Məsələn, belə...

(esse)

Məsələn, yazıya belə də başlaya bilərəm: A.Fadayev deyirdi: “Nə yaxşı ki, dünyada Səməd Vurğun var”. Səməd Vurğun ova da gedirdi, saz da çalırdı. Zaman o zamandı ki, adamı gərək saznan qandırasan. Söz ayrıdı, saz ayrı. Saznan qandırılan yaddan çıxmır. Saz nədir? Sazın formasına fikir vermisinizmi heç?! O, açara oxşayır. Bu açarla türk təfəkkürünün ən gizli kodlarını açmaq mümkündür. Bu xalqı sazdan, sazı da xalqdan ayrı tutmaq olmaz!!! Və ya belə də başlamaq olar yazıya: Subay ölsəm deyərsən ki, İçində bir qız apardı. Bu şeiri Qılman ağlayıb. Doğrudan da hər oğlan həm də bir qızdı. Demək, harada bir oğlan ölürsə, hardasa bir qız da ölür. Harada bir əsgər oyaqdısa, demək hardasa bir ana, bir qız da yatmayıb. Gənc dostum elə bil ki, şeirlərini öz səsinə yazıb. Bəlkə şeiri kitabdan ayırmaq, qopartmaq, şeiri səsə köçürmək lazımdı elə? Oxucu şeiri səsdən daha yaxşı əxz eliyə bilir. Qılman sazdan gəlib, sazın sirlərindən, pərdələrindən doğulan, aşıq yaradıcılığından, şifahi xalq ədəbiyyatından – Dədə Qorquddan, qopuzdan süzlüb gələn türk şeirini müasir dövrümüzdə yeni təfəkkür tərzi ilə davam etdirir. Türk dilinin gözəlliyi, dərinliyi, dadı məhz bizim nağıllarımızda və dastanlarımızdadır. Yazıçı üçün folklor ən gözəl kompasdır. Əgər, bu kompas varsa, yazıçı özünü itirməyəcək, əsla! Bəlkə belə başlayım yazıya, məsələn, bu cür: Düzdü, müasir dövrümüzdə dünyanın texniki yenilikləri ilə yanaşı elə bil şeiri də elmiləşir, riyaziyyat qədər dəqiqləşir. Əgər belə demək mümkünsə, görürsən ki, şeir artıq get-gedə ilham həndazəsindən kənara çıxır. Ancaq Qılman öz ilhamını çağıra bilir və daha dəqiqi şeirlə məşğul olmağı bacarır. Demək, Yunis Əmrənin, Qaracoğlanın, Aşıq Ələsgərin, Səməd Vurğunun, Hüseyn Arifin, Zəlimxan Yaqubun, Sərraf Şiruyənin başlanğıc götürdüyü və xalqın bədii yaddaşına daha yaxın olan, onun milli-psixoloji ovqatını, ruhunu, düşüncəsini ifadə edən min illik oğuz şeirinin bulaqları bu gün də ədəbi həyatımızda qaynayır. Yaxud, bu cür də başlamaq olar yazıya, məsələn, belə: Həqiqət həmişə uzaqda olur. Mənsə uzaqları daha yaxşı görürəm. Lap uzaqlara, ürfan şeirinə – şəriət, mərifət, təriqət və həqiqətə içim daha yaxındı. Qılmanın da şeirləri müəyyən mənada bu axardadır, həmin ruhdadır. Onun şeirləri təkcə nəyinsə mənasını dəyişmək, hadisənin yanına təkrir – anafora, epifora, metafora, epitet qoşmaqdan ibarəd deyil, bu şeirlərin enerjisi, gücü, ümumilikdə məzmunda, hadisənin özündədir. Qoy buradan başlayım ee yazıya, oktyabr ayından. Təhsil aldığım universitetdə (Bakı Dövlət Universiteti) neçə-neçə tələbə-oxucu tanıyıram ki, Qılmanın şeirlərini dodaqlarında semiçka kimi çıtlaya-çıtlaya o baş-bu başa var-gəl edir. Düzü, mən tanış eləmişəm tələbələrlə bu şeirləri. Heç vaxt yadımdan çıxmaz, həmişə xatırlayanda gülürəm bu hadisəni. Universitetin dəhlizində durmuşdum, gördüm ki, şipşirin bir qız yanımdan ötüb getdi. Keçərkən belə dedi: Dilimin altında sərçə böyüdüb, Ağzımı açanda “quş” çıxartmışam. Bildim ki, qız Qılmanın şeiri ilə mənə söz vurur. Mən də arxasınca gülümsədim. Bu o demək idi ki, ay qız, axı sən mənim şeirlərimi sevirdin? Noldu bəs?! Başdan başlayacam ee, alınmır bu yazı. İlk gündən, lap Gənc Ədiblər Məktəbindən. Gördüm uzaqda heca vəzninə oxşayan bir oğlan durub. Mən də bu başda durmuşdum. Qoy belə də deyim, elə mən də sərbəst şeirə oxşuyurdum. Yaxın gəldi. Görüşdük. Dedi, düşək Sabir bağına. Elə bil həyatımızı itirmişdik burda – bağda. Hardansa başlayıb, milyon ildir yol gələn külək saçlarımızda gülür, telimizlə heç yola getmirdi. Tanışlığımız da elə burdan başladı. Dost olduq. Və həmin yağışsız günlərin birində Qılmana dedim: Mənim ən yaxın dostum atamdı. Acı bir təəssüflə üzümə baxdı. Upuzun bir həsrət vardı gözünün ucunda. Əlini döş cibinə salıb ağ-qara bir şəkil çıxartdı. Elə bil, şəklin xatirəsi önündə sükuta daldı. Susan adamı dinləmək nə gözəlmiş. Əslində bu sükutun özü qışqırmaq idi. Sən demə, Qılmanın dostu lap balacalığından yoxmuş... Kövrəldim.

Kəramət BÖYÜKÇÖL

525-ci qəzet.- 2010.- 9 sentyabr.- S.22.