ORALARDA KİMLƏR VAR : HAKAN ARSLANBƏNZƏR

DƏRGİLƏR ARASINDA KEÇƏN ÖMÜR

Hakan Arslanbənzər kimdir? Şair.1971-ci ildə Qarsda doğulub. Anadolu lisəsi məzunu. İşlətmə və ingiliscə müəllimlik kursunda təhsil alıb,amma sona qədər davam etməyib.

“Dərgah” dərgisində başladığı nəşriyyat həyatını 1997-ci ildən bu tərəfə İcabi Akçaoğlu ilə birlikdə davam etdirib. “Şəhrəngiz” və 2000-2001-ci illərdə təkbaşına çıxardığı “Atlılar”da çalışıb. Sonra Erən Safiylə birlikdə “Huruç” dərgisini yaradıb. Neo-epik şeirin yaradıcılarından hesab olunur. Hal-hazırda “Yas Yazısı” adını verdiyi şeir nədir antologiyası ilə məşğuldur.

İstanbulda yaşayır, şəxsi saytı var. Evlidir, iki oğlu var. 1994-ci ildən bəri şeirləri, 96-cı ildən bu yana müxtəlif janrlarda yazıları yayımlanır. “Dərgah” və “Klavuz”dan başqa,özünün bir vaxtlar çıxardığı “Şəhrəngiz”, “Atlılar” dərgilərində yazdı. 2005-ci ildən bu yana “Fayrap” dərgisini çap edir.Şeirdə, siyasətdə və mədəniyyətdə populizmin tərəfdarıdır.Şeir kitabları: “ÇOX ÜZGÜNƏM”.

Tənqid üzrə kitabı : “İMGƏNİN ÖLÜMÜ”.

“Atlılar”, “Huruç” və bunlardan sonra “Fayrap”da müdafiə etdiyiniz “neo-epik” şeir, bu gün düşündüyünüz təsir gücünü ala bilibmi? “Fayrap”ın bu təsirdə bir rolu varmı?

Mən bu şeirin nəzəriyyəsini yazmadım.Şeirin özünü yazdım. Heç bir yazım yazdığım şeirlər qədər təsirli olmadı.Yazıda ifadə etdiyim şiddəti qarşılayacaq bir oxucu, yazar dəstəsi, zəmini yox. Amma şeirlərim, bu gün hələ müxtəlif dirənişlərlə qarşılaşsa da, türk şeirinin bəzi müqayisələrinə görə asan qəbul edildi deyə bilərəm. Mənim nə yazdığımı bu gün 18 yaşını aşmış, litseyi bitirmiş hər şeir oxucusu rahatlıqla anlaya bilir. Neo-epik şeirin iki yönü var: hərəkət və məktəb. Hərəkət mənim düşündüklərimdən daha irəli çıxdı, çünki hərəkəti, axımı saxlayan şeirlərdi,bir də mənim və digər neo-epik şairlərin şeirləri. Türkiyədə şeir anlamaq gücünü özündə saxlayır.Şeir çox asan oxunur, çox güclü bir təsiri var və bu təsir də asanlıqla başa düşülür.Fəqət məktəb məsələsi mənim gözlədiyim qədər olmadı.Bu da, ölkəmizdə tənqid və nəzəriyyə sahəsinin hələ də güclü olmaması ilə bağlıdır.Bunu mən bir giley və kimisə günahlandırmaq üçün söyləmirəm.Türk toplumu kütləvi bir toplum, şeir də müəyyən mənada bir sənət. Yazılarıma çox sərt qarşı çıxan insanlar belə şeirlərimdən asanlıqla təsirlənirlər və bu hardasa çox təbii bir şey.Türkün təbiətində olan bir şey.

“Şəhrəngiz”, “Atlılar”, “Huruç”, “Fayrap” çox güclü tənqidlərlə vurub-yıxan bir dərgi, polemikaya yer verən bir mətbu orqanlar. Ədəbiyyat dünyamızda tutduğunuz bu tərzə qarşı hansı məqamları gözləyirsiniz?

Doğrusu mən vurub-yıxan deməzdim, amma siz belə düşünürsünüz,belə başa düşülürsə qoy olsun.Bir sözüm yox. Bəzi şeylər var ki, onları həyata keçirmək üçün bəzi başqa şeylərin aradan çıxarılması gərək, bu yolda arxa plana atılması gərək və ya qəti surətdə ondan imtina edilməsi lazım. Biz bunlardan bəzilərini “Şəhrəngiz”, “Atlılar” və xüsusiylə də “Huruç” dərgilərində demək olar ki, yetərincə elədik. “Fayrap” daha öncə çıxardığımız dərgilərin elədiyi işlərdən daha qurucu şeylər eləmək üçün çıxdı.Bir şeylər elədik,bir sahə açdıq, ortalığı bir az təmizlədik. Bu təmizlik sözünün altından qırmızı bir xətt çəkək,xüsusi vurğulayaq onu.Təmizlik özü də heç zaman tam təmiz olmur, bunu da deyim.Bir şeylər itirmədən və təmizlik eləmək üçün bir az kirlənmənin də olması çox təbiidir.Bizim elədiyimiz bəzi kirli,səliqəsiz işlərin olduğunu danmaq olmaz.Para, şöhrət, mövqe kimi ədəbiyyat baxımından yetərincə məşhur olmayan şeyləri qarşımıza məqsəd qoymamaq üçün əldə etdiyimiz gücü yenə ədəbiyyata sərf elədiyimizə görə bu kir və çirkinliyin bizdə qalmadığına inanıram. Amma bunun bizdən asılı olmayan bəzi sonucları da oldu.Bəziləri bizdən təsirlənərək işi çox şəxsiləşdirdilər.Biz bir deyirdiksə, onlar on deyirdilər,biz altı ay çalışmışdıqsa,onlar altı ildir çalışır. Ən son, mənim çıxardığım dərgilərdə yazmaqla tanınmış bəzi insanların yeni bir dərgi çıxarmaq üçün toplandıqlarında “Hakanı aradan götürəcəyik” deyə yola çıxdıqlarını eşitmişdim.Dərgi çıxardılar,sonra sevdiyim hər kəsi aldılar qabaqlarına,tənqid etdilər. “Fayrap”da bu cür şeylər üçün imkanımız azdır,yəni səhifələrimizin sayı onlara vaxt sərf etməyə imkan vermir.Bəzən bir iki sətirlə lağa qoymaq kimi cavablar veririk.Bu da var təbii: mən artıq 25 yaşında deyiləm.

Dərginiz çox gənc isimləri kəşf edib, onlara neo-epik şeir anlayışı yolunda bir güvəncə verib. Bu gənc nəsil şairlər ilə “Fayrap” arasındakı əlaqə necə inkişaf edir?

Bəzən biz onları kəşf edirik, bəzən onlar bizi kəşf edir.Bu, “Şəhrəngiz”dərgisini çıxardımız zamandan bəri belədi.Mən Ankaranın dərgi çap edən bütün nəşriyyatları ilə daima əlaqədəyəm. Hətta məktəblərdə çap olunan dərgiləri belə izləyirəm. İşin bu tərəfi deyərdim ki, mənə çox hərəkətlilik və ləzzət verir. Hər hansı bir pis fikir düşünmədən, heç bir kompleks içinə girmədən dərgilərin xüsusiylə son bölümlərinə baxdığınızda bir şeylər yarandığını hiss edirsiniz.Kəşf etmək bir az maraq verən bir şey. Əsl məsələ ondan sonra başlayır.Bu gənclərə daha çox diqqət versəniz,bir çoxu bu diqqətin altından çıxmaya bilir. Hətta bir az ərköyün olmağa başlayırlar.İşlərindən və məsul olduğu şeylərin fonundan artıq onlara icazə veriləndə, sizə düşmən olub əsib coşurlar. Öz mövqeyinizi əldən vermədən, xüsusiylə psixologiyanızı ortaya qoymadan bir az mərhəmətli, bir az da onların istəklərini başa düşərək bu işin içindən çıxmaq mümkündür.İnsanlar müxtəlifdir.Bəziləri mənim dediklərimə hörmətlə yanaşır və işə həvəslə başlayırlar.Bəziləri isə özündən bəy kimi həmən ulduz olmaq məsələsini ortaya qoyur.Biz bir az “Fənərbağçalıyıq”, bəzən gənc ulduzları da istədiyimiz kimi xərcləyə bilərik.Tam əksi olan da var.Tarixə keçməyə namizədlər də var.

YENİLİYİ, İSTİSNANI ALQIŞLAYIRAM

Dərginiz istisna təşkil edən bir dərgi.Həm dərgiçilik ənənəsi və həm də tərz, orjinallıq baxımından gerilərə dönsək “Fayrap”ın poetik, politik bağ qurduğu bir mənbəə vardımı?

“İstisnaçılığı” zarafat anlamında qəbul edək.Mən istisnaçı olmağı düşünmürəm.Bir az daha başqa, indiki ortama paralel olmayan tərəflərimizi demək istəyirsinizsə, bu daha çox bizim tarixi şüurumuzla əlaqəlidir.Ortam, varlıq, ətrafımızdakılar mənim öyrəndiyim və başa düşdüyüm tarixə uyğun gəlmir.Sanki başqa bir yerdə, başqa bir əl tərəfindən çəkilən tarixə daha yaxındır.Soruşsanız da mən dəqiq bir şey deyə bilmərəm. Sanki irlandalılar oxusun deyə yazırlar bəzi yazarlar, bəzi dərgilər. Bunun üçün də müxtəlif dövrlərdə ortaya atılan modalar sanki artıq bir ənənə halını almışdır.Sezai Karakoç ənənəçi olaraq başa düşülür məsələn.Sezai Karakoç ənənə ilə öz içini o qədər bir-birinə qarışdırmış ki, artıq həqiqətən modern şair olmuşdur, modernizmin yolunu rədd edəcək bir qüvvəyə qalxmışdır.Və öncəliklə modern şairdir.1955-70-ci illərə baxdığınızda Sezai Karakoç və Turqut Uyarın öndə olduğunu görürsünüz. İkisinin də öz modern düşüncələri çərçivəsində ənənə ilə sıx bağlantıları var onların.Mən də o dönəmin insanlarından, tələbələrindən biri olaraq bir tarix proqramı ardınca axtarışda oldum illərcə. “İkinci Yenin”in ikinci dönəminə çox böyük yaxınlıq hiss etdim, çünki təbiətimdə vardı bu. Orta məktəbdə oxuyarkən məsələn, ən çox oxuduğum şairlər bunlar idi: Mehmət Akif, Necip Fazıl, Nazım Hikmət. Məşrutiyət dövriylə 1960-cı illərdən sonra “İkinci Yenin” arasında, bu iki dönəmin siyasi düşüncələri arasında olduğu kimi bir yaxınlıq,bir bənzərlik, bir ortaq nöqtə olduğunu başa düşdüyümdə mənim üçün bir çox şeylər artıq aydınlaşmışdı.İsmət Özelin həm şeiri, həm düşüncəsinin üzərimdəki çox böyük təsiri ilə şeirlə siyasət arasında bir bağlantı olduğu artıq mənə tam aydın idi. Neo-epik bir şeirlə qarşı qarşıyaydım və müxtəlif siyasət, dünya sistemiylə vuruşan bir Türkiyə xəyalını özündə ifadə etməyə çalışan bir şeirin yeniləşməsinin, yenidən yaranmasının vacib olduğunu düşünürdüm. Fikirlərimi irəli və geri çalışdıraraq bu məsələni özüm üçün açmaq istəyirdim.Tənzimata, bir az daha geriyə gedərək bir konformizm, alışqanlıq, düşməni olan Nefiye doğru və onun əleyhinə. Yəni yaşıd şairlərin yazacağı siyasi şeirlərə doğru,irəli. Bu tarix demək olar ki, tam bir tarix deyil.Eynən Türkiyənin tarixi kimi: Türkiyənin də tam və yarımçıq yazılmış olan parça-parça və rəsmi yazılmamış bir tarix cizgisi var. Modern şeir araşdırmalarının piri Hüseyn Cöntürkün də dediyi kimi tənqid tarixin önündə getməlidir.Biz neo-epik baxımından tənqidi də buna qarşı yönləndirə bilsək,Türk şeir tarixinin buna görə yazılmasının da yolu açılmış olacaqdır. “Fayrap”ın əsas məqsədlərindən və quruculuq iddiasından biri də budur.Tarixin içindəyik və hətta bəzən şəxsən tarix bizik.

(Davam edəcək)

Tofiq ABDİN

525-ci qəzet.- 2010.- 16 oktyabr.- S.27.