Bayquş

(Əvvəli ötən şənbə sayımızda)

Billur xanım yazın son ayından bağ evinə köçmüşdü. Oğlunun gəlişinə evin bütün səliqə-səhmanına əl gəzdirmişdi. Hərçənd ki bağın həyətyanı sahəsinə, ağaclarına qulluğa görə Bəhər bağbanın ailəsi cavabdeh idi, amma evin içinin təmizlik işinə Billur xanım özü baxırdı. Bəhər kişi özü divarın o tayındakı qonşu bağda qulluq göstərirdi, yoldaşı qızı iləsə Coşğungilin bağında. Sonuncu məzuniyyətdən xaricə geri qayıdanda Coşğun Bəhər bağbana tapşırıqlar vermişdi: bir sıra ağacların yerini dəyişdirmək, boş görünən bəzi yerlərdə yeni ağaclar əkmək, ağacları vaxtında belləmək, sulamaq, bağı ilan-çayırlardan təmizləmək və s. Anası ilə xaricdən mütəmadi telefon əlaqəsi saxlayan Coşğun, bağda hər şeyin öz qaydasında olduğuna əmin edilsə də, tam mənada əmin deyildi. Çünki anasının gözləri zəif olduğundan o təbiətin bir çox detallarını, həyətin hər künc-bucağını, ağacların yarpaqları arasında gizlənmiş qurd basmış budaqlarını dəqiqliklə görə bilmirdi. Coşğunun anası oğlunun gəlişinin ilk günü hələ altı aylığında ayrıldığı balaca nəvəsini, gəlinini bir-iki saatlıq görmək üçün şəhərə gəlmiş və yenidən bağ evinə qayıtmışdı. Qayıdarkən tezliklə onların bağa gəlmələrini arzulamışdı. İndi də evdən səhər saatlarında çıxan Coşğun hələ gün-günorta bağa çatmamışdı. Dərd də orasında idi ki, maşının təkəri buraxmış, akkumulyatoru zəif düşmüşdü. Təkəri dəyişməyinə dəyişmiş, lakin yaxınlıqda yeni akkumulyator tapa bilməmişdi. Hətta usta bildirmişdi ki, təkərlərin dördü də keçəldən də keçəldir. Hər an buraxa bilər, mütləq yenisi ilə dəyişilməlidir. Öyrənmişdi ki təkərin biri yüz manatadır. Səsini içinə qısıb bayaqdan bəri günün altında alışıb yanan maşının təndir kimi isti salonunda istidən haldan düşmüş həyat yoldaşına bunu bildirmədi. Ona görə də dinməzcə bir maşın saxlayıb onu bağa qədər buksirə qoşub aparmasını xahiş etdi. Bayaqdan bəri lovğa-lovğa mersedes s markalı maşının sükanı arxasında əyləşmiş Coşğun, indi xəcalətindən utanırdı. Çünki mersedesi qabağda dartan maşın VAZ 2107 markalı maşın idi. Beləcə tısbağa gedişiynən gəlib bağa çatdılar. Amma bağda yerbəyer olmaları, süfrə arxasına oturub yemək yeməkləri tez çəkdi. İncəvara gəlin əldən zirəng idi. Anası kimi beş daşın altında yır-yığış edib, süfrəyə yemək qoyardı-yoruldum deməzdi. Coşğunun gəlişini eşidən Bəhər kişi özünü tez həyətə salmışdı. Səhərdən bəri Coşğunun eşiyə çıxmasını gözləyərək ağacların dibində mücüllənirdi. Demək istəyirdi ki, qızı ilə yoldaşının onların bağında çalışmalarına baxmayaraq, elə onun da günü burada keçir.

–Həə, atalar necə deyib? “Bağ bağbansız, dəvə sarbansız olmaz”. Salam ay Bəhər kişi.

–Ay sizi xoş gördük müəllim. Xoş gəlmisüz. Həə, atalar təkcə onu deməyib. “Bağda əlləşənin qursağı qığ olar” da deyiblər. Sözaltı mənası da buydu ki, yəni bağda o qədər çalışıram ki heç ağzıma tikə ata bilmirəm. Coşğun sözü uddu və onu həzmdən keçirib yiyəsinə qaytardı.

–Yox, maşallah qursağı daralana oxşamırsız. Mən arıqlamışam, siz isə kökəlmisiniz.

Bu sözə hər ikisi gülüşdülər. Sonra Coşğun həyətdə görülən işlərlə tanış oldu. Abatxeyir həyət səliqəli idi. Anasının dediyinə görə bütün bu səliqə-sahmanı bağbanın qızı təkbaşına etmişdi. Bəhər isə yalnız bir iki ağacın yerini dəyişmişdi. Lakin həyətə gölgə salan və bir vaxtlar atasının əlləriynən əkdiyi, kölgəsində sərinlənməyi sevdiyi böyük söyüd ağacı dibindən kəsilmişdi. Bəhər kişi ağacı budaqlarını qurd basdığı üçün kəsdiyini isbat etməyə çalışsa da, Coşğunun üzündəki təəssüfü aradan götürə bilmədi. Bu təəssüf deyirdi ki, bəlkə də ağac vaxtında dərmanlansaydı heç qurd da basmazdı. Coşğun ona da təəssüf edirdi ki, məzuniyyətinin əsas hissəsini bağda keçirmədi. Bağın dənizə açılan mənzərəsi, yaşıllığı, bar gətirmiş meyvələri, axşamlar mehi, genişliyi, balaca oğlunun baba yurdunda sərbəst, azad o yana-bu yana qaçması onun üçün əsl rahatlıq, qulaq dincliyi idi. Anasının dediyinə görə hərdən onları əhatə edən bahalı bağ evləri sahiblərinin ərköyün övladları bu dincliyi uca musiqi sədaları, maşın siqnalları və yeyib içəndən sonra tapança və tüfəngdən göyə atdıqları güllə səsləri ilə pozurlar, lakin heç kim cürət edib səsini çıxara bilmir. Anası onu da demişdi ki, ortabab, kasıb bağ evlərini əhatə edən üç-dörd nəhəng imarətlərin ev yiyələri heç özləri bura gəlmirlər. Gələndə də keflərinə düşəndə övladları başının dəstəsi ilə kefə gəlirlər. Hələ gözləri doymurmuş kimi ətrafdakı yarımçıq qalmış tikililərə də göz qoyub oranı da almaq fikirlərinə düşürlər. Hətta bu yaxınlarda qənşər tərəfdəki təqaüdçü Murad kişinin yarımçıq qalmış bağ evini almaq üçün dəllal da göndəriblərmiş. Lakin Murad kişi razılıq verməyib. Bağda baş verənləri ovuc içi kimi əzbər bilən, lakin danışmaqdan ehtiyatlanan Bəhər kişi isə təklikdə Coşğuna ərz eləmişdi ki, Murad kişinin oğlu Elmin institutda əqidəsinə saf müəllim olduğu üçün heç bağ evini bundan sonra da çətin tikə. O yarımçıq qalmış bağ evinə ara-bir, onda da yalnız eyvanda üzü dənizə oturub kitab oxumağa gəlir.

Artıq hava qaralmışdı. Onlar mehriban bir ailə kimi həyətdə, evin dənizə baxan qənşərində çay süfrəsinə yığışmışdılar. Billur xanım həyətdə şıltaqlıq edən nəvəsinə baxıb rəhmətlik həyat yoldaşının bir zamanlar bağda nəvəsinin hay-küy qoparmaq arzusundan danışıb xoş bir xatirə kimi köks ötürürdü. Qənşərdə bir sükut hökm sürsə də, evin arxa tərəfindəki əcayib bir fısıltı, tez-tez nəfəs almağa bənzər bədbin bir səs Coşğunu rahat buraxmırdı. O pilləkənləri qalxıb ikinci mərtəbədən evin arxa tərəfinə boylandı. Ora zülmət də olmasa qaranlıq idi. Bağın həyətindəki işıq ora az-maz düşürdü. Onların evinin arxa tərəfi ilə qonşunun evinin hasarı arasında kiçik bir sahə var idi ki, ora da nə ev yeriydi, nə də yurd. Sadəcə olaraq kimsə bu yeri nə vaxtsa alıb, bir-iki beton döşəmə atıb, çıxıb getmişdi. Nə məqsədə almışdı, niyə geri qayıtmırdı bunu heç kəs bilmirdi. Amma deyəsən gecənin içərisinə doğru şiddətlə artan bu əcayib, bədbin bir fısıltının haradan gəldiyini Coşğundan savayı qonşular da bilirdi. Oğlunun nədənsə duyuq düşdüyünü bilən Billur xanım onu heçnə narahat etmirmiş kimi:

–Ay bala, narahat olma, səs o yandan gəlir-təqaüdçü Murad kişinin həyətindən. Bayquşların səsidir. Üç-dörd ay olar ki orada məskən salıblar. Narahat olma, gəl çayını iç.

–Bayquş? Sən nə danışırsan ay ana, bilmirsən ki bayquş bədbəxtlik gətirir? Bizimlə onun evi arası iyirmi metrdir. Bu gün orada fısıldayar, sabahısı gün bura da dadanar. Bir də ki onun nəfəsi adama ağırlıq gətirir. Evdə uşaq var, deyirsən indi ağırlığı mənim uşağıma düşsün?

–Ay bala, sən nağıllara inanma. Allah pis əlamətlərə inananları sevməz. Sən əgər onu pis əlamət sayıb onun ardınca gedirsənsə, demək haram bir əməlin ardınca getmiş olursan. Sən Allaha sığın, o sənə kömək olar. Ondan başqa heçnədə, heç kimdə qüdrət yoxdur.

–Yaxşı, əgər belədirsə onda niyə bayquş haqqında atalar sözü, bayatılar deyilib. Məsələn, “bülbül viranədən ötməz, bayquş viranədən getməz”, və yaxud “bayquşun ruzusu ayağında gedər”. Deyirsən bir tikə halal ruzu qazanırıq onu da bayquş aparsın? Nə çox villalar, odeey o arxadakı üç mərtəbə villada niyə məskən salmırlar, onsuz da elə ora da xaraba kimi bir şeydir. Nə gələni var, nə də gedəni. Neçə ildir tikiblər elə ağzı qıfıllı da durub.

–Bala, onsuz da bir həftəyə geri qayıdırsan, qoy oturmuşuq sakit yerimizdə. Gör bir səndən başqa narahat olan var? Elə rəhmətlik dədən də hər şeyə qızışan idi.

–Rəhmətlik dədəm qızışan deyildi, təəssübkeş idi. Həyətimizdəki itlərin belə, təəssübünü çəkirdi. Bax, sən itlərə süni yem verirsən, o isə gündə iki dəfə qazan asdırırdı. İndi sağ olsa idi vallah bütün qətərin axırına çıxıb o bayquşları məhv eləmişdi.

Bu vaxt iki dəfə dalbadal güllə səsi eşidildi. Coşğun pilləkənləri aşağı düşüb çöl darvazaya tərəf qaçdı və qapını açıb bayıra çıxdı.

–Kimdir əə orada?

–Qonşu Şirzaddır, müəllim, deyəsən vurdum. Həə, vurmuşam, özü də ikisini.

Vurdum sözünə Coşğun muştuluq alan kimi sevinib Murad kişinin evinə sarı irəlilədi. Bağın dalana bənzər küçəsində köz kimi közərən zəif işıq qənşərindəki kişini görməyə bir qədər imkan verdi. Bu, bəstəboy, girdə sifət, köynəyinin qabaq düymələri açıq, şalvarının balaqları dizə qədər qatlanmış, suyu şirin, qırx beş yaşlarında bir cavan idi. Əlindəki fənərlə yerə işıq saçıb vurduğu bayquşlara baxırdı.

–Axşamınız xeyir müəllim.

–Ay aqibətin xeyir. Deyəsən ov qanlı oldu?

–Həə, elədir. Amma nə ürəyimdən tikan çıxdı. Bu köpək uşaqları neçə vaxtdır bizi yatmağa qoymurdular. Fıs-fıs, fıs-fıs fısıldayıb bədliklərin tökürdülər. Hərdən gəlib bizim də hasara qonurdular. Anam uşaqlarla həyətdə külafirəngidə bunların əlindən sabaha qədər yata bilmirdilər. Özü kimi alçaq quş yoxdur. Mağıl həyətdə bir-iki bülbül ötürdü, bu əclaflar onları da qaçırtdılar.

–Yaxşı, bəs bunların sayı neçədir?

–Beş idilər. Bir anaları və dörd balası. Birini bir ay bundan qabaq gündüz çağı vurdum. İki balasını da indi. Qaldı anaları və bircə balası. Ölü balalar qoy qalsın, səhər mən bunları bu dirəkdən asacam ki, anaları çıxıb getsin. Açığı gündüz vurmaq olmur çünki həyətdə-bacada adamlar olur. Bir də gündüzlər girirlər müxtəlif dərmə-deşiklərə. Murad kişinin də tikilisi yarımçıqdır deyən döşəmə atma betonlar suvanmayıb, böyür deşikləri açıqdır. Ev sahibinə dəfələrlə zəng eləyib xahiş etmişik ki gəlib tikilisinin dərmə-deşiklərinə əncam çəksin. Elə-bu gün sabah eləyə-eləyə axırda dedilər ki, kişi yatağa düşüb-xəstədir. Kişinin də oğlu Elmin müəllim bir ay bundan qabaq bura kitab oxumağa gələndə bağbanı çək-cevirə salırdı ki, guya şiferi deşilib. Şiferə kimin güllə atdığını deməsə polisə şikayət eləyəcək. Amma birinci bayquşu düzü su çəninin üstündə oturanda vurmuşdum. Şifer mənlik deyil, o ərköyün balaların işidir. Nə isə, gecəniz xeyirə. Yataq görək başımıza nə iş gəlir. Günümüzə bax da. Guya bağa istirahətə gəlmişik.

Səhəri gün Coşğun yuxudan qalxanda fit səsinə bənzər fısıltı yenə də gəlirdi. Həyat yoldaşı qorxudan səhərə qədər yatmadığından gileylənirdi. Elə Coşğun özü də əməlli-başlı yatmamışdı. Gecə dörd-beş dəfə oyanıb pəncərə ağzında kişə-kişə edərək bayquşu hürkütməyə çalışmışdı. Ona görə elə səhər yuxudan qalxanda da yuxusuzluqdan ovqatı təlx idi. Əl-üzünə su vurub eşiyə çıxdı. Pilləkənləri asta-asta qalxaraq fısıltının daha yaxından gəldiyini duydu. Evinin arxasındakı boş sahəyə, bir qədər aralıdakı Murad kişinin evinə nəzər saldı. Deyəsən qonşu Şirzad bayquş məsələsinə ürəklə girişmişdi. Çünki gecə öldürdüyü iki bala bayquş artıq Murad kişinin eyvanındakı dirəkdən başı-aşağı asılmış, beton atmalarının da dərmə-deşiklərinə iki litrlik koka-kola qabları, bəzilərinə isə əski, qəzet tıxanmışdı. Amma haradansa qulağına getdikcə şiddətlənən fısıltı, nəfəs ala-ala verilən fit səsi gəlirdi. O başını sola əyib yuxarı baxanda ana və bala bayquşların onların peyk antenasına qonduğunu gördü. Əli ilə havada yelləyib kişə-kişə elədi. Bu vaxt bala bayquş antenanın üstündən uçub Bəhər kişinin qulluq elədiyi evin divarının deşiyinə girdi. Coşğun fürsəti əldən verməyib aşağı düşdü, maşın qarajına girib əlinə keçən boş sement kisəsini götürüb, nərdivanı çiyninə atıb dəmir darvazadan bayıra çıxdı. Nərdivanı qonşu evin divarına söykəyib ehmalca yuxarı qalxdı və bayquşun əlini dişləməsindən ehtiyat eləyirmiş kimi sement kisəsini əlində bükmələyib ehmallıca bayquşun girdiyi divar deşiyinə saldı. Fikirləşdi ki, ac-susuz bir iki günə bala bayquş ölsə, Şirzadın dediyi doğru olsa, onda bir ana bayquşdan savayı bayquş qalmamalıdır. Bu vaxt qonşu həyətdən çıxıb Coşğungilə sarı gedən bağban onu görüb ayaq saxladı.

–Sabahun xeyir, müəllim.

–Sabahınız xeyir Bəhər kişi.

–Ay müəllim, nə var özünüzü bu al günün altında yandırırsız? Gedin bir hour evdə dincəlin, ağacların meyvələrindən yeyin, ağrımayan başınızı niyə ağrıdırsınız. Şirzada bir söz deyə bilmirəm çünki ərkim çatmır. O elə bir ho gəzir tüfəng atsın, sizə ki ərkim çatır söz deyəm.

–Bəhər kişi, bayquş mənim başımı ağrıtmasa başqa heç kim ağrıtmaz. Bir də ki mən neynirəm ki, daha da camaatı bayquş şərindən xilas edirəm.

–Elə deyil də müəllim. Siz oraların (xarici nəzərdə tuturdu) vəziyyətinə bələdsiz, biz də buraların. Hər tində bir polisin adamı durur. Polis-patrul maşını da bağlararası küçələri dolaşır. Nəyə lazımdır e baş ağrısı. Bir də ki bayquşa qalsa elə bayquşun yekəsi biz özümüzük. Mən özüm xalq təsərrüfatını bitirmişəm. Hə, nə olsun? Kiçik oğlum əsgərlikdə, böyük oğlum Şüvəlanda yuxarıda oturan müəllimin bağında, qızım yoldaşımla sizin bağda, mən də bunların bağında işləyirəm. Elə bayquş kimi səpələnib tək yaşayırıq.

Söhbətin bu yerində maşın səsi eşidildi. Murad kişinin evinin qabağında dayanan maşından ağır-ağır ağ saçlı, yetmiş yaşlarında bir kişi düşdü. Bu Murad kişi idi. Dəmir darvazanı açıb kol-kos basmış həyətinə girdi, başı ilə asta-asta yelləyərək eyvana qalxdı, bu başından o başına addımlayaraq gözü dirəkdən asılmış ölü bayquşlara sataşdı. Sonra Coşğunla Bəhər kişini görüb:

–Salam əleyküm. Bu bayquşları buradan kim asıb gündə qurudur, qaxac eləyəcəklər?

–Xəbərim yoxdur, ay ağsaqqal. Mənim işim bu iki bağdadır. Heç günün batmasından xəbərim olmur.

–Qonşulara deyin narahat olmasınlar. Sabah səhərə demişəm, bənna gəlib dərmə-deşikləri suvayacaq. Mən də görüm həyəti kol-kosdan necə təmizləyirəm.

–Hava istidir, bir də ürəyüvüzə güc düşər ağsaqqal. Asandı elə ispışkadır. Vur kol-kos yansın.

–A kişi nə danışırsan, bu istidə tüstünün iyindən dayanmaq olar? Ölmərəm. Nəvələrimə söz vermişəm ki, gələn yaya qədər bağa bir az əl gəzdirim, gətirim dincəlsinlər, dənizə getsinlər. Allah saxlamışlar dənizi yaman sevirlər. Bu istidə şəhər evində yaman darıxırlar. Şair Şəhriyar demişkən- “Bayquşun da dar olmasın qəfəsi”.

–Amin. Allah muradına yetirsin. Dar olmaz inşallah.

Gecə Coşğun yatmağa hazırlaşmazdan əvvəl həyət-bacanı bir neçə dövrə vurdu. Artıq ötən gecələrdəki kimi bayquşların şiddətli fısıltısı yox idi. Ara-sıra aralıda eşidilən sakit fısıltı isə Murad kişinin damına qonmuş ana bayquşdan gəlirdi.

Səhər çoxdan açılsa da Coşğun hələ də yatmışdı. Pəncərədən düz onun yatağına düşən günəşin qızmar şüasından gizlənərək başını bərk-bərk bürüyən Coşğun, yuxusuz və narahat gecələrin əvəzini bu səhərki şirin yuxusundan çıxırdı. Artıq səhərin yuxusu günorta yuxusuna qarışırdı. Saat bir idi. Göyə bir dəfə açılan güllə səsi Coşğunu yuxudan ayıltdı. Üstündəki örtüyü üstündən atıb pəncərəyə yaxınlaşdı. Yuxulu gözlərlə ətrafa boylandı. Murad kişinin evinin ətrafında yeddi-səkkiz nəfərin, bir polis maşınının dayandığını və kimlərinsə ucadan, əl-qol ilə danışdığını gördü. Ani olaraq paltarını geyib, əl-üzünə su vurub bağın həyətindən eşiyə çıxdı. Eşikdə bayaq Coşğunun görə bildiyindən də artıq insan toplaşmışdı. Bir nəfər isə, iki polis serjantına ucadan nəyisə başa salırmış kimi əl-qol ilə danışırdı. Coşğun onlara sarı irəliləmək istədikdə Bəhər kişi onu görüb özü ona sarı getdi və geri qaytarıb darvaza ağzında əhvalatı danışdı. Sən demə Murad kişinin oğlu Elmin müəllim səhər bağa usta ilə gələndə, Şirzad həyətdə pusquda durub Murad kişinin damına qonmuş ana bayquşun yerini dəyişməsini gözləyirmiş. Bu, Elmin müəllimin gözündən yayınmayıb. Atasını haylaya-haylaya evə girib içəri daxil olanda onun keçindiyini görüb, çaşqın və əsəbi halda eşiyə çıxaraq, Şirzaddan tüfəngi alıb bayquşdan hayıfını çıxıb. İndi də hadisə yerinə gələn polislər Elminlə Şirzadı polis bölməsinə aparırlar.

Aradan bir neçə saat keçməsinə baxmayaraq, Elmin və Şirzad polis bölməsindən qayıtmamışdılar. Artıq bayquşların səsi kəsilmişdi. Bala bayquşlar dirəkdən ölü vəziyyətdə asılı qalmışdı, ana bayquş isə yerdə. Murad kişinin ruhu isə göylərdə azad idi. Bağda isə bayquş fısıltısından da dəhşətli, şaxsey deyən arvadların fəryadları eşidilirdi.

26 avqust 2010.

Jakarta.

Mətin Mirzə

525-ci qəzet.- 2010.- 9 sentyabr.- S.30.