Biblioqrafiyaya haqqı olan alim

Ciddi elmi lüğətlərdən birində “biblioqrafiya” sözünün semantikası belə açılır: “biblioqrafiya – kitabların elmi təsviri, əsərlərin göstəricilərinin sıralanması”. Biblioqrafiya mətbu, yazılı əsərlər haqqında informasiyanın hazırlanması və onun ötürülməsi ilə bağlı filoloji kitab faktıdır. Biblioqrafiya mətbu əsərləri növlərinə, sahəsinə, janrına, dövrünə və s. istiqamətlərinə görə toplayır, qruplaşdırır, şərh edir və s. İlk baxışda adi görünə biləcək bu termin altında çox dərin məzmun qatı dayanır. Biblioqrafiya hər hansı bir alimin əsərlərinin göstəricisi, ünvanıdır. Yəni biblioqrafiya alim həyatının və alim fəaliyyətinin elə bir yaradıcılıq dövrünü əhatə edir ki, geniş ictimai mühit bu yaradıcılığın elmi-ədəbi məhsulu ilə kompleks tanışlığa ehtiyac duyur. Bəri başdan deyək ki, biblioqrafik göstəricinin tətbiqi bu fenomenal nəşrdə əsərləri toplanan alimdən həm məhsuldar yaradıcılıq, həm də əsərlərinin hər dəfə işıq üzü görəndə ictimai marağa səbəb olması faktını tələb edir. Bütün bunlar biblioqrafiya faktı haqqında belə bir nəticəyə də gəlməyə imkan verir ki, bu tipoloji kitab faktının meydana gəlməsinə yaradıcı şəxsiyyətin elmi, mənəvi, ictimai haqqı olmalıdır. Biblioqrafik nəşr haqqında bu düşüncələr akademik, Bakı Dövlət Universitetinin rektoru Abel Məhərrəmovun elmi yaradıcılığını əks etdirən belə bir kitabın nəşri ilə tanışlıqdan doğdu. Son vaxtlar heç bir ictimai maraq kəsb etməyən “elmi əsərlər” toplusu kimi tərtib və təqdim edilən maraqsız biblioqrafiyalar seli qarşısında akademik Abel Məhərrəmovun yaradıcılığını əks etdirən bu kitaba alimin iki mühüm səbəbdən haqqı var: birincisi, ömrünün 60 yaşına çatmış bir ünlü alimin əsərlərinə elmi-ictimai maraq faktı kimi, ikincisi, elmi titulun ən yüksək statusu olan akademikliyin akademik hesabatı kimi.

Abel Məhərrəmov ayrı-ayrı elm xadimlərinin yubiley mərasimlərində bir fikri həmişə xüsusi vurğulayır: Alimin yubileyi, hər şeydən əvvəl, onun ictimaiyyət qarşısında elmi hesabatıdır. Bakı Dövlət Universitetinin rektoru, akademik, kimya elmləri doktoru Abel Məhərrəmovun da yanvarın 5-də 60 yaşı tamam oldu. Təntənəli yubiley tədbirindən qəti şəkildə imtina edən və universitet əməkdaşları ilə universitet yeməkxanasında sadəcə çay süfrəsi arxasında görüşən Abel müəllim “mən də ahıllar sırasına qoşuldum” dedi və 60 yaşın özü üçün də ciddi bir hesabat olduğunu vurğuladı. Alimin bu hesabatı tamamilə yenidən qurduğu universitet dünyasıdır, səviyyəli, müasir tədris prosesidir, xalq və dövlət qarşısında xidmətləridir, nəfis şəkildə təzəcə çap olunmuş beş cildlik əsərləri külliyatıdır və bir də nəşrinə, tərtibatına və təqdiminə tam haqqı olan biblioqrafiyasıdır. Akademikin beş cildlik əsərləri tamamilə onun kimya elmindəki əsərləridir, bu əsərlərə qiymət vermək kimya mütəxəssislərinin işidir. Əsərlərinin biblioqrafik göstəricisinin tərtibi isə birbaşa jurnalist işidir və bu üzdən ona qiymət də jurnalistin vəzifəsidir.

Haqqında bəhs etdiyimiz biblioqrafiya Abel Məhərrəmovun elmi ictimaiyyətə, akademik mühitə ömrünün böyük bir hissəsinin yaradıcılıq hesabatıdır. Üç cilddə – Azərbaycan, rus və ingilis dillərində tərtib olunmuş bu hesabat təxminən 42 çap vərəqi həcmindədir. 512 səhifəlik biblioqrafiyanın daha böyük hissəsi Azərbaycan dilindədir və həcmin bu böyüklüyü A.Məhərrəmovun necə məhsuldar alim olduğunun sübutu kimi səslənir. Biblioqrafiyada akademikin müxtəlif dillərdə 9 monoqrafiyası, 50-yə yaxın dərslik, dərs vəsaiti və digər kitabları, 600-dən çox məqalə və tezisi, 50-yə yaxın patenti (ayrı-ayrı müəlliflərlə birlikdə), rəhbərlik etdiyi-yetişdirdiyi 30-dan çox elmlər doktoru və elmlər namizədi, redaktoru olduğu onlarca kitab, ictimai-siyasi fəaliyyəti ilə bağlı məqalə, müsahibə və çıxışları, alimin özü haqqında yazılmış məqalələrin siyahısı və bir çox digər göstəricilər daxil edilmişdir. Bu əsərlərin hər biri istər kitabda, mətbuatda işıq üzü gördüyü zaman, istərsə də bu gün öz elmi aktuallığını saxlayır.

Biblioqrafiyada AMEA-nın prezidenti, akademik Mahmud Kərimovun A.Məhərrəmovun elmi və ictimai-siyasi fəaliyyəti haqqında yığcam, lakin çox tutumlu bir məqaləsi yer alıb. Bu məqalə lakonik bir tərzdə A.Məhərrəmovu bir alim-vətəndaş, alim-dövlət xadimi, alim-insan kimi xarakterizə edir. Abel Məhərrəmovu bir alim-vətəndaş kimi xarakterizə edən müəlliflər sırasında dünyanın V.A. Sadovniçinin (MDU-nun rektoru, akademik), İ.İliyeskunun (Rumıniyanın sabiq prezidenti), K.Matsuuranın (YUNESKO-nun Baş direktoru), A.Kvasnevskinin (Polşanın sabiq prezidenti), N.S. Zefirovun (akademik), N.Paşayevanın (MDU Bakı filialının rektoru), M.Mərdanovun (təhsil naziri), V.Məmmədəliyevin (akademik) və bir çox digər dövlət xadimləri və alimlər də var.

Bu elmi, ictimai şəxslərin A.Məhərrəmovun fəaliyyətinə qiymətləri universitet əməkdaşlarının müxtəlif yığıncaqlarda iştirakı ilə baş vermişdir.

Biblioqrafiya Abel Məhərrəmovun akademik elmi statusunun tam hüquqi-mənəvi təsdiqi kimi də qiymətlidir. Biblioqrafiya AMEA Rəyasət Heyətinin qərarı ilə çap olunub. Kitabı Bakı Dövlət Universiteti Beynəlxalq jurnalistika kafedrasının müəllimi Pərvanə İbrahimova və universitetin mətbuat və informasiya şöbəsinin mütəxəssisi Anzulə Əmirova tərtib ediblər. Bu yerdə mütləq qeyd etməliyik ki, kitab biblioqrafiyanın bir nəşr formatı kimi tipoloji parametrlərinə səriştəli elmi yanaşmanın məhsuludur. Pərvanə İbrahimova və Anzulə Əmirovanın elmi bacarığı biblioqrafiyanın nəşrinin mükəmməliyini təmin etmişdir. Biblioqrafiyanın tipoloji nəşr kimi meydana çıxmasında onun redaktoru Fikrət Şiriyevin, elmi redaktorları Mirzə Allahverdiyevin, Polad Məmmədovun, ixtisas redaktorları Namiq Şıxəliyevin və İnarə Nağıyevanın da əməyi yüksək qiymətləndirilməlidir. “Çaşoğlu” nəşriyyatında çap olunmuş bu kitab ömrünü elmə, müəllimliyə, dövlət işinə həsr etmiş alimin, akademikin 60 yaşında bütöv bir millət qarşısında samballı hesabatıdır.

Könül NiftƏliyeva,

fəlsəfə doktoru

525-ci qəzet.- 2010.- 14 yanvar.- S.6.