Mənim adamım

VƏ YA ABEL MƏHƏRRƏMOV HAQQINDA DÜŞÜNCƏLƏR

Tanışlıqdan oxşarlığa ... və tam fərqliliyə

Məhşur Belçika şairi və dramaturqu Materlinq Morisə görə, xoşbəxtlik üç təməl üzərində qurulur – keçmişi unutmamaq, bu günün dəqiq qiymətini vermək və gələcəyə ümidlə baxmaq... Nə dərəcədə xoşbəxt olduğunu deyə bilmir. Yazısında həm də keçmişini unutmadığını və bu gününün qiymətini verdiyini isbatlamağa çalışacaq. Güman edir ki, bunu bacaracaq, gözəl və səmimi insan, dəyərli alim, pedaqoq və əvəzsiz dost barədə illərdən bəri ürəyində saxladığı mətləbləri bəyan edəcək.

Öncə Əflatun Amaşov adlı bir gənc var idi, – deyir. Borçalı mahalının Faxralı kəndindən gəlib Bakı Dövlət Universitetində təhsil alırdı. Jurnalist olmaq istəyirdi. Günün birində onun üçün təhsilini Mixail Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetində davam etdirmək imkanı yarandı. İsrarla şansını dəyərləndirmək istəyən gəncin işləri heç də rəvan getmədi. Çoxsaylı əngəllərlə üzləşdi, hətta naümid anları oldu. İnadından dönmədi və istəyinə çatdı.

Üzərindən xeyli vaxt ötür. İndi ömrünün yarım əsrini başa vuran həmin şəxs arzusunun reallaşması yolundakı maneələrin taleyini necə dəyişə biləcəyini götür-qoy edir. Həyat çox qəribədir, hər şey bir andaca məhv ola bilərdi, – deyə fikrə dalır. MDU-da oxuya bilməsəydi, nə edərdi? Heç şübhəsiz, bu, böyük fəlakət olardı. Bəlkə tələbə həyatını başa vurduqdan sonrakı tale yollarını heç yuxusunda belə təsəvvürə gətirməzdi.

Amma olmadı. İndi o zaman yaşananlarla bağlı bir çoxlarını xatırlayır. Yaxşı və pis bildiyi insanları nəzərində canlandırır. Başını möhkəm silkələyərək yaddaşının onda neqativ enerji yaratmasına yol vermir. Axı, həyatının dönüş nöqtəsi saydığı hadisədə böyük pay sahibi olan şəxs barədə fikir və düşüncələrini bölüşəcək. Zarafat deyil, Moskva yolundakı maneə nazir müavini idi. Məhz onun övladı MDU-ya gedəsiymiş. Lakin BDU-da həmin vaxt tədris hissə müdiri vəzifəsini tutan Abel müəllimin prinsipiallığı və qətiyyəti sayəsində gənc Amaşovun haqqı tapdalanmadı. Bakı Dövlət Universitetinin rektoru, Milli Məclisin üzvü, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, akademik Abel Məhərrəmovla həyat tanışlığı beləcə başladı...

Həmin ana qədər bir-birimizdən xəbərsiz eyni taleyi yaşamışıq – Bakıya gəlmiş, orta məktəbdən sevdiyimiz, arzuladığımız elm sahəsinin dalınca ölkənin ən adlı-sanlı ali məktəbinə – BDU-ya yollanmışıq, qohumsuz, simsarsız böyük şəhərin vağzal gecələrindən başlayan abituriyent həyatımızı yataqxanalı qayğılar əvəzləyib. Amma fərqliliklərimiz çoxdur və düşünürəm ki, məxsusi cəhətlərinə görə onun tam fərqli mərhələyə çatması labüd, qaçılmaz olub. Orta məktəbin qızıl medalı ilə elmə qədəm qoyan Abel seçdiyi kimya fakultəsini əla qiymətlərlə bitirib, cəmi 26 yaşında ikən Moskva Dövlət Universitetinin aspiranturasında namizədlik dissertasiyasını müdafiə edib və... vətənə qayıtmışıq. O, göstərdiyim uğurlarla, mən isə ondan xeyli sonrakı MDU təhsilimlə. Və yenə də fərqlilik. Bəzən elmə həvəs göstərəndə, nəyisə araşdırmaq, tətqiq etmək istəyəndə gözümün önündə onun həyat yolu ilə bağlı bu, canlanır. Həm həvəslənirəm, həm də tərəddüd edirəm. Həvəslənirəm ona görə ki, bu insanın fəaliyyəti bir elm adamına məxsus keyfiyyətləri canlandırmaq baxımından əvəzsiz məxəzdir və qibtə edilməyə, baxıb öyrənilmək nümunəsidir. Azərbaycan elminə 30-dək elmlər doktoru və namizədini bəxş etmək, elmi nailiyyətlər, ixtiralar... saymaqla bitmir. Bir anlığa düşünürsən ki, bütün bunlar 60 illik ömürə necə sığıb? Tərəddüdümün səbəbi isə Abel müəllim ola bilməkdə duyduğum çətinliklə bağlıdır. Elə bilirəm, o, bir alim üçün bəlli olan ən yüksək parametrdir, onun kimi olmayacaqsansa, qolunu çırmalamağa dəyməz.

Çətin bildiklərim və ya ağır zəhmətin bəhrəsi

Həyat hər bir halda hər kəs üçün çətindir. Amma Abel müəllim daha çətin bildiyim elm yollarında irəliləyib. Pillə-pillə, qarış-qarış. Bu cəhət ona hər pillədə dayanan insanın məziyyətlərini görməyə, dəyərləndirməyə, onu başa düşməyə imkan verib. Kiçik elmi işçi vəzifəsindən bir zaman təhsil aldığı fakultənin dekanı vəzifəsinədək yüksəlib. Doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib, bu böyük müəssisənin tədris hissəsinin müdiri olub. Bu mərhələdə son dərəcə labüd hadisə baş verib – elmi-pedaqoji, idarəçilik səviyyəsi yüksək qiymətləndirilən Abel Məhərrəmov prezidentin sərəncamı ilə Bakı Dövlət Universitetinin rektoru təyin edilib.

Prezidentin təyinatı çoxminli universitet kollektivinin ürəyincə idi. Universitetdəki hər kəs onu işgüzar, ideyalar irəli sürən və ideyalar üzərində inadkarcasına dayanan fəal vətəndaş kimi çoxdan tanıyır və qəbul edirdi. Məhz bu mühitdə BDU-da 1966-cı ildə tələbəlik həyatına başlayan alim 33 ildən sonra həmin universitetə rəhbərlik etməyə başlayıb. Bəlkə özü fərqinə varmır. Kənardan baxanlardan biri kimi mənə onun etdikləri yenə də deyim, son dərəcə çətin və mümkünsüz görünür və bu çətin yolda iki mühüm mərhələni aydın görürəm – 1999-cu ilədək olan dövr və ondan sonrakı. Əgər birinci mərhələ gərgin zəhmətlərlə yadda qalmışdısa, ikincisi bir növ, həm həmin zəhmətlərin bəhrəsinin qazanılması, həm də qurub-yaratmaq, novatorluq keyfiyyətlərindən doğan fəaliyyətin gerçəkləşdirilməsi ilə xarakterizə olunur.

Birincidən başlayaraq deyim ki, Abel müəllimin müasir kimya elmindəki tədqiqatları çoxşaxəlidir, müxtəlif maraqlı və mürəkkəb sahələri əhatə edir. Bu, daha geniş söhbətlərin mövzusudur. “Əməkdar elm xadimi” fəxri adını qazanması, Azərbaycanda təhsilin və elmin inkişafındakı xidmətlərinə görə “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilməsi bir çox mətləblərdən xəbər verir.

Görkəmli alim 2000-ci ildə elm və texnika sahəsindəki səmərəli fəaliyyətinə görə Tehranda İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının Qızıl medalı ilə təltif edilib. Bu baxımdan sonrakı on il xüsusilə əlamətdar səciyyə daşıyıb. 2002-2004-cü illərdə Qara Dəniz Hövzələri Ölkələri Universitetləri Assosiasiyasının prezidenti kimi fəaliyyət göstərib. 2004-cü ildən qurumun vitse-prezidenti olub. Həmin il elm və təhsil sahəsində göstərdiyi təşəbbüskarlığa, milli təhsilin inkişafı və beynəlxalq təhsil məkanında inteqrasiya proseslərinə verdiyi töhfələrə görə Rumıniyanın “KOMANDOR” dərəcəli ali Qızıl Ulduz Ordeninə layiq görülüb. 2004-cü ildə ona Türkiyənin Kırıkkale Universitetinin “Fəxri doktoru” adı da verilib. Dünyanın digər bir çox tanınmış ali təhsil ocaqlarının fəxri doktoru adına layiq görülən görkəmli alim 2009-cü ildə Rusiyanın Həmkarlar İttifaqının 100 illiyinə həsr olunmuş yubiley medalı, 2010-cu ildə Avrasiya əməkdaşlığı üçün göstərdiyi xidmətlərə görə Avrasiya Universitetiləri Assosiasiyasının medalı ilə təltif edilib.

Yeni universitet, yeni ideyalar

Qurub-yaratmaq, novatorluq keyfiyyətlərinə gəlincə, böyük ictimai xadimlər harada və hansı sahədə yüksəlməyə başladıqlarından asılı olmayaraq hamısının ucalıq yolu vətəndaşlıq duyğularından, Vətən sevgisindən keçir. Onu yaxından tanıyanlardan biri kimi qətiyyətlə deyə bilərəm ki, Abel Məhərrəmovun da ucalıq yolu vətəndaşlıq, yurddaşlıq duyğularından, Vətən sevgisindən keçmişdir. Vətənə sevgini isə torpağa sevgidən, vətəndaşa məhəbbətdən, gördüyün işə məsuliyyətdən başlamaq gərəkdir. Abel Məhərrəmovun rektor təyinatından sonrakı fəaliyyəti məhz bu amala xidmət edən misilsiz nümunələrin yaradılması ilə xarakterizə olunur. O, ideyalarını gerçəkləşdirməyi BDU-nun köhnə, dağılmış görkəmini əsl universitet səviyyəsinə salmaqdan başlayıb. Tezliklə universitet köhnə görkəmini dəyişib, həyətindən tutmuş həyatına qədər hər şeydə böyük canlanma baş verib. Hətta təmir və yenidənqurma işləri respublikanın digər ali təhsil ocaqları üçün bir məktəb rolunu oynayıb.

Universitet təhsili onun görkəminə, statusuna adekvat olmalıdır – deyimi əməldə reallaşmağa başlayıb. BDU ölkədə ilk dəfə olaraq təhsildə Avropa standartlarına – Boloniya sisteminə, bakalavr, magistratura pillərinə qoşulub. Respublika Təhsil Nazirliyi bu təşəbbüsə nəinki yaşıl işıq yandırıb, habelə BDU-nun təcrübəsini digər ali məktəblər üçün də vacib sayıb. Rektorun dünya standartlarına söykənən tədris fəaliyyəti ilə universitet xarici dövlətlərin nüfuzlu təhsil ocaqlarının diqqətini cəlb edib. Moskva Dövlət Universiteti, Ankara, İstanbul universitetləri ilə tələbə mübadiləsi təcrübəsi yeni istiqamət alıb. Bütün bunların nəticəsi olaraq sadaladığım ödüllər qazanılıb. Və bütün bunlar heç şübhəsiz, tanınmış kimya aliminin, mükəmməl idarəçinin ucalığa aparan yolunun gedişləri kimi yadda qalıb.

Akademik Abel Məhərrəmovu təşəbbüs adamı, ideyalar carçısı kimi xarakterizə edərkən onun klassik Azərbaycan ziyalılarının ideyalarına bələdliliyindən, bu gün ölkədə aparılan siyasi, ictimai idarəçilik kursundan aldığı təcrübədən danışmamaq olmur. Dəfələrlə BDU-da yubileyləri xüsusi qeyd edilən klassik jurnalistlərimizin həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş tədbirlərdə iştirak etmişəm. Abel müəllimin necə Zərdabiləşdiyinin, Cəlil Məmmədquluzadələşdiyinin... şahidi olmuşam. Bu çıxışların başqalarından daha məntiqiliyini, dərin zəkaya əsaslandığını və müasir günümüzlə səsləşən düşündürücü bir tərzdə təqdimatını xüsusi vurğulamaq lazımdır.

Xalqa xidmət və tələbə adamı olmaq

Lap uşaqlıq çağlarından vurulduğu və özünə həyat kredosu seçdiyi elm sahəsi onu akademikliyə qədər gətirib çıxardı. Universitet həyatında qazandığı təcrübə isə onu xalq elçisi – deputatlıq kürsüsünə qaldırdı. Milli Məclisə 2005-ci il seçkilərində 16 saylı Yasamal 2-ci seçki dairəsindən namizədliyi irəli sürülmüş Abel Məhərrəmov mütləq qələbə qazandı. Yeni Azərbaycan Partiyasının Siyasi Şurasının və İdarə Heyətinin üzvü olan Abel müəllim parlamentin Azərbaycan-Yaponiya parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupunun rəhbəri, Azərbaycan-ABŞ, Azərbaycan-İspaniya, Azərbaycan-Türkmənistan parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupunun üzvüdür. Qurumun Elm və təhsil komitəsinin fəal üzvü kimi ölkəmizdə təhsil sahəsində qəbul edilən qanunvericilik aktlarının hazırlanmasına böyük töhfələr verir.

Yasamal seçki dairəsi həm də Bakı Dövlət Universitetinin tale payıdır. Abel Məhərrəmov universitet uğurlarını bu dairənin uğurları ilə birləşdirməyi bacarıb. Bununla bağlı çoxsaylı misallar çəkmək olar. Təkcə birini vurğulayım – BDU-da yaradılmış və dünya təhsil standartlarına uyğunlaşdırılmış orta məktəb liseyi əsasən bu rayonun sakinlərinin xidmətindədir. Rektorun təşəbbüsü və birbaşa rəhbərliyi ilə Yasamalda universitetin əməkdaşları üçün 17 mərtəbəli dörd yaşayış binası ucaldılıb. Deputat-rektor müntəzəm olaraq hər həftənin cümə gününü ümumi qəbul günü elan edib. Bu günlərdə o, tələbələrini, bir çox hallarda isə elə iş yerindəcə öz seçicilərini dinləyir və heç kimi naümid qaytarmır.

“Abel Məhərrəmov hər şeydən öncə tələbə adamıdır”. Universitetin jurnalistika fakultəsinin tələbələrindən birinin kövrək qələmindən çıxan bu fikir məni yenə də keçmişə, ilk tanışlığımıza aparır. Tələbə olmuşam və o, sizlərə söhbətimin əvvəlində anlatdığım həmin hadisədə mənim də adamım olub. Normal vətəndaş olan hər bir şəxs isə yaşlaşdıqca, təcrübə qazandıqca, dünyanı dərk etdikcə, belə bir qəti qənaətə gəlir: hər şeydən öncə Vətəndir. Vətən isə vətəndaşını sevməkdən, ona dəyər verməkdən, əsl vətəndaşlıqdan başlayır. Akademik, rektor, deputat, gözəl və səmimi insan Abel Məhərrəmov təcrübəsinin diqtə etdiyi vətəndaşlıqdan.

Əflatun AMAŞOV,

Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədri

525-ci qəzet.- 2010.- 16 oktyabr.- S.9.