Ağalar İdrisoğlunun “Vicdan mühakiməsi”

Mən onun imzasını ilk dəfə teatr afişalarında görmüşəm. Özünü Sumqayıt teatrının direktoru işlədiyi vaxtlardan tanıyıram. Səliqə-sahmanı, ölçü-biçisi, ziyalı davranışları, bir qədər də pafoslu təsir bağışlayan rəvan nitqi ilə diqqət çəkirdi. Elə indi də həmin adamdır, təkcə saçları ağarıb, bir də xeyli müdrikləşib.

Ağalar İdrisoğlu teatrı neçə il öncə tərk eləsə də, indi də imzası bizi onunçün darıxmağa qoymur. Afişalarda olmasa da. Hazırda “Azad Azərbaycan”ın əməkdaşı olan dostumuzun çeşidli yazılarına qəzetin, demək olar ki, hər nömrəsində rast gəlmək olar. Kişinin ürəyi o qədər doludur ki, monoloqları, müsahibələri, hekayələri, esseləri bitib-tükənmir. Ruhu təlatümsüz deyil axı. Bulaq bulaqdırsa,hardan olsa, özünə yol tapıb üzə çıxır.

Onun ömür və teatr xəritəsi Masallı-Bakı-Sumqayıt-Moskva-Ağdam-Dərbənd şəhərlərini əhatə edir. Orta məktəbi Masallıda bitirib. Sonra Bakıda incəsənət institutunun dram və kino aktyorluğu fakültəsini, Moskvada isə Dövlət Teatr Sənəti İnstitutunun rejissorluq fakültəsini bitirib. Qırxdan artıq rolda çıxış edib, doxsan altı tamaşaya quruluş verib. İyirmi beş il Sumqayıt Gənclər Xalq Teatrının, Ə.Haqverdiyev adına Ağdam Dövlət Dram Teatrının, H.Ərəblinski adına Sumqayıt Dövlət Musiqili Dram Teatrının, Azərbaycan-Dağıstan Beynəlmiləl Teatr Truppasının bədii rəhbəri və direktoru vəzifələrində çalışıb. Bir ara Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının katibi olub.

Yazdığı “İnan mənə” pyesi Ümumittifaq Gənc dramaturqlar müsabiqəsinin qalibi olub. Quruluş verdiyi “Yanmış evin nağılı” tamaşası Osman Mirzəyev adına mükafata, “Şah İsmayıl” tamaşası isə “Qızıl Dərviş” mükafatına layiq görülüb.

Amma səhnə və teatr yaradıcılığının ən məhsuldar dövründə Ağalar bəy nədənsə haqsız incidilib, teatrdan rəncidə salınıb və kənarlaşıb (Ağsaqqal şairimiz Məmməd Aslan sanki onun kimilər üçün deyib: həssas adamların dəyən yeri yaxında olur).

O vaxta kimi ara-sıra yazı-pozu ilə məşğul olan dostumuz artıq özünü bütünlüklə bədii və publisistik yaradıcılığa həsr etməyə başlayıb. On ilə qədərdir ki, sırf bu sahədə çalışır.

Onun çap olunmuş “İnan mənə”, “Ən xoşbəxt gün”, “Məhkəmədən əvvəl məhkəmə və ya kəfənini geymiş qoca”, “Ramiz İslamoğlu sorağında və ya əkmə qəm ağacı”, “Qaranlığı yaran işıq”və sair kitabları oxucular tərəfindən maraqla qarşılanıb.

Mənə avtoqrafla təqdim etdiyi “Vicdan mühakiməsi”adlı yeni kitabını həvəslə oxudum.

Kitabda müxtəlif illərdə yazdığı hekayə, novella, povest və pyesləri toplanıb.

Ağalar İdrisoğlu əsərlərində millətin problemlərini, arzu və istəklərini yazır. Cəmiyyətin uğradığı etinasızlıq, nadanlıq, amansızlıq, yalan kimi hallara qarşı mübarizə aparır. Fikirlərini sadə dildə və təbii üsullarla çatdırmağa çalışır. Buna isə nail olur da, olmur da. Mənə elə gəlir ki, o, yazılarını qələmə alarkən bəzən özü də bilmədən hadisələrə keçmiş peşə vərdişinə uyğun olaraq rejissor kimi yanaşır və bütün qəhrəmanlarını sanki səhnədə təsəvvür edir ki, bu da heç də hər dəfəsində müəllifə uğur qazandırmır. Bir sıra hekayələr obrazların son məqamda ulu tanrının dərgahına üz tutub sual dolu ifadələr işlətməsi ilə bitir. Bu isə oxucunu əsərin bədii sonluğunun tapılmadığını və ya tapılmağa cəhd edilmədiyini düşünmək zorunda qoyur. Elə müəllifin mövzuları da bəzən adamların ən adi məişət,güzəran qayğılarından bəhs edir və eləcə bəsit şəkildə, bədii ümumiləşdirmə aparılmadan qələmə alınır. Halbuki yaxşı əsər hadisənin,əhvalatın sadəcə yazılması ilə deyil, məhz yüksək bədii şəkildə,cəlbedici priyomlarla, konflikt və kolliziyalarla təqdim edilməsi, rəngarəng dil və üslub boyaları ilə dəyər qazanır.

Amma insaf naminə demək lazımdır ki, Ağalar İdrisoğlunun əsl mənada üstündə əsdiyi,necə deyərlər, tər axıtdığı yazıları təbii olaraq publisistlikdən çıxa və uğurlu ədəbi nümunə səviyyəsinə yüksələ bilib. “Qarğalar”, “Təklənmiş aslanlar” pritçaları, “Məhkəmədən sonra məhkəmə” faciəvi komediyası, “Vicdan mühakiməsi” povesti və bu kimi digər əsərləri diqqətəlayiqdir. Onun böyük həcmli əsərləri barədə isə adi bir oxucu kimi mənim deyil, məhz peşəkar ədəbi tənqidimizin söz deməsi daha məqbul olardı. Mənsə sadəcə onu demək istəyirəm ki, Ağalar İdrisoğlunun “Vicdan mühakiməsi”onun doğruları yazan qələm sahibi, ədalət carçısı olduğunu təsdiqləyir.

Sonda qələm dostumu yeni və sanballı kitabının çıxması nədəni ilə təbrik edir, ona böyük yaradıcılıq sevincləri diləyirəm!

Əli NƏCƏFXANLI

525-ci qəzet.- 2010.- 15 yanvar.- S.7.