Bayquş

On gün olardı ki Coşğun ailəsi ilə birlikdə xaricdən Bakıya məzuniyyətə gəlmişdi. Artıq bir ilə yaxın idi ki doğma Bakısı, onun küçələri, insanları, gözü yolda qalan tənha anası, tanış-bilişi, qohum-əqrəbası, ata yurdu rayonu, onun dağı, daşı, dərəsi, yamacları, meşəsi, dəniz yaxasındakı bağ evi, hətta gecə-gündüz keşiyində duran bir cüt çoban itləri üçün yaman həsrət çəkirdi. Məzuniyyət vaxtına az qalmış Coşğun həyat yoldaşı ilə vətəndə səyahət edəcəkləri yerlərlə bağlı bir plan da cızmışdı. Plana əsasən şəhərdə yerbəyer olduqdan sonra rayona çıxacaq, qohum-əqrəbaya baş çəkəcək, üzü o tərəflərə təbiəti seyr edəcək, sonra şəhərə dönüb bir müddət bağda dincələcək və ən sonda başa çatmaqda olan məzuniyyətin son üç-dörd gününü şəhərdə keçirəcəklər. Atalar yaxşı deyiblər: “ Sən saydığını say, gör fələk nə sayır”.

Məzuniyyətin ilk günündən isti hava Coşğunu onun həmvətənləri ilə yaman əldən salmışdı. Havalar o qədər isti keçirdi ki, ürək az qala dayanmağa, mədə nəsə qəbul etməməyə meylli idi. Şəhər od tutub yanırdı. Günəşin istisi şəhərin səliqə ilə döşənmiş asfalt yolunu əritdikcə asfaltdan püskürən isti insanlardan da çox olan maşınların zəhərli tüstüsünə, hələ bir davam etməkdə olan tikililərdən ayrılan toza-dumana qarışaraq canlı varlıqların yarı-sağlam, yarı xəstə ciyərlərinə divan tuturdu. Dünyada baş verən iqlim dəyişkənliyinin, üstə gəl insanların ekologiyaya vurduğu zərbə, onsuz da məişət problemlərindən, dəyişən cəmiyyətin dəyişən vərdiş və qanunlarından təngə gəlmiş insanları daha da karıxdırmış, əvvəlki isti baxışlar, isti münasibət, sədaqət, saflıq, əqidə çoxlarının üzündən silinmişdi. Şəhərin insan və maşın sıxlığı içərisində çoxdan bəri görmədiyi şəhərinin yeni tikililərindən, yaraşıqlı parklarından zövq ala-ala dolaşan Coşğun harasa tələsən insanları, yolu qayğılı keçənləri, kiminsə ədəbsiz kəlmələr işlədərək telefonla hay-küylü danışığını, gecələr bahalı maşınlar arxasında uca musiqi sədaları altında yol hərəkəti qanununa məhəl qoymayan dünənki uşaqların şelləndiyini, dənizə getməyə vaxtı olmayan fəhlənin göyün yeddinci qatında çəkic döyərək beli günəşə zaqar qəbul etdiyini, beş manat alacağı on manat verəcəyi olan dırnaqarası iş adamlarının-dəllalların qəlyan damağında çayxanalarda daldalanaraq qonşuluqda oturan ailəvi insanlara məhəl qoymayaraq razborka aparmasını və.s və ilaxıraları seyr etdikcə özünü tənha hiss etməyə, darıxmağa başlayırdı. Coşğunun gəlişinə rayondakı qohum-əqrəbaları ismarıc göndərmişdilər. Havalar rayonda şəhərdən daha isti keçirdi. Coşğunun həyat yoldaşı şəhərdə bir-iki işləri olacağını, bərbərə, kosmetoloqa gedəcəyini, uşağı peyvəndə aparacağını, onun dişinin çıxması ilə əlaqədar yenicə qızdırmadan qalxdığını bəhanə gətirərək rayona getməkdən mədəni surətdə boyun qaçırdı. Əslində Coşğun da uşaqla hələ uzaq yola çıxmağın tərəfdarı deyildi. Ailəsi ilə fərqli bir iqlimdən və təyyarə ilə uzaq yoldan hələ yenicə qayıtdığı üçün belə qərara gəldi ki, ailəsi şəhərdə-hər cür rahatlığı və qayğı ilə əhatə olunmuş qayınatasıgildə qalsın. Coşğunun maşını yox idi. Daha doğrusu xaricə işləməyə getməzdən öncə hər iki maşınını satmışdı. Rəhmətlik atası sağlığında ona bir çox maşın alıb dəyişmişdi. O da hər dəfə Bakıya məzuniyyətə gələndə pulunu verib icarəyə maşın götürər və icarədarın təminatı sayəsində heç bir problemsiz bir ay maşını idarə edərdi. Allah tərəfi qayınatası qayınanası vasitəsilə qızına maşının üstünü düzəltmək üçün görüm-baxım verirdi. Coşğunun xasiyyətini bildikləri üçün birbaşa vermirdilər. Çünki Coşğun heç sağlığında bircə dəfə də olsun atasına pul üçün müraciət etməmişdi. Atası da onun xasiyyətini bilib pulu anası vasitəsilə ötürər və zarafatla deyərdi ki, “Coşğun pulu armud kimi ötürür”. Əslində Coşğun pulu armud kimi içinə ötürmürdü. Ötürsəydi onun da gövdəsi armud kimi olardı, daha armud saplağına bənzəməzdi. Neynəsin ki, ürəyi açıq idi, yanında biri ağlayan kimi ürəyi yuxa olurdu, dükanda, bazarda alış-veriş üçün çənə-boğaz aparmazdı, nə deyərdilər onu da verərdi, maşın parkından maşını çıxaranda bahalı maşınların sahibləri kimi bir manata görə aradan çıxmazdı, bir əvəzinə iki verərdi, insanların haqqını kəsməzdi. Bunu, elə atasından görmüşdü. Bu dəfə heç kəsin görüm-baxımı olmadan maşın pulunu özü vermək qərarına gəldi. Lakin qəfil zəng onun bütün rahatlığını alt-üst etdi. Zəng edən Dilqəm əmisi oğlu idi.

–Bəli.

–Salam əmioğlu. Həmişə evdə-eşikdə. Necəsən? –Salam. Yaxşıyam əmioğlu. Elə, gedirəm icarəyə maşın götürüb üz tutum rayona.

–Bura bax e. Bir də niyə maşına pul verirsən? Elə mənim maşınımı istəyirsənsə götür də.

–Vallah, belə pis çıxmasın sən bilirsən ki mən kimdənsə umudlu olmağı sevmirəm, bir də sənin də öz işlərin var, ayağın yerdə qalacaq, mən də maşını rahat sürə bilməyəcəm.

–Niyə ki, onsuz da mən bütün günü işdə oluram, iş də evimin yanındadır. Maşın da qarajda qalır. Prosto bir problem var ki, mən onu sənə Astaradan necə gətirəcəm. Mən axı işdən çıxa bilmirəm. Elə bir adam da yoxdur ki onunla göndərəm. Bəlkə özün gəlib götürəsən?

–Rəhmətliyin oğlu bu istidə heç Bakı postunu keçməyə can çəkirəm, sən deyirsən o boyda yolu gəlim?

–Əmioğlu, onda ən yaxşısı elə Vəfadardır. (O biri əmioğlu) Eşitmişəm onun da əli aşağıdır, tem bole qızı da nişanlayıb pul lazımdır. Özü də çox vaxt maşını sürmür. Elə rayonun içində dostlarının maşınında birgə fırlanırlar. Sən maşına bir min göy(dollar nəzərdə tutulur) verəssən də, elə deyil? –Hə də baxır maşına, min, min beş yüz.

–Hə, elə ondansa bir beş-altı yüz ver əmioğluya gətirsin mersedesi qapıva. Həm də suvabdır. Mən də bir –iki günə rəisdən icazə alıb gəlirəm rayona. Oldu əmioğlu. Coşğunun tərəddüdü və intizarı çox çəkmədi. Səhəri gün Vəfadar əmioğlu qara mersedesi şərtləşdikləri kimi dostları ilə birgə restoranın qabağına gətirdi. Uzaq yoldan gəldikləri üçün Coşğun onları naharsız yola salmadı. Yaxşı bir süfrə açdırdı. Məlum oldu ki, onlar şəhərə iki maşınla gəliblər. Vəfadarın mersedesi və İlyasın BMV-si ilə. Yarı yolda İlyasın BMV-si xarab olduğundan o yol qırağındakı maşın təmirxanasında qalmış olub. Bu yerdə Coşğunun yadına “ucuz ətin şorbası olmaz” atalar misalı düşdü. Ani olaraq fikirləşdi ki, təzə maşın almağa gücü çatmayan, eyni zamanda lovğalıqlarından da qalmayıb xaricin tələkə, üstü bəzək-içi təzək, işlənmiş, çapılmış maşınlarını alan əksər növ-cavanların maşınla tez-tez belə problemləri olur. Ertəsi gün yola çıxmağa, rayona getməyə hazırlaşan Coşğun əvvəlcə maşını baxdırmaq üçün maşın təmirxanasına sürdü. İlk gözünə sataşan- “maşın qandisanerlərinə qaz doldurulması” yazısı oldu. Bəli, belə savadsız yazılmışdı. Hava elə isti idi ki, dəri oturacaqlı maşında kondisionersiz yol çıxmaq mümkünsüz idi. Coşğun bəstə boylu, üzü tüklü, üst-başı mazut içində olan ustaya yaxınlaşdı və kondisionerin soyutmadığına işarə etdi. Usta adəti üzrə maşına yaxınlaşıb qızmar kapotu açdı və onun soyumasını gözləməyi bildirdi. Saat on iki, kölgədə də havanın hərarəti müsbət otuz beş olardı. Ustanın kliyentləri çox idi. Dövlətinin gəl-ha-gəliydi. Biri yola salınmadan o biri gəlir və hərə də onu bir təfə dartıb maşınının dərdini söyləyirdi. Növbəyə, filana, ədəbə-ərkana, böyüyə-kiçiyə riayət edən yox idi. Hərə istəyirdi ki birinci onu yola salsınlar. Usta da kliyentin maşınına və bahalığına baxıb onsuz da işi çatdırmayan yoldan tutma şagirdlərə göstərişlər verirdi. Aləm biri-birinə qarışmışdı. Heç bilinmir di ki, hansı şagird hansı maşınının boltunu, şurupunu açır və hansınınkını öz yerinə bağlayır. Şagirdlər də bezmişdilər. Nahar vaxtı olduğunu bəhanə gətirib aradan çıxmaq istəyirdilər. Usta isə hamıya “rəis narahat olma, indi maşınınız çıxır”-deyib yerini şirin satırdı. Aradan iki saat keçməsinə baxmayaraq Coşğunun maşını soyumuşdu, amma hirsi soyumurdu, hələ təzə qızışırdı. Nəhayət usta nəsə bir elmi kəşf eləyirmiş kimi kondisionerin frionunu (qazını) vurduqdan sonra onu yoxlayıb belə qənaətə gəldi ki, soyuq hava kütləsi salona daxil olmur və maşını kompyuterə salmaq lazımdır. Maşının bütün detalları, elektrik avadanlıqları kompyuterdə görünə-görünə usta Coşğunu sorğu-suala tutmağa başladı: –Maşın tanış gəlir, Əlinin maşını deyil?

–Xeyr. Coşğun əvvəl bir istədi desin ki maşın əmioğlunundur, amma bildi ki, bunu etiraf etsə usta maşının onun olmadığını görüb yalandan çoxlu problemlərini ortaya qoyacaq. Odur ki hələ ki dinmədi.

–Hardansan, ləhcən tanış gəlir?

– X rayonundan. –Bay, mən də oradanam ki. –Kimlərdənsən?

–Şaman müəllimin oğluyam. Şaman Elcanlı.

–Ə, o şair müəllimin oğlu?

–Bəli. Şair deyildi, amma yazırdı.

–Sən hələ bir de görüm kompyuter mənim maşınım üçün nə deyir? Yola çıxıram, rayona getməliyəm. Usta bir xeyli kompyuterdə proqramlarda qurdalanaraq:

–Əmioğlu sənin blokunun biri təmamilə işləmir. Cərəyan yoxdur deyə, kondisioner soyuğu salona ötürə bilmir. Vaxtın varsa biz o bloku söküb yerində baxaq. Daha yerlimizə də kömək etməyəndən sonra, kimə əl tutaq? Sən belə elə. Vaxt bir az çəkəcək, qalx bizim sexin üstündəki kafedə bir az çörək ye, çay iç, biz də görək nə edirik. Mən özüm səni haylayacam. Coşğun əsəbi halda kafeyə qalxıb aşağı düşəndə saat axşam altı olardı. Maşının qabaq ehtiyatları təmamilə sökülmüş halda idi. Amma hələ heç nə düzəlməmişdi.

–Əmioğlu özün gördün də, uşaqlar bu vaxta qədər işdə qaldılar, daha çox çalışdılar. Demək, bloku dəyişərsən, haradasa beş yüz dollardır. Sveçaların islanmışdı, qurutduq amma yenisini almaq lazımdır, injektorun biri çirklənmişdi, yuduq, predaxranitellər geydirmə idi dəyişdik, originalını qoyduq, dörd dəfə maşını kompyuterə saldıq, üstə gəl əmək haqqı-sənin üçün hamısı eləyir iki yüz əlli manat. Coşğun tezliklə maşın təmiri adlı dəllal bazarından azadlığa çıxmaq üçün usta ilə haqq-hesabı çürüdüb maşınına mindi. Coşğunun xaricdə işlədiyindən tamsınan ustanın deyəsən iştahı azalmamışdı. Maşının sürücü əyləşən qapısına yaxınlaşıb:

–Qohum, yaxşı mersedes istəyirsənsə tapa bilərəm. Mənim bir rəis tanışım var, bu yaxınlarda işdən çıxarıblar, özündən də nə qədər alıblar. Yaxşı satdıq iki dənə cağ mersedesi var. İstəsən danışarıq, yaxşı qiymətə düzəldə bilərəm. Coşğun camaatı mədəni surətdə soyaraq həyatdan giley edib səhərdən bəri ağzına gələni danışan bu ustadan canını qurtarmaq üçün “çox sağ ol” deyib hirsini maşının qazından çıxdı. Ertəsi gün günorta Coşğun rayondakı həyətlərinə çatanda əmioğlusu Dilqəm bir litrlik araq şüşəsini yarı eləyib ləsəlmiş vəziyyətdə çardağın altında oturmuşdu. Amma nə çardağ, nə də onun kölgəsi istini uzaqlaşdıra bilmirdi. Yeganə ümid gecənin mehinə idi. Qəribədir ki, gündüz rayonun nə qədər istisi olsa idi, gecə mütləq mehi olurdu. Gecənin mehinə hələ dörd saat qalırdı. Saat səkkiz olsa da məclis yenicə qızışırdı. Coşğunu görmək üçün tanış-biliş, hətta qonşu rayondan da qohum-əqrəba gəlmişdi. Coşğunu yuxarı başda otuzduran qohumların, əmi uşaqların qismən imkanlıları ona yaxın, imkansızları, qocaları, uşaqları məclisin ayağına yaxın əyləşmişdilər. İsti hava şəraitinə uyğun olmayaraq enli balaq tuman, kofta geyinmiş və üstündən də kəlağayı atmış qadınlar təbii surətdə tər tökürdülərsə, cahıllar qırx dərəcəlik istidə qırx dərəcəlik arağı bir nəfəsə içməklə canlarına qəsd edərək tər tökürdülər. Araq boğazdan mədəyə süzülüb tədricən qana işləyir, beyni dumanlandıraraq orada yığışıb qalan fikirləri dilə gətirir, kimin nə düşündüyünü ortalığa qoyurdu. Dərdlər təzələndikcə məclisdə ona aidiyyəti olmayan mövzular, suallar yer alırdı. Ay nə bilim xaricdə güzaran necədir, Coşğunun maaşı nə qədərdir, vergi kiminsə dükanına filan qədər pul oxuyub, filankəsi qonşu ölkədə özününkülər bıçaqlayıb pulunu atıblar, icra başçısı yol qırağı köhnə obyektləri sökdürüb yenilərini öz adamlarına həvalə edib, məmurların bir aylıq məvacibləri rayonda mərkəzi yolun təmirinə yönəldilib, filankəsin əmlakı kreditin faizi yüksək olduğundan verə bilmədiyi üçün girovdadır və.s. və ilaxır. Amma nədənsə bir nəfər də olsun Coşğundan soruşmadı ki, o xaricdə olduğu müddətdə onun şəhərdə tənha qalan anası, Billur xanım necə dolanırdı. Bir nəfər də olsun cəsarət edib sinəsini irəli vermədi ki, filan ayın filan tarixində o bazarlıq edib Billur xanıma baş çəkməyə getmişdi. Bir adam tapılmadı desin ki, filan vaxtda Şaman kişinin zəhmət ilə qurub-yaratdığı bağ evini qoruyan, tənha qalmış itlərə yem aparmışdı. “Bəs nə vaxt tapılacaq” sualı o gecə sabaha qədər Coşğunu rahat buraxmadı. Səhər elə bil heç nə olmamş kimi həyət boş qalmışdı. Hamı öz evinə dağılışmış, hərə öz ocağına çəkilmişdi. Yenə həmənki boğanaq isti, yenə rayon mərkəzindəki çayxanada baş girləyən bir qism cavanların ara söhbətləri, qeybətləri, yenə yol qırağında səhərdən bəri yüz dəfə qaynayıb soyuyan restoran simavərlərinin tüstüsü, suyu qurumuş gölməçə yerlərində camışların quyruqları ilə milçək yelləməsi, örüş yerlərinin qala divarları hündürlüyündə hasara alınmış vəziyyətdə əsl yiyəsini gözləməsi.

(Ardı gələn şənbə sayımızda)

Mətin Mirzə

525-ci qəzet.- 2010.- 4 sentyabr.- S.30.