“Ali təhsildə yeni maliyyələşdirmə mexanizminin tətbiqi ilə bağlı mövcud vəziyyət və təkliflər” müzakirə olunub

Təhsil Nazirliyində “Ali təhsildə yeni maliyyələşdirmə mexanizminin tətbiqi ilə bağlı mövcud vəziyyət və təkliflər”lərlə bağlı kollegiya iclası keçirilib. İclasda təhsil naziri Misir Mərdanov və kollegiya üzvləri ilə yanaşı, maliyyə naziri Samir Şərifov, iqtisadi inkişaf naziri Şahin Mustafayev, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının sədri Məleykə Abbaszadə, Nazirlər Kabineti Aparatının elm, mədəniyyət, xalq təhsili və sosial problemlər şöbəsinin müdiri İsmayıl Sadıqov, dövlət və özəl ali məktəblərin rektorları, nazirliyin məsul işçiləri, müvafiq struktur bölmələrin və şöbələrin rəhbərləri iştirak ediblər.

Tədbirdə çıxış edən təhsil naziri Misir Mərdanov deyib ki, müşavirənin keçirilməsində əsas məqsəd ali məktəblərədə maliyyələşdirmə mexanizminin tətbiqi baxımından 2010-2011-ci tədris ilində ali təhsil müəssisələrinə aparılan qəbulun nəticələrinin ilkin təhlilini aparmaq və qarşıya çıxan problemləri, onların aradan qaldırılması üçün müvafiq tədbirləri müəyyənləşdirməkdir. Nazir deyib ki, prezident İlham Əliyev bu il fevral ayının 10-da “Ali təhsil müəssisələrində yeni maliyyələşmə mexanizminin tətbiq edilməsi barədə” fərman imzalayıb. Fərmanda bildirilir ki, 2010-2011-ci tədris ilindən başlayaraq Azərbaycanda fəaliyyət göstərən ali təhsil müəssisələrində dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına maliyyələşdirmə dövlət sifarişi əsasında həyata keçirilsin. Dövlət sifarişinin formalaşdırılması ölkənin milli, mədəni, humanitar və tarixi dəyərləri, mövcud əmək bazarının xüsusiyyətləri və dövlətin perspektiv inkişafı amilləri nəzərə alınmaqla təmin olunsun. Mülkiyyət formasından asılı olmayaraq qanunvericiliyə uyğun fəaliyyət göstərən bütün ali təhsil müəssisələri dövlət sifarişinin yerinə yetirilməsində iştirak edə bilərlər. Ali təhsildə yeni maliyyələşdirmə mexanizminin tətbiqinin əsas məqsədi isə ali təhsildə keyfiyyəti təmin etmək, mülkiyyət formasından asılı olmayaraq ali təhsil müəssisələri arasında sağlam rəqabət mühiti yaratmaq, dövlət ali təhsil müəssisələrinin əldə etdikləri maliyyə vəsaitlərindən səmərəli, məqsədli istifadəsinə şərait yaratmaq və şəffaflığı təmin etmək, vəsaitlərin ayrılması prosesində subyektiv amilləri aradan qaldırmaq, tələbələrin keyfiyyətli təhsil alması üçün mülkiyyət formasından asılı olmayaraq ali məktəbləri sərbəst seçmək imkanını artırmaq və dövlət ali təhsil müəssisələrinin maliyyə müstəqilliyini artırmaqdır. Nazir vurğulayıb ki, fərmanın icrası ilə əlaqədar tabeliyində ali təhsil müəssisələri olan nazirlik, komitə və təşkilatların təklifləri nəzərə alınaraq Nazirlər Kabinetinin sərəncamı ilə ali təhsil müəssisələrinin bakalavr və magistr səviyyəsinə dövlət sifarişi ilə tələbə qəbulunun proqnozu təsdiq olunub: “Fərmanın 6-cı bəndinin icrası ilə əlaqədar Nazirlər Kabinetinin Ali təhsil müəssisələrində yeni maliyyələşmə mexanizminin tətbiq edilməsi haqqında qərarı qüvvəyə minib. “Ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə dövlət sifarişi ilə ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat səviyyəsində hər bir təhsilalana düşən təhsil xərclərinin miqdarı”, “Ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə dövlət sifarişi ilə ali təhsil müəssisələrinin magistratura səviyyəsində hər bir təhsilalana düşən təhsil xərclərinin miqdarı” və “Azərbaycan Respublikasında ali təhsil müəssisələrində yeni maliyyələşmə mexanizminin tətbiqi ilə bağlı dövlət sifarişi ilə ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat və magistratura səviyyələrində kadr hazırlığının maliyyələşdirilməsi Qaydaları” təsdiq edilib. Ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə dövlət sifarişi ilə ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat səviyyəsində hər bir təhsilalana düşən təhsil xərclərinin miqdarı Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimliyi, dil və ədəbiyyat müəllimliyi (dillər üzrə), Xarici dil müəllimliyi (dillər üzrə), fizika müəllimliyi, riyaziyyat və informatika müəllimliyi, riyaziyyat müəllimliyi, fiziki tərbiyə və çağırışaqədərki hazırlıq müəllimliyi, (qızlar üçün fiziki tərbiyə), texnologiya və musiqi müəllimliyi ixtisasları üzrə 1500 manat təşkil edib. Biologiya, kimya müəllimliyi, kimya və biologiya, tarix, tarix və coğrafiya, informatika, təsviri incəsənət, ibtidai sinif muəllimliyi, korreksiyaedici təlim, məktəbəqədər təlim və tərbiyə, təhsildə sosial-psixoloji xidmət ixtisasları üzrə 1500, filologiya, fəlsəfə, tərcümə, jurnalistika, kitabşünaslıq, antropologiya, tarix, politilogiya, psixologiya, sosiologiya, regionşünaslıq, hüquqşünaslıq, beynəlxalq münasibətlər, dinşünaslıq, kitabxanaçılıq və informasiya ixtisasları üzrə 1800 manat, muzeyşünaslıq, arxiv işi və abidələrin qorunması və sənətşünaslıq ixtisası üzrə 1500 manat, instrumental ifaçılıq, solo oxuma, dirijorluq, bəstəkarlıq, musiqişünaslıq ixtisası üzrə 7000, xoreoqrafiya sənəti, estrada sənəti, xalq çalğı alətləri ifaçılığı, aktyor sənəti ixtisası üzrə 1500, dekorativ sənət ixtisası üzrə 2000 manat təşkil edib. Bununla yanaşı teatrşünaslıq, bədii yaradıcılıq və ekran dramaturgiyası, rejissorluq, kinoşünaslıq, operator sənəti ixtisası üzrə 1500, rəngkarlıq, qrafika, heykəltəraşlıq, dizayn ixtisası üzrə 2000, dünya iqtisadiyyatı, mühasibat uçotu və audit, maliyyə, iqtisadiyyat ixtisası üzrə 1500 və digər ixtisaslar üzrə təhsilalanlara 1500, 1600, 1800, 2500 manat təhsil xərci ayrılıb. Qeyd edim ki, ali təhsil müəssisəsi tərəfindən dövlət sifarişi ilə hər bir təhsilalana çəkilən faktiki xərc təsdiq edilən təhsil xərclərinin miqdarından artıq olduğu halda, onun qalan hissəsi həmin ali təhsil müəssisəsi və yaxud onun tabe olduğu qurum tərəfindən ödənilir”. M.Mərdanov bildirib ki, ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə dövlət sifarişi ilə ali təhsil müəssisələrinin magistratura səviyyəsində hər bir təhsilalana düşən təhsil xərclərinin miqdarı təbiət elmləri, riyaziyyat, mexanika, fizika, kimya, biologiya, coğrafiya, hidrometeorologiya, torpaqşünaslıq, geologiya, humanitar və sosial elmlər, mədəniyyətşünaslıq, filologiya ixtisasları üzrə 1600 manat, dilşünaslıq, jurnalistika, tarix, muzeyşünaslıq, politologiya, psixologiya, sosiologiya, regionşünaslıq, hüquqşünaslıq, musiqişünaslıq, incəsənət, beynəlxalq münasibətlər, bədən tərbiyyəsi, səhiyyə, beynəlxalq hüquq, dizayn ixtisasları üzrə 1800, iqtisadiyyat və idarəetmə, iqtisadiyyat, mühədis iqtisadiyyatı və idarəetmə ixtisasları üzrə 1500, təbiət-texniki elmlər, biotexnologiya, materiallar fizikası, biotexnologiya, neft-qaz və dağ-mədən istehsalatının fiziki prosesləri, materiallar fizikası, maşınların möhkəmliyi və dinamikası, hidroaerodinamika, fiziki elektronika, informasiya sistemləri, materialşünaslıq və yeni materiallar texnologiyası, tribotexnika, maddi istehsal vasitələrinin renovasiyası, kompüter riyaziyyatı ixtisası üzrə 1600 manat və digər ixtisaslar üzrə 1800, 1600 manat təşkil edib. M.Mərdanovun sözlərinə görə, cari tədris ilində dövlət sifarişinin yerinə yetirilməsində 29 dövlət ali təhsil müəssisəsi iştirak edib. Bunlar Bakı Dövlət Universiteti, Dövlət Neft Akademiyası, Azərbaycan Texniki Universiteti, Memarlıq və İnşaat Universiteti, Dövlət Pedaqoji Universitet, Bakı Slavyan Universiteti, Dövlət İqtisad Universiteti, Dillər Universiteti, Bakı Musiqi Akademiyası, Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti, Sumqayın Dövlət Universiteti, Lənkəran, Gəncə Dövlət Universiteti, Azərbaycan Texnologiya Universiteti, Mingəçevir Politexnik İnstitutu, Naxçıvan Dövlət Universiteti, Naxçıvan Müəllimlər İnstitutu, Azərbaycan Milli Konservatoriyası, Dövlət Rəssamlıq Akademiyası, Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu, Dövlət İdarəçilik Akademiyası, Azərbaycan Turizm İnstitutu, Tibb Universiteti, Dövlət Aqrar Universiteti, Dövlət Bədən Tərbiyəsi və İdman Akademiyası, Dəniz Akademiyası, Milli Aviasiya Akademiyası, M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin Bakı filialı, Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Akademiyasıdır. Cari tədris ilində dövlət sifarişinin yerinə yetirilməsində iştirak edən özəl ali təhsil müəssisələri isə Qərb, Azərbaycan, Qafqaz, Xəzər, Odlar Yurdu, Azərbaycan Kooperasiya, Elm və Təhsil Mərkəzi “Təfəkkür”, Bakı Avrsiya, Bakı Asiya, Bakı Qızlar, Bakı Biznes, Naxçıvan Universitetləri və Azərbaycan Əmək və Sosial Münasibətlər Akademiyasıdır. Beləliklə, ölkədə fəaliyyət göstərən 52 ali təhsil müəssisəsindən 42-si dövlət sifarişinin yerinə yetirilməsində iştirak edib.

2010-2011-ci tədris ili üçün ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat və magistratura səviyyələri üzrə təsdiq olunan proqnozda yeniliklərdən söz acan nazir qeyd edib ki, əvvəlki tədris illərindən fərqli olaraq tələbə qəbulunun proqnozunun təsdiqində yeniliklər tətbiq edilib, ixtisaslar üzrə dövlət sifarişinə tələbə qəbulunun proqnozu ayrı-ayrı ali məktəblər üzrə deyil, ümumi şəkildə təsdiq olunub, ayrı-ayrı universitetlərin qəbul planında ixtisaslar üzrə dövlət sifarişi və ödənişli əsaslarla qəbulun proqnozu birgə verilib. Bu da, öz növbəsində dövlət sifarişi ilə təhsil almaq hüququ qazanan abituriyentlərin ali məktəbləri seçmək imkanını artırıb. “Azərbaycan Respublikasında ali təhsil müəssisələrində yeni maliyyələşmə mexanizminin tətbiqi ilə bağlı dövlət sifarişi ilə ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat və magistratura səviyyələrində kadr hazırlığının maliyyələşdirilməsi” qaydaları haqqında danışan təhsil naziri vurğulayıb ki, bu qaydalar “Ali təhsil müəssisələrində yeni maliyyələşmə mexanizminin tətbiq edilməsi barədə” prezidentin müvafiq fərmanına əsasən hazırlanan və Azərbaycanda ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat və magistratura səviyyələrində kadr hazırlığının dövlət sifarişi əsasında maliyyələşdirilməsi məsələlərini tənzimləyir. Ölkədə fəaliyyət göstərən ali təhsil müəssisələrinin dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilməsi dövlət sifarişi əsasında həyata keçirilir. Ali təhsil müəssisələrinin maliyyələşdirilməsinin dövlət sifarişi əsasında həyata keçirilməsi həm bakalavriat, həm də magistratura səviyyələrini əhatə edir. Ali təhsil müəssisələrində baza ali tibb təhsili bakalavr səviyyəsinə, rezidentura isə magistratura səviyyəsinə bərabər tutulur. Qaydalara əsasən mülkiyyət formasından asılı olmayaraq, qanunvericiliyə uyğun fəaliyyət göstərən bütün ali təhsil müəssisələri dövlət sifarişinin yerinə yetirilməsində iştirak edə bilərlər. Dövlət sifarişi ilə ali təhsil müəssisələrində kadr hazırlığı adambaşına maliyyələşdirmə prinsipi əsasında həyata keçirilir. Bu qaydalarda istifadə olunan anlayışlar dövlət sifarişi – ölkənin milli, mədəni, humanitar və tarixi dəyərləri, mövcud əmək bazarının xüsusiyyətləri və dövlətin perspektiv inkişaf amilləri nəzərə alınmaqla, müəyyən edilən ixtisaslar üzrə təhsil xərclərinin dövlət büdcəsi vəsaiti hesabına maliyyələşdirilməsi nəzərdə tutulan təhsilalanların sayını ifadə edir: “Dövlət sifarişi əsasında maliyyələşdirmə – dövlət sifarişi çərçivəsində təhsil almaq hüququnu əldə edən şəxslərin təhsil xərclərinin adambaşına maliyyələşdirmə prinsipi əsasında dövlət büdcəsi hesabına maliyyələşdirilməsi deməkdir. Adambaşına maliyyələşdirmə prinsipi – ali təhsil müəssisələrində təhsillə bağlı xərclərin hər bir təhsilalana düşən xərclər əsasında müəyyənləşdirilməsidir. Adambaşına maliyyələşmənin həcminin müəyyənləşdirilməsi hər bir təhsilalana düşən xərclərin, müvafiq ixtisasların xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla, hesablanması üçün istifadə edilən formul və prosedurları məcmu şəkildə özündə əks etdirən metodikaya əsaslanır. Beynəlxalq müqavilələrə əsasən Azərbaycan dövlətinin hesabına təhsil alan əcnəbilər üçün adambaşına təhsil xərclərinin hesablanması zamanı hökumətlərarası müqavilələrin şərtlərindən asılı olaraq, digər xərclər də nəzərə alınır. Hər il üçün ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat və magistratura səviyyələrinə dövlət sifarişi İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin aidiyyəti sahə nazirlikləri ilə razılaşdırılmış təklifləri əsasında müəyyənləşdirilir. İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin Maliyyə Nazirliyi və aidiyyəti sahə nazirlikləri ilə növbəti il üçün razılaşdırılmış təklifləri hər il iyunun 1-dək Nazirlər Kabinetinə təqdim edilir. Razılaşdırılan təkliflər əsasında Nazirlər Kabineti növbəti il üçün ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat və magistratura səviyyələrinə dövlət sifarişi əsasında tələbə qəbulunun proqnozunu hər il iyulun 20-dək təsdiq edir. Dövlət sifarişində iştirak etmək istəyən özəl ali təhsil müəssisələri növbəti il üçün təkliflərini hər il mayın 1-dək Təhsil Nazirliyinə təqdim etməlidirlər. Təkliflərdə özəl ali təhsil müəssisəsinin dövlət sifarişində hansı ixtisaslar üzrə iştirak edə biləcəyi qeyd olunmalıdır. Ali təhsil müəssisələrində müxtəlif ixtisaslar üzrə dövlət sifarişi ilə təhsil almaq hüququnu qazanan abituriyentlər müvafiq qanunvericiliyə uyğun olaraq, keçirilən qəbul imtahanları nəticəsində müəyyən edilir. Dövlət sifarişi ilə təhsil almaq hüququnu qazanan abituriyentlərə Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən müvafiq identifikasiya kodu verilir. Ali təhsil müəssisələrinə qəbul imtahanları nəticəsində müxtəlif ixtisaslar üzrə dövlət sifarişi ilə təhsil almaq hüququnu qazanan abituriyentlər mülkiyyət formasından asılı olmayaraq, dövlət sifarişində iştirak etmək istəyən ali təhsil müəssisəsinin seçimində sərbəstdirlər. Dövlət sifarişi əsasında maliyyələşmənin şərtləri bu qaydaların 1 və 2 nömrəli əlavələrində göstərilən nümunəvi müqavilələr əsasında müəyyənləşdirilir. Təhsil Nazirliyi ilə ali təhsil müəssisələri arasında bu qaydaların 1 nömrəli əlavəsinə uyğun olaraq hər il sentyabrın 15-dək müqavilə imzalanır. Ali təhsil müəssisəsi ilə dövlət sifarişi ilə təhsil alacaq təhsilalan arasında hər il sentyabrın 15-dək bu qaydaların 2 nömrəli əlavəsinə uyğun olaraq müqavilə imzalanır. Dövlət sifarişi əsasında maliyyələşmə ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə təhsil proqramlarına uyğun olaraq müvafiq ixtisas üzrə bakalavriat və ya magistratura səviyyəsindən məzun olmaq üçün nəzərdə tutulan müddəti əhatə edir”. Dövlət sifarişi əsasında maliyyələşmənin digər şərtləri haqqda danışan nazir qeyd edib ki, Dövlət sifarişi əsasında maliyyələşmədən məhrum edilmə təhsilalan təhsilini davam etdirmədikdə, təhsilalan ali təhsil müəssisəsindən xaric edildikdə, təhsilalan bu qaydaların 5.6-cı bəndində qeyd olunan hallarda göstərilən müddətlərdən çox təhsilinə fasilə verdikdə, ixtisasını dəyişdikdə, müvəqqəti təhsilini dayandıran şəxslər təhsilini davam etdirmək istədikdə, dövlət sifarişi əsasında maliyyələşmə müddəti bitdikdə, təhsil proqramında göstərilən müddətdə müvafiq kreditləri qazanmasının mümkünsüzlüyü ali təhsil müəssisəsi tərəfindən müəyyən edildikdə: “Dövlət sifarişində iştirak edən ali təhsil müəssisələrində maliyyələşmənin səmərəliliyinə nəzarəti Təhsil Nazirliyi və aidiyyəti nazirliklər həyata keçirir”.

Nazirin sözlərinə əsasən, ali təhsilin bakalavriat səviyyəsində dövlət sifarişi üzrə təsdiq edilmiş qəbul planı 10529 nəfər olduğu halda dövlət sifarişi üzrə müvafiq ixtisaslara faktiki qəbul 9788 nəfər təşkil etmiş, nəticədə dövlət sifarişi 741 nəfər kəsrlə yerinə yetirilib. Magistratura səviyyəsində isə dövlət sifarişi üzrə təsdiq edilmiş qəbul planı 2070 nəfər olduğu halda dövlət sifarişi üzrə müvafiq ixtisaslara faktiki qəbul 1125 nəfər təşkil edib, nəticədə dövlət sifarişi 945 nəfər kəsrlə yerinə yetirilib: “Bakı Dövlət Universitetində dövlət sifarişi ilə qəbul olunanların faizi 52.7 olub. Dövlət Neft Akademiyasında 71, Prezident yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında 92 faiz, Texniki Universitet 32.8 faiz, Dillər Universiteti 55.6 faiz, Bakı Slavyan Universiteti 18.8 faiz, İqtisad Universitetində 42.4 faiz, Bakı Musiqi Akademiyası 43.4 faiz, Azərbaycan Milli Konservatoriyası 33.3 faiz, Tibb Universiteti 39.6 faiz olub. Özəl ali məktəblərdən Azərbaycan Kooperasiya Universitetində 0, “Azərbaycan” Universitetində 3 nəfər, Bakı “Asiya” Universitetində 0 faiz, Xəzər Universiteti 19 nəfər, Bakı Qızlar Universiteti 0, Qərb Universiteti 1.1 faiz, Bakı Avrasiya Universiteti 0, Qafqaz Universiteti 250 nəfər göstərici qeydə alınıb”.

Təkliflərdən söz açan M.Mərdanov deyib ki, bəzi ixtisasların dövlət əhəmiyyətliliyini nəzərə alaraq həmin ixtisaslara dövlət sifarişi üzrə qəbulu stimullaşdırmaq (bu ixtisaslara qəbul olan tələbələrə yüksək təqaüdlər, həmçinin işlə təmin olunmasına zəmanət vermək və sair) və digər tədbirləri həyata keçirməklə yüksək bal toplayan abituriyentlərin dövlət sifarişli yerlərə cəlb olunması təklif olunur. Strateji əhəmiyyət kəsb edən ixtisaslara dövlət sifarişi üzrə qəbul zamanı müsabiqə balının müəyyənləşdirilməsinə fərdi yanaşılması nəzərə alınır: “Cari tədris ilində ali təhsil müəssisələrinə aparılmış qəbulun nəticəsi göstərir ki, ayrı-ayrı ali məktəblər üzrə dövlət sifarişi ilə ödənişli əsaslarla faktiki qəbul arasında kəskin fərqlər yaranır. Qəbulun nəticələrinin bu şəkildə davam etməsi gələcəkdə bir sıra ali məktəblərdə dövlət sifarişi üzrə qəbul olan tələbələrin sayının kəskin şəkildə azalmasına gətirib çıxaracaqdır. Beləliklə bir sıra dövlət ali məktəblərində bilik səviyyəsi aşağı olan ödənişli əsaslarla təhsil alan tələbələrin sayı getdikcə böyük üstünlük təşkil edəcəkdir. Digər tərəfdən çox sayda ödənişli əsaslarla tələbə qəbul edən bu ali məktəblər maliyyə baxımından dövlət sifarişi ilə daha çox tələbə əldə edən ali məktəblərdən üstün vəziyyətə düşəcəklər. Belə ki, bu tələbələrə ali məktəb dövlət sifarişi üzrə təhsil alan tələbələrdən fərqli olaraq təqaüd ödəməyəcəkdir. Bu isə ali məktəblər arasında nəzərdə tutduğumuz sağlam rəqabət mühitinin yaradılmasına imkan verməyəcəkdir. Təklif olunur ki, növbəti illərdə tələbə qəbulu planlaşdırılarkən hər bir dövlət ali məktəbinin ümumi qəbul planı əvvəlki ildə həmin ali məktəbə dövlət sifarişi üzrə aparılan faktiki qəbulun nəticələri nəzərə alınsın. Yeni maliyyələşdirmə mexanizminin tətbiqi nəticəsində dövlət sifarişinin yerinə yetirilməsi ilə bağlı ayrılan vəsaitlərin xərclənilməsində ali təhsil müəssisələrinin səlahiyyətləri artırılsa da ödənişli təhsildən əldə edilən büdcədənkənar vəsaitlərin gəlir və xərclər smetalarının icrası əvvəlki kimi 40 xərc maddəsi üzrə həyata keçirilir.Nəticədə ali məktəblər büdcədənkənar vəsaitlər üzrə gəlir və xərclərinin smetasının icrasında sərbəst deyillər. Təklif olunur ki, dövlət ali məktəblərinə ödənişli təhsildən və digər mənbələrdən daxil olan büdcədənkənar vəsaitlər üzrə gəlir və xərclər smetalarının tərtibində, həmin vəsaitlərin xərclənilməsində təhsil müəssisələrinin səlahiyyətləri artırılsın, müvafiq xərc maddələrinin sayı ilkin mərhələdə 4-ə qədər azaldılsın. Gələcəkdə həm büdcə və bücədənkənar vəsaitlərin ayrılması, xərclənilməsi 1 xərc maddəsi üzrə həyata keçirilsin, ilin sonunda ali təhsil müəssisəsinin hesabında qalan büdcə, xüsusən büdcədənkənar vəsaitlər silinməsin, növbəti ilə keçirilsin. Tətbiq olunan yeni maliyyələşdirmə mexanizmi özəl ali məktəblərin dövlət sifarişinin yerinə yetirilməsində iştirakını stimullaşdırmır. Belə ki, dövlət sifarişində iştirak nəticəsində özəl ali təhsil müəssisəsi yüksək səviyyəli tələbələr əldə etsə də, maliyyə baxımından itirir. Bunun əsasən iki səbəbi var: dövlət sifarişi üzrə bir təhsilalana ayrılan vəsaitin həcminin özəl ali təhsil müəssisəsinin müəyyənləşdirdiyi təhsil haqqından az olması və dövlət sifarişi üzrə təhsil almaq imkanı əldə etmiş tələbələrin sərbəst seçimi nəticəsində özəl ali məktəbə qəbulun sayının həmin ali məktəbin ödənişli əsaslarla yerlərin azalmasına səbəb olur. Bu isə həmin ali məktəbin dövlət sifarişindən kənar ödənişli təhsildən əldə edəcəyi maliyyə gəlirini azaldır. Yüksək keyfiyyətli kadr hazırlığını təmin edən özəl ali təhsil müəssisələrinin dövlət sifarişinin yerinə yetirilməsində iştirakının stimullaşdırılması ilə bağlı, tədbirlər həyata keçirilsin, əks halda özəl ali təhsil müəssisələri dövlət sifarişinin yerinə yetirilməsindən imtina edə bilər, bu isə təhsildə azad seçim və ədalət prinsipinin pozulmasına səbəb ola bilər. Bu da həm təhsilin keyfiyyətini, həm də ali məktəblər arasında sağlam rəqabəti təmin etmir”.

Mövzu ətrafında çıxış edən maliyyə naziri Samir Şərifov, iqtisadi inkişaf naziri Şahin Mustafayev, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının sədri Məleykə Abbaszadə və Nazirlər Kabinetinin şöbə müdiri İsmayıl Sadıqov 2010-2011-ci tədris ilində ali təhsil müəssisələrinə aparılmış qəbulun nəticələrinin yeni maliyyələşdirmə mexanizminin tətbiqi baxımından müzakirə edilməsinin mühüm əhəmiyyətindən söz açıblar. Qeyd olunub ki, ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə vəsaitlərin müəyyənləşdirilməsi qaydası təkmilləşdirilsin, ali məktəblərə vəsaitlərin səmərəli xərclənməsi baxımından zəruri köməklik göstərilsin, abituriyentlər və tələbələr arasında müvafiq maarifləndirmə işlərinə diqqət artırılsın.

Daha sonra mövzu üzrə müzakirələr başlanıb. Bakı Dövlət Universitetinin rektoru Abel Məhərrəmov, Tibb Universitetinin rektoru Əhliman Əmiraslanov, Dillər Universitetinin rektoru Səməd Seyidov, Bakı Slavyan Universitetinin rektoru Kamal Abdullayev və başqaları yeni maliyyələşdirmə mexanizminin tətbiqi vəziyyəti barədə fikirlərini bildirib, bir sıra təkliflərlə çıxış ediblər.

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2010.- 27 oktyabr.- S.4.