AŞİQ OLMAQ DA İŞƏ ADAM ALMAQ KİMİ...

MURATHAN MUNQAN kimdir

1955-ci ildə İstanbulda doğuldu.Orta məktəbi Mardin Liseyində oxudu. Ali təhsili Ankara Universiteti Dil və Tarix-Coğrafiya fakultəsində Teatr Bölümündə tamamladı.Dövlət teatrlarında dramaturq olaraq çalışdı. İlk tamaşası “Mahmud ilə Yezidə” Türkiyə İş Bankasının keçirdiyi yarışmada ikincilik mükafatını alan Murathan Munqan “Şahtiyan” adlı bir şeirilə də “Göstəri” dərgisinin 1981-ci il yarışma mükafatını qazandı.Və bir sıra başqa mükafatları da var.

Əsərləri: “Mahmud ilə Yezidə” (1980), “Başsağlığı” (1982), “Bir qərib Orxan Vəli” (1993)

Hekayələri: “Son İstanbul” (1995), “Qırx otaq” (1987), “Lal Nağıllar” (1989), “Qaf dağının önü” (1994)

Şeir kitabları: “Osmanlıya dair hekayət” (1981), “Qum saatı” (1984), “Yaz kinotetrları” (1989), “Əski 45-lik vallar” (1989), “Yaz keçər” (1992), “Başqaların gecəsi” (1997), “Muradxan-95”, seçmə şeirlər

– Sürəkli yazırsınız, bir ildə dörd kitab çap etdirmisiniz.Xeyir olsun,hara belə tələsirsiniz?

– Bir kərə özümü saxlaya bilmirəm! Bir tərəfdən də insanın özünə elədiyi yatırım deyə bir şey var. Türkiyədə və dünyada nə olursa-olsun, bunların qeydini tutub, duyarlılığını yaşayıb, işimi görərkən heç bir şey olmayırmış kimi öz içimə qapanmaq kimi bir xasiyyət qazandım. Şəxsi həyatımda, ya da cəmiyyətdə nə yaşanırsa yaşansın, mən işimlə məşğulam, işimlə, yəni sənətlə, mədəniyyətlə və ədəbiyyatla. Bunlarla qurduğum bağlılıqda ən kiçik bir axsama-maxsama,azalma duyğusu yaşamıram. Bu tərəfimi də sevirəm.Yəni hələ yeni başlamış bir insan kimi dünyanı izləyir, təqib edirəm.

– Neçə ildi yazıyla məşğulsunuz?

– İlk imzamla bir qəzetdə yazımın çıxma tarixi 1975-dir.

– Və heç bir yorğunluq, bezikmək yox, eləmi?

– Sifətimdən belə bir şey görünürmü?

– Xeyr, amma maraqlıdır!Bir tərəfdən şeir, bir tərəfdən hekayə, digər yandan roman, hətta mahnı sözü yazmaq, albomlar buraxmaq ... Bunlar nədir belə?

– Bir iç enerjisi, bəlkə bir ruhi yetkinlik... Yəni bu qədər illər keçəndən sonra desəm məncə ayıb olmaz, istedad deyə bir şey var, bunu danmaq olmaz.Bir də istedadsız elədiyiniz işlər var.Mən bunu həm yazdım, həm söylədim, Türkiyə istedadlar məzarlığı, Türkiyə insan qorumayan bir ölkə. Bir insanın, bir sənətçinin,bir elm adamının yetişməsi bir çiçək kimi. Çox çörək, çox oksigen, çox su istəyir.Açıq desək, mədəni həyatımızda da, sənət həyatımızda da artıq adamlar çoxdur.Hər kəs eyni gücdə deyil.

– Bəs bu qədər yazmağa nə ehtiyac var?

– Bu hər zaman baş vermir və hər il beş kitab çap etdirmək olmaz.Ulduzun parladığı anlar vardır. Ədəbiyyatla, sənətlə, mədəni sosiologiya ilə bağlı hər gün əsas qidamı alıram.Və kənara bir şeylər də qoyuram.Hər gün kənara bir quruş qoysanız ilin sonunda 365 quruş eləyir.Çox zaman belə bir mənzərə düşünürəm: “Titanik”dəyəm, gəmi ortadan yarılmış, batmaq üzrə və mən hələ yazı masasında çalışıram! Bu rəsm mənə güç verir.

– Bu qədər məşğul olduğunuz halda düşünmürsünüzmü yaşamaq yaddan çıxıb?

– Zatən həyat nə zamansa bitən bir şeydir.(gülür), nə eləyirsən elə onu tutub saxlamaq olmaz.Öncə həyatla doğru müqavilə bağlamalısan.

– Yaxşı, həyatda zövq ala bildiyiniz şey elə yazmaqmı?

– Güman ki...elədi...

– Başqa heç bir şey yoxmu? Məsələn, eşq?

– Eşq vardı da... (gülür) Sahibini gözləyir. Türkiyədə eşqin Oxsfordu varmı,mən getmirəm ? Əslində hər yaşın eşqləri, gözlədikləri, dünyayla qurduğu bağ çox fərqli. Həyatınızı gəlişmə üzərinə qurduğunuz zaman daxili zənginlik, gözlənilənlər, insan varlığı ortalığa girir. Bir işə adam almaq necə çətindirsə, yəni sizi təmin edəcək birini axtarıb tapmaq nə qədər zordursa,eşq işi də bax eləcə : aşiq olmaq üçün də o həssaslıqda, o ayrıcalıqda insanlar gedərək azalır.

– Nədəndir bu?

– Zamanla özünüzün, duyğularınızın qiymətini daha çox bilirsiniz, əskisi qədər özünüzü xərcləmirsiniz.İkincisi də, keçmiş təcrübələrinizin sizə öyrətdikləri istər-istəməz həm bir süzgəcdən keçir,həm də bir az içinizi kilidləyir.Dönüb baxdığınız zaman da sizə sürprizlər bəxş edir,sonra da arxası gəlmir.

– Yəni indi siz heç kimi sevmirsiniz?

– İndi təkəm,yalnızam, təkliflərə açığım. (qəhqəhələr) Səviyyəli bərabərlik və normal bir münasibət istəyirəm.Amma ikisini birdən. (qəhqəhələr) Burada başqa cür də ola bilərsən bu qədər səviyyəsizkən səviyyəli münasibəti necə qura bilərsən ki!

– Pulu səviyyəmi hesab edirsiniz?

– Söyləmək istədiyim də elə bu!

– O zaman belə de... Möhkəm tip sizin anlamınızda kimdir?

– Türkiyədə çox ağır bir şüur itkisi yaşanır.

– Yaxşı, sizin yaşadığınız hansı? İnsan varlığının əksikliyimi? O qədər çalışırsınız ki,insanları tanımağa vaxt ayıra bilmirsinizmi?

– Bir dəli, divanə olmağı çox arzuladım! YEDDİ QAPILI QIRX ODA”da sevdiyim bir cümlə var: Hansı dünyada aşiq olduğunuza bağlıdır eşq. Türkiyənin bu andakı varlığını düşünün. Bu varlıq içində, uyğun birini tapsanız belə, bu dekor dünyada nə yaşayacaqsınız?

– Eşq bütün bunları yox etməzmi? Dekor çox vacib bir şeymi?

– Hər qapının altından dünyanın məlumatı daxil olur.Romantik səhnələrlə həyat keçmir ki! Məlum həqiqətləri sevirsiniz. Orta məktəbdəki dünyanı unudan gözləriniz artıq çox şey görmüş olur. Eşq əslində Türkiyədə gənclərin deyil, artıq yaşa dolmuş insanlar üçün bir problem.

– Nə demək istəyirsiniz?

– Belə düşünün; 70-ci və 80-ci illərdə söylənmiş şərqiləri alıb cövhər kimi istifadə edirlər. Hansı cövhər içinizə toxunar sizin? Hansıların səsində həqiqətən eşqin titrəyişini hiss edirsiniz? Sadəcə, içindəki ritmlə o şərqinin necə populyar olacağını hesablayaraq yaranan gurultulu bir dünya.Bir kluba, diskotekaya, bara getdiyinizdə dingildəyəcəyiniz mahnılar oxunur ancaq,ya da duyğusal, romantik bir əsər dedikləri, bayağı duyğularla radioda çalınanlar. Əskidən insanlar musiqi dinlərdi, indi musiqi dinləyən yox.Bu anlamda musiqi sektorlarını sadəcə MP3-lər, internet, qaçaq yazılar batırmadı.

– Nə batırdı?

– İnsanların ruhlarının və qəlblərinin bu kasadlaşması batırdı! 70-ci və 80-ci illəri düşünün; gitaraçıların, qrupların hamısının adı bilinir, vallar alınır, üstü oxunur. Musiqi eyni zamanda mədəni bir vasitə idi.İndi iki dəfə atılıb düşə bilirsə, musiqi yaratdım düşünür!

BİZİM KİMİLƏRİN HƏYATIMI VAR, CANIM!

– Yaşlanmaq sizi qorxudurmu?

– Yəni, bu suala yox deyə cavab versəm yalan demiş olaram.Önəmli olan təbiəti qəbul etmək, təbiətlə nə qədər didişə bilərsəni qəbul etmək... Texnologiyanın, tibbin sənə verdiyi imkanları əlbətdə dəyərləndir, amma təbiətlə kor bir yarışa girmək doğru deyil. Yəni hər yaşı, hər zamanı geyinmək lazım.

– Yaşınızı soruşanda çətinlik çəkmirsiniz?

– Niyə çətinlik çəkim ki, onsuz da yaşımdan cavan görünürəm! Bütün kitablarımın arxasında doğum tarixim var. Mən bir gün gileylənirkən Sezen Aksu, “Bizim kimilərin yaşımı olur canım,”- demişdi. Çox xoşuma gəldi, bunun üzərinə qurdum fəlsəfəmi.

– Yaş irəlilədikcə iç dünyanızda, ruhunuzda nə dəyişir, yaxşı?

– Əslində gəncliyin fetişləşdirildiyi bir çağda yaşayırıq. İnsanlar bədənləriylə sanki alt paltarlarının reklamına çıxacaqmış kimi maraqlanırlar.Mənim üçün gənclik həyatiliklə,canlanmayla bir şey, indi mən ağzıma, gözümə nə eləsəm eləyim 20 yaşındakı birisi kimi görünə bilmərəm.

– Bir şeylər eləmədinizmi?

– Düşünürəm (qəhqəhələr). Əskidən 40-50 yaşında bir adama ölü adam kimi baxırdılar, indi belə deyil, çünki geyiminiz, geyim-geçiminiz, yaşam tərziniz belə deyil.Demək olar ki,çox dərd ediləsi bir şey yox. Amma, təbii, insan diri qalmaq, şux qalmaq istəyir, bunları başa düşürəm.

– Şux qalmaq üçün nə eləyirsiniz?

MURATHAN MUNQANIN ƏN ÇOX SEVDİKLƏRİ:

–Ən çox sevdiyiniz şeyləri soruşacam sizdən.

– Mən belə şeylərə siz deyən çox inanan birisi deyiləm...

– Ən son oxuduğunuz kitab?

– Eyni anda bir neçə kitab oxuyuram.Biri Elsa Morantenin Likola di Arturo (Arturonun Adası) adlı kitabı...

– Səhər qalxdığınızda ən birinci gördüyünüz iş?

– Heç dəyişməz, otaq istiliyində saxlanmış bir stəkan suya yarım limon sıxıb içirəm.15 dəqiqə sonra sabah yeməyini yeyirəm.

– Ən öncə oxuduğunuz qəzet və yazar?

– Hər gün yazıram.Həm zehninizi təmizlər, həm sizi günə hazırlar. Çoxdandır qəzet almıram.Xüsusiylə bir yazı başlarkən heç bir qəzetə baxmıram.İnternetdən istifadə edirəm, amma bütöv yazı oxumuram, başlıqlara baxıram...

– Ən son baxdığınız film?

– “Son ultimatum”. Matt Damonu sevirəm,amma bu dəfə alınmayıb.

– Ən sevdiyiniz yemək?

– Zeytunyağlı dolmanı sevirəm.

– Ən sevdiyiniz məkan?

– Bu məsələdə ‘ən’ seçməkdə çətinlik çəkəcəm.İstanbulda 20 kvadrat metrlik bir evdə yaşayıram.Öküz bürcündənəm, tənbələm, hara bağlandımsa orada da qalanam.Getdiyim məkanda mütləq daha öncə oturduğum yerdə oturmağı sevirəm.Ən çox İstkafeyə gedirəm.

– Ən bəyəndiyiniz kişi?

– Kolin Farrell!

– Ən bəyəndiyiniz qadın?

– Kate Blankett.

Şirin Severden uyğulama

Biz daha oxumağa macal tapmamış o bir-birinin ardınca kitab yazır.2007-ci ildə çıxardığı dördüncü kitabını – YEDDİ QAPILI QIRX ODAnı əlüstü də tanıtdı! Bu kitab vəsiləsiylə evində görüşdük Murathan Munqanla; kitabını, həyatını, Türkiyənin keçirdiyi çətin günləri və əlbəttə eşqi danışdıq.

(davamı olacaq)

Tofiq ABDİN

525-ci qəzet.- 2010.- 18 sentyabr.- S.27.