Qara Bəylərin nəğməkar
tütəyi
(Hekayə)
Kənddə hamı bilir ki, Yavı Heybətin oğlu Qara Bəylər traktorçudur. Özü də üç təkərli (kultivator) traktor sürür. Qara Bəylər traktorçu sənətini peşə məktəbində öyrənmişdi. Atası Yavı Heybət iri gövdəli, gorgobud, çopur sifətli, xırıltılı, boğuq səsli bir kişiydi. Dəmir rəngli, corttaq gedən bir yabısı vardı. Adama elə gəlirdi ki, Yavı Heybət bütün günü bu binəva corttaq yabının belindən yerə düşmürdü. Ona görə də yazıq at çəlimsiz, boşu-boşundan keçən arıxca yabıydı. Yavı Heybət su işinə baxırdı. Yəni ki, su cuvarlığı edərdi. (“cuvar” su işinə baxan adamlara deyərdilər). Kolxozun su kanallarının qapılarının iri həlqəli dəmir açarını daim yəhərin qaşından asardı. Təsərrüfata gələn su kanallarının qapılarını tənzimləyirdi. Bu peşəsinin öhdəsindən bacarıqla gələrdi. O yanda corttaq yabının belində gələndə xırıltılı səsindən bilərdilər ki, gələn cuvar – Yavı Heybətdi. Təsərrüfat briqadirləri arı kimi tökülüşürdülər üstünə: “mənim kanalımda su azalıb, filan sahəyə su çatmır və s”- kimi suallarla onu dəng edərdilər. Və bir gün eşitdilər ki, Yavı Heybət dünyasını dəyişir. Qara Bəylər özündən başqa bir bacısı, iki qardaşı ilə atasız böyüdü. Elə bu səbəbdən orta məktəbi bitirməmiş peşə məktəbinə daxil oldu. Məktəbi qurtaranda çəlimsiz, qarayanız, hamar sifətli, bir qədər də utancaq, sakit təbiətli oğlan idi. Adam inana bilmirdi ki, bu gor-gobud, çopur-sifətli cuvar Yavı Heybətin oğludur. Bəylər peşə məktəbini bitirib traktorçu sənətinə yiyələnmişdi. Texnikanın qıt vədəsində, Bəylərə üç təkərli traktor verdilər. Elə ki, pambıq əkini, çiyid səpini kompaniyası başlayırdı, Bəylərin başını qaşımağa vaxtı olmurdu. Pambıq setkalarının arasında “kultivasiya” çəkərdi, taxıl biçini və ot çalımı vaxtı traktorun dalına “lafet” yedəkləyib, dərz, ot daşıyırdı, bəzən də camaatın taxılını yığıb dəyirmana aparardı...
Pambıq yığımı gələndə, camaatı “lafetə” yığıb, axşam sahədən evə gətirərdi. Bütün günü yığılan pambığı qəbul məntəqəsinə daşıyardı. Bir sözlə boş vaxtı yoxuydu. Hətta paltarını dəyişməyə vaxtı çatmazdı. Əynindəki “kombinzonla” yatardı. Səhərlər erkən durardı, yenə əynində “kombinzon” traktorunu işə salardı...
lll
Bir gün Bəylərin həyatında qəribə, unuda bilməyəcəyi bir hadisə baş verdi. Pambıq yığımının qızğın vədəsində, tələbə qızların pambıq yığdığı tərəfdən (qızların topasından), qulağına şirin ipək kimi yumşaq, ürəkləri riqqətə gətirən şabraq bir səs gəldi. Qız Qarabağ şikəstəsi oxuyurdu. Bəylər dərhal üç təkərli traktorunu saxlayıb, bir nəfəsə səs gələn tərəfə qaçdı. Oxuyan kim ola? Kənddə hamının tanıdığı Məşədi Əhməd oğlu Məhişin qızı Tubu. Qızlar onu əhatəyə almışdılar. Bəylər əlini çənəsinə qoyub, oxuyana baxırdı. Qızlar duyuq düşdülər ki, Bəylər onların arasındadır, qız səsini dərhal kəsdi. Qızlar nə illah elədilər, Tubu ağzını açmadı. Qızlar xorla düşdülər Bəylərin üstünə:
– Niyə
gəldin! Get traktorunu
sür də...
Bəylər aralandı.
Tubunun nəğməsi
yenidən başlandı.
Bəylər geri qayıtdı. Aralıda dayanıb, yazıq-yazıq
Tubunun səsinə həsrətlə qulaq kəsildi...
Qızlardan kimsə
atmaca atdı:
– Eh, fikir
verməyin, qoy baxsın də, nə olacaq baxanda...
Bir başqası:
– Əşi
bəxtin gətirib, səsinə aşiq olub də, nə
olsun bir az qarayanızdı, yaxşı oğlana oxşayır – dedi – oxu sən allah
... yarım gəlsin
ay nənəni oxu!
Tubu davam etdi:
“Qoy yarım gəlsin ay nənə,
Qapıda duran oğlana
Boynun buran oğlana
Rəhmin gəlsin
ay nənə...”
Beləcə Bəylər
Tubuya vuruldu. Hər Tubu oxuyanda,
qaçıb gəlirdi,
Tubunun səmtinə, boynu buruq, yazıq-yazıq
baxırdı. Beləcə
günlər bir-birini
qovdu. Bəylərlə
Tubunun münasibətləri
daha da yaxınlaşdı,
bir-birlərinə isnişdilər.
Gecələr ay doğanda,
səhərlər gün
çıxanda evdən
bir çıxardılar,
görüşərdilər, hətta Tubu onun üçtəkərli
traktoruna minər, Bəylərin arxasında
oturar, oğlanın çiyinlərindən bərk-bərk
yapışardı. Mahnı
səsləri traktorun
uğultusuna qarışıb
bütün tarlaya yayılardı.
Arvadların ağzını
yummaqmı olar?! Dedilər ki, Yavı Heybətin oğlu Qara Bəylər Məhişin
qızı Tubuya vurulub. Dedilər ki, gədənin başına hava gəlib. Dedilər ki, gədəynən qız lap Leyli-Məcnun olublar, hətta abır-həya etmədən
qız minir onun traktoruna, gədəni bərk-bərk
bağrına basır,
qucaqlayır. Atalar demişkən yaman yeyənin olsun, yaman deyənin olmasın. Oğlan Tubugildən çıxmırdı.
Qızın ata-anası
vaxtsız dünyalarını
dəyişmişdilər. Tubu qoca nənəsinin
yanında qalırdı.
Bəylər Tubunun nənəsinin ən istəklisi olmuşdu. Hətta qarının içmək suyunun rayon mərkəzindəki artizan
bulağından gətirərdi.
Nəinki Tubunun nənəsi, elə lap bütün kəndin qız-gəlinləri səhənglərini,
güyümlərini, vedrə-bidonlarını
yığardılar “lafetə”,
nəğmə oxuya-oxuya,
Tubunun şikəstəsinə
qüvvət verə-verə
rayon mərkəzindəki artizan
bulağından su gətirməyə gedərdilər.
(Kolxoz sədri kəndin harasında artizan quyusu qazdırsa suyu şor idi)
Beləcə 3-4 aydan
sonra toy edəcəkdilər...
Hətta aralıqda söz gəzirdi ki, Tubunun nənəsi
pəl vursa qoşulub qaçacaqlar.
Qəflətən Qarabağ
müharibəsi başlandı.
Bəylər getdi Qarabağı erməni dığalarından xilas
etməyə... Tubu ondan əl çəkmədi.
Ayağını dirəyib
dedi ki, mən də gedirəm. Mən səni tək buraxan deyiləm. Kəndin ağsaqqalı-qarasaqqalı
yığışıb qıza
öyüd-nəsihət verdilər:
– Olmaz bala, sən qız uşağısan,
müharibə başqa
şeydi.
Eybi yoxdur- dedi – mən də yaralılara kömək edərəm,
yardım göstərərəm.
Birtəhər qızı
fikrindən çəkindirdilər.
Bəylər ona təskinlik eləyib toxtaqlıq verdi:
– Tez-tez gələcəm, – dedi, Bəylər – gəlib səni aparacam, hələ gedim yerbəyer olum, sənə məktub yazacam. Bəylər yola düşdü...
Bir müddət
Bəylərdən yaxşı
xəbərlər gəldi.
Yazırdı ki, tankçı olmuşam. Qəzet, televiziya, radio tez-tez Bəylərdən xəbərlər verirdi, onun qorxmazlığından,
igidliyindən danışıb
yazırdı...
Bir gün kəndə xəbər gəldi ki, Bəylərə güllə
dəyib və Sarayeva kəndində hərbi hospitalda yatır. Tubu bu xəbəri eşidən kimi, tumanın balağını
əlinə alıb, saçını bağlayıb
quş kimi uçdu həmən hospital
yerləşən kəndə.
Avtobusda soraqlaşdı,
xəbər aldı. Tanıyanlar, bilənlər
kəndin yerini dedilər. Sürücü
hospitala səmt olan yerdə saxladı, barmağı ilə göstərdi:
– Bax qızım – dedi – bu cığırla gedərsən, şam ağaclarının əhatəsində,
ikimərtəbəli bina
var, hospital həmin binada yerləşir...
Tubu çantasını
da götürüb cığırla addımladı.
Cığırın kənarları
topa-topa böyürtkən
kolu ilə örtülü idi. Böyürtkən kollarının
üstü yetişmiş,
lalıxlamış qara
böyürtkənlərlə doluyda. Qız şirnikdi, torbasından boş banka çıxarıb Bəylər
üçün böyürtkən
yığmaq həvəsinə
düşdü. Arabir
də böyürtkən
gilələrindən ağzına
qoyurdu. Qızın barmaqları, dodaqları qara şirəyə boyanmışdı. Bankasını
doldurub cığıra
qayıtdı. Cığırın
kənarı ilə addımlayarkən, qəflətən
ayağı altında
dəhşətli partlayış
baş verdi və Tubunu havaya qaldırıb çırpdı yerə.
Hadisə lap hospitalın
yaxınlığında baş
vermişdi. Sən demə düşmən cığırın kənarında
mina basdırıbmış. Yaxında kim vardısa, partlayış
olan tərəfə qaçdı. Bir nəfərin al-qan içində boğulduğunu
görüb, hospitala xəbər apardılar. Təcili yardımı maşını gəldi,
Tubunu maşına uzatdılar.
Bütün ağ xalatlılar ona kömək edirdi, yaralını dərhal əməliyyat otağına
apardılar. Qanaxmanı
dayandırıb digər
tibbi yardımları yerinə yetirdilər... (qan və qanəvəzedicilər
köçürdülər). Əhvalatı eşidən
Bəylər qoltuq ağacına söykənərək
əməliyyat otağının
qapısında dayanmışdı.
(Baldırından aldığı
yara sayalanmışdı,
artıq evə yazılmaq ərəfəsində
idi.)
Tubunu əməliyyat
otağından çıxarıb
reanimasiya otağına
aparanda, Bəylər qızı gördü. Özünü onun üstünə atıb hönkürdü.
– Sən
burda neynirsən – dedi.
Qız kəsik-kəsik,
hənirtisi güclə
eşidilən, heysiz halda danışdı:
– Sənin
yanına ... gə...lir... Böyürt...kən yığ...
Ardını deyə
bilmədi. Gözlərini
əbədi yumdu.
Tubunun meyitini kəndə Bəylər apardı. Qolunu çırmalayıb məzarını
özü qazdı. Başdaşına aşağıdakı
sözləri yazdır:
“Sən gözümün içindəsən
canımın, qanımın,
ürəyimin
içindəsən”
Yaşlılardan, mollalardan
eşitmişdi ki, qəbrin üstünü
mərmərlə örtmək
düz deyil. Qiyamət günü yağışlar yağacaq,
sel su yerinə
axacaq, məzarlardan insanlar yaşıl ağaclar kimi baş qaldıracaqlar, qəbiristanlıq yaşıllığa
bürünəcək.
Aylar, illər
keçdi. Bəylər
tez-tez Tubunun məzarını ziyarət
etməyə gedərdi.
Qəbrinin üstünə
güllər, çiçəklər,
qərənfillər qoyardı.
Bir dəfə də gələndə gördü ki, qəbrin torpağından
bir topa qarğı-qamış göyərib
baş qaldırıb,
qol-budaq atır... Qarğıların yan-yörəsini
hamarladı. Tez-tez su gətirib dibinə tökərdi. Bir gün möcüzə
baş verdi. Qırğı qələmindən
düzəltdiyi tütəyə
ağacdan dil yondu, şişi qızdırıb tütəyə
deşiklər açdı.
Tütəyi dodaqlarına
qoyub üfürdü.
Tütək dilə gəldi:
“Qoy yarım gəlsin ay nənə,
Qapıda duran oğlana
Boynun buran oğlana
Rəhmin gəlsin
ay nənə...”
Bir vaxtlar pambıq tarlasında qızların əhatəsində
Tubu bu mahnını
oxuyanda Bəylər arxada durub oğrun-oğrun,
yazıq-yazıq, boynu
buruq halda tamaşa edərdi. Həmin gündən isə gündən traktorun sükanı arxasına keçəndə,
tütəyi dodaqlarına
qoyub üfürən
kimi, tütək həmin mahnını oxumağa başlayırdı.
Hamı bilir ki, bu səs
Tubunun səsidi:
“Qoy yarım gəlsin ay nənə,
Qapıda duran oğlana
Boynun buran oğlana
Rəhmin gəlsin
ay nənə...”
Nürəddin QƏNBƏR (MirzƏyev),
AYB-nin üzvü,
respublikanın fəxri cərrahı
525-ci qəzet.- 2010.- 22 oktyabr.- S.6.