraq həm də diaspor sahəsində fəaliyyət göstərsə, ölkəni təbliğ etsə, onda biz daha güclü, qüvvətli olarıq.

P.SULTANOVA

525-ci qəzet.- 2010.- 20 noyabr.- S.9.