Oralarda kimlər var: MURATHAN MUNQAN-2

AŞİQ OLMAQ DA İŞƏ ADAM ALMAQ KİMİ...

MURATHAN MUNQAN kimdir

1955-ci ildə İstanbulda doğuldu.Orta məktəbi Mardin Liseyində oxudu. Ali təhsili Ankara Universiteti Dil və Tarix-Coğrafiya fakultəsində Teatr Bölümündə tamamladı.Dövlət teatrlarında dramaturq olaraq çalışdı. İlk tamaşası “Mahmud ilə Yezidə” Türkiyə İş Bankasının keçirdiyi yarışmada ikincilik mükafatını alan Murathan Munqan “Şahtiyan” adlı bir şeirilə də “Göstəri” dərgisinin 1981-ci il yarışma mükafatını qazandı.Və bir sıra başqa mükafatları da var.

Əsərləri: “Mahmud ilə Yezidə” (1980), “Başsağlığı” (1982), “Bir qərib Orxan Vəli” (1993)

Hekayələri: “Son İstanbul” (1995), “Qırx otaq” (1987), “Lal Nağıllar” (1989), “Qaf dağının önü” (1994)

Şeir kitabları: “Osmanlıya dair hekayət” (1981), “Qum saatı” (1984), “Yaz kinotetrları” (1989), “Əski 45-lik vallar” (1989), “Yaz keçər” (1992), “Başqaların gecəsi” (1997), “Muradxan-95”, seçmə şeirlər

– Əslində iki sənə öncə çox xoşbəxtdim, çünki sabahları erkən qalxırdım, öncə ispanca dərs alırdım, sonra yoq dərslərinə gedirdim.Həyatda ən çox qibtə etdiyim şeydir sabah erkən qalxmaq. Bir az sağlıqla bağlı sıxıntılarım da oldu, şəkər tapdılar məndə, ona görə həyatımı qururam.Belə olduğu zaman bədəninizlə bir sözləşmə bağlayırsınız, sadəcə gənclik, gözəllik dərdindən deyil. Təbii bir də genetik bağların da sizə ərmağan etdiyi şeylər var.Anam da,atam da xərçəngdən öldülər. Buna görə içinizdə həmişə bir təlaş var. Mənim də başımda bu olarmı-olmazmı...

– Son çap etdirdiyiniz “Yeddi Qapılı Qırx Oda” kitabını hazırlayana qədər çox yorulduğunuzu və əziyyət çəkdiyinizi söyləmişdiniz.

– Bəli, inşallah oxucu da eyni şeyi hiss etməz (gülür). Kitab üzərində çox çalışdım. Çıxmazdan bir neçə ay qabaq kitabın son hekayəsini dəyişdirdim, çünki bir rahatsızlığım vardı, son hekayəylə bağlı, amma nə olduğunu bilmirdim. Bir kitabla yaşamaq, əslində birisiylə eşq yaşamaq kimi.Aranızda nələr olduğunu da heç başa düşə bilmirsən.Onun haqqında tələsik bir nəticəyə gəlmək yanlış yerlərə apara bilər, özünüzü də, başqalarını da incidə bilərsiniz.Son hekayə mənim narahatçılığımdır.

– Murathan Munqan kitablarının hər zaman alıcısı var, çox oxunur. Burada tərəddüdünüz varmı?

– Tərəddüd etməyək, oxumaq üçün oxucudan diqqət və əmək istəyən bir kitab bu!

– “Yeddi Qapılı Qırx Oda” necə bir kitab?

– Bu 40 hekayə olacaq, 40 otağı tamamlayacağam və günün birində bunları Qırx Otaq adıyla tək cilddə toplayacam, belə bir məqsədim var.Nağıllarla olan bağlılığm da mənim özümün Min bir Gecəm. Hər kəs dünyada var olmaq üçün bir qapı arar, mən də bu kitabda, hələ tam sümükləşmiş bir tərzi olmayan yazar olaraq,öz yazımın var olmasının qapılarını açmaq istəyirəm.

– Murathan Munqan dilinin şovuyla məşğuldur deyə bilirikmi?

– Şov sözü burada yerində səslənmir, məni nəticə maraqlandırır!

– Kitabın tanıtımı da diqqət çəkiciydi. Yeddi ünlü insan yeddi ayrı pasaj oxudu kitabdan. Bu üsul kitabların populyar olmasınamı dəlalət edir?

– İstədim ki, kitab həm görülsün, həm eşidilsin, həm ifaçıların səsi və bədən diliylə ifadə edilsin və orada olanlar sadəcə kitabın varlığından deyil, içindən də xəbərdar olsun. Bir də axır zamanlarda çox kitab çıxır.Bir kitab sadəcə başqa kitabı oxuma zamanınızla rəqabətə girmir.O kitaba ayrılan zamanın qarşısında internet, DVD, TV var! Bir şəkildə kitab özünü göstərmək üçün bir yol tapmalıdır.

– Türkiyə çətin günlər keçirir. Sağlam fikrə, şairlərimizə, yazarlarımıza ehtiyacımız var. Amma bir səssizlik var o cəbhədə, nədən?

– Çox böyük bir dağıntı var, ümidsizlik var, müxalifət dalğası arxadan gələn nəsil tərəfindən kifayət qədər bəslənmədi. Mən həyatın heç bir dönəmində bu qədər ümidsiz olmamışdım! Kimsə çox fağır görsənməyə çalışmasın, bu zorluqda hər kəs daha çox işlər görməlidir.Bu qədər özündən çıxarılmış bir toplumdan sağlam bir şey gözləmək çox çətindir.Əslində sözünü etdiyiniz aydınlar və sənətçilər hiss eləyirlər, onlar heç bir şey eləyə bilməzlər.

– İntellektual vicdan qalmadı deyəsən ?

– Çünki bir qismi başlarını itirdilər,bir qismi zatən günün, dönəmin əyrilərinə görə solçuyudu , aydındı, iqtidar heyranları vardı, başqa yerə keçdilər... Bir dönəmin vurğunlarını çoxu yeni sağın təmsilçisi... Məsələn, adam əslində faşist, amma özü bunu bilmir sanki!

– Nədən sağlam fikir insanları susurlar,ancaq düşmənçilik salanlar danışırlar?

– Türkiyə üç dəfə ciddi hərbi çevriliş keçirmiş, gerçək savaş tərbiyəsindən keçməmiş bir toplum. Əsas düşüncəsi qadağa, gizlətmə, üstünü örtmə. İçində olduğumuz çağ isə onun qabığını soymaq istəyir. Türkiyə bu sancılı dövrdə toplumu tərbiyə etmək yerinə toplumu sürəkli sakitləşdirir, topluma sürəkli yalan söylədi. Dediyinizi anlayıram, bir qəhrəman ehtiyacı var, amma məsələlər qəhrəmanlarla bitmir, toplumun özünün əliylə yollar tapılacaq. Yəni intellektual vicdanı anlayıram, amma daha geniş anlamda bu qədər vicdanını itirmiş bir toplumdan fərqli bir şey gözləmək olmaz.

– Sizcə biz vicdanını itirmiş bir toplumuz?

– Bəli,eləyik.Ayrıca ciddi anlamda bilgisi olmayan, təhsili olmayan, amma qabaqcadan hökm çıxaran, dəhşətlər törədən,intiqam hissi ilə coşan bir toplumuz.Bu anlamda başqa bir yerdən danışmaq lazım.Bu anda Türkiyənin ən çox ehtiyacı olan şey, ciddi anlamda təşkilatlanmış bir qeyri-hökumət etiraz platformudur. Müxalifət zəminli bir platform.

– Sən özünü qorumasan başqası səni qorumur – deyəmi düşünürsünüz?

– Qorumur təbii! Ağzından çıxan hər söz başqa mənada dəyərləndirilir.Danışdığımız şeylər çox insafsızcasına dəyişdirilir. Az danışıramsa,bu heç də bir çox şeyləri az bildiyimdən və ya bilmədiyimdən deyil.Buradan çıxan bir mübahisənin səni götürəcəyi yer bir daha çıxa bilməyəcəyin bir bataqlıq.

– Yəni 301-ci maddə?

– Bəli!

– Hələ bir ayağım əski meydanlarda, sol yumruğum havada deyirsiniz, amma...

– Amma bunlar yazılarımla və sənətimlə bağlı şeylər, mən aktivist deyiləm. Bunu deyə bilərəm : Türkiyənin son 30 ili üzərinə çox şeylər yazdım.Bütün bu vaxtı daha geniş, daha əhatəli, güclü, qalıcı kitablar düşünürəm, əsl barıtımı və silahlarımı deyəsən geriyə saxlayıram.

MURATHAN MUNQANIN ƏN ÇOX SEVDİKLƏRİ:

– Türkiyədə?

– Buna toxunmayaq.

– Ən sevdiyiniz şəhər?

– Madrid! 2008-ci ildə bir neçə illiyinə Madridə yerləşməyi düşünürəm, ispanca öyrənirəm. Önümüzdəki ay ev baxmağa gedirəm.

– Həyatda ən nifrət etdiyiniz şey nədir?

– Məncə xəyanət.

– Ən böyük peşmanlığınız?

– Bax, əskidən “Yaşadığım heç bir şeydən peşman deyiləm”- deyə bir şeylər deyərdilər, onu zamanında biz də dedik, amma indi isə deyirik: “Nə çox peşmanlığım varmış” (gülür).

– Məsələn?

– “O əlaqə o qədər uzun çəkərmiydi,ona necə inandım, yalanını necə görmədim” – kimi... Mənə insanları nə qədər yaxşı analiz etdiyim söylənir, amma mən şəxsi həyatımda çox insan tanımadım. Gözümə soxulmadıqca, xoş bir şəkildə insanlara inanan, bağlanan yanım daha güclüdür.

MURATHAN MUNQANdan İKİ ŞEİR

Bu nə biçim hayat

Bu nə biçim poçtalyon

Üç dəfə çalır qapıyı

Bu nə biçim keçəl

Həm mərhəmi var

Həm sürtmür başına

Bu nə biçim biçimlər

İstədiyiniz qədər çoxalda bilirik biçimləri

Məmləkət də lap hazırdır buna

Məsələn: yəni bir qonşu köçdü qarşıya

Kim olsa yaxşı

baxdım Fəxriyyə bacı

Qırx illik bir qatardır

Ərzincan qatarı

Mən gəlmişəm bu yaşıma

O isə şeirdəki yaşında ilişib qalmış

Mənimki nə biçim həyat

Heç oxşamır nə gördüklərimə

Nə duyduqlarıma

Nə oxuduqlarıma

Mən nə biçim mənəm

Nə özümə bənzəyirəm

Nə başqalarına

sözlər, yarpaqlar

bəzi sözlər qaranlıqda deyilir,

deyirəm, yuxularımın birində

bəzi sözlər heç bir zaman,

deyirəm, oyanandan sonra özüm-özümə

bəzi sözlər qaranlıqda deyilir

bəzi sözlər heç bir zaman

deyirəm, gəmi yelkənlərinin altında

deyirəm ki,iki yanı ağaclı yollar arasından

keçib getməkdir şeir

ağacla, yolla hansı tərəfə

və nə zaman

küləyin şiddətiylə çoxalır anlam

parçalana-parçalana

keçdimiz yollarda

onlarla yarpaq düşər

bir neçə şeir qalar ancaq

o dərin ağaclardan

öz səsimizə oyandığımız yuxularda

Qırmızı film

Yaradıcı ruhun dırnaqları

Qırmızı film

Vamp bir vampir

Qaynaq edilir

Ruhların keçmişinə

Oksigen maska

Qorxunun alt yazısı

Əski biletlər

Dəridən bir corab bağı Siyah

kitabçılara düşmüş

Toppuş topuqlar çevrilər

Dərinləşmədən istifadə edin

Bütün qorxuları

Fil dişi vampirin

Və gecə yüz ölçümü jaketin

Olmayan şeylər yazılan roman

Şərtlər belə dəyişmiş

Necə öldürüləcəklərinin

Hər kəsə bir dənə qırmızı film

Şahmatın 64 xanəsi var

Vurulan saysız oyun kimi

Eyni qan fərqli qurular

Təbiətdəki üç ana rəng

Yalnızca səkkiz nota

Nə qədər az və nə qədər çox

Atomdan bombaya gedən

Qan qaranlığı yollar

Uydurmalara filmi

Dişlərindəyik vampirin

Şirin Severden uyğulama

Biz daha oxumağa macal tapmamış o bir-birinin ardınca kitab yazır. 2007-ci ildə çıxardığı dördüncü kitabını – “YEDDİ QAPILI QIRX ODA”nı əlüstü də tanıtdı! Bu kitab vəsiləsiylə evində görüşdük Murathan Munqanla kitabını, həyatını, Türkiyənin keçirdiyi çətin günləri və əlbəttə Eşqi danışdıq.

Tofiq ABDİN

525-ci qəzet.- 2010.- 25 sentyabr.- S.27.