“Hara tələsirsən, ay ömür, belə...”

ZİRƏDDİN QAFARLININ POEZİYASI HAQQINDA ÜRƏKDƏN GƏLƏN SÖZLƏR

Deyirlər, şairlər elə anadan şair doğulurlar. Şairlik Zirəddinin də alın yazısıdır, özü demiş, “Bu, tale payımdır, alın yazımdır..” Və bütün əsl şairlər kimi “özünü öz misrasından asıb yaşayan”, “sinəm tar, əlim mizrab”-deyən Zirəddin Qafarlı da acısı şirinindən, nisgili sevincindən çox olan bir şair taleyi yaşayır.

Nəyi var, yazılmayanı,

Yazıb yaşayan şairin?!

Özündən qabaq doğulub,

Yası yaşayan şairin.

Küməsi nə, binəsi nə,

Ürəyinə sinə-sinə,

Bu dünyanı sinəsinə,

Basıb yaşayan şairin,

Zirəddin Qafarlı, doğrudan da, bu dünyanın bütün dərdlərini sinəsinə basıb yaşayan bir şairdir. Onun şeirləri oxucunu düşündürür. Şairlik həm də şərəfli bir ömürdür və Zirəddin Tanrının həm də xoşbəxt bəndələrindəndir ki, Tanrı onun ürəyinə, qəlbinə işıq əta edib. Və bu işığı oxucularına öz səmimi misralarıyla səxavətlə bəxş edir Zirəddin Qafarlı.

Zirəddinin şeirləri oxucunun ürəyindən xəbər verir. Bu şeirlərdə insan, zaman, məkan anlayışı çox güclüdür. Xüsusən də, mürəkkəb məxluq olan insanin ziddiyyətli psixoloji aləmini ustalıqla aça bilir şair.

Bu dünyanın yollarını azmışam,

Mən yenə də pozduğumu yazmışam.

Öz qəbrimi öz əlimlə qazmışam,

Qan ağlayır, əlimdəki belə bax!

Zirəddin Qafarlının poeziyada öz dəst-xətti, öz yolu var. Bu yol onun elə öz yoludur. Bəlkə də Azərbaycanın gözəl guşələrindən olan səfalı Tovuzun suyunu içdiyindəndir, ya da yaşıl bağ-bağatlarını hələ uşaqkən seyr edib yaddaşına köçürdüyündəndir ki, onun hər bir misrasında biz şairin ürəyinin səsini eşidirik, çırpıntılarını duyuruq. Çox az-az şair olur ki, onun poetik, axıcı misraları ömürlük olaraq insan yaddaşına həkk olunsun. Belə xoş tale isə hər şairə nəsib olmur. Z.Qafarlı məhz belə şairlərdəndir.

O kəndin payızı düşüb könlümə,

Deyəsən çağırır bulaqlar məni.

Yolları ilantək girər yuxuma,

Dağları dözməyib soraqlar məni.

Şeirə, sənətə hörmət edən elə bir insan tapılmaz ki, bu misralardakı hərarət ona tanış, doğma gəlməsin. Könlümüzə-gözümüzə yaxın olan şeirlərdir bu şeirlər.

Zirəddinin yaradıcılığında ülvi məhəbbət, sevgi əsas yer tutur. Onun sevgi şeirləri hər birimizin ürəyindən xəbər verən əsl sənət inciləridir. Bu şeirlər elə-belə, adi şablon sözlərdən ibarət deyil. Onlarda gerçək, həqiqi bir aşiqin iztirablarını, çəkdiyi xoş acılarını görürük. Doğru duydunuz: xoş acılarını. Əsl sevgidən doğan ağrı-acılar da insana xoşdur.

Belə qonşuluqdan utanır adam

Sizin ağ eviniz, bizim qara dam.

Sən mənim nəyimi sevirdin axı?!

Sən mənim gözümdə bu qara damın,

Altını üstünə çevirdin axı...

Belə şeirləri dinləyəndə, oxuyanda adamın ruhu dincəlir, qəlbimizin aşıb-daşan ilk şıltaqlıqları-ilk məhəbbət yada düşür. Belə anlarda insan bu dünyanın əzablarından bir anlığa çıxıb getmək, dibsiz göylərin ənginlikləriində hey uçmaq, uçmaq istəyir.. Belə xoş anları isə bizlərə Zirəddinin gözəl şeirləri bəxş edir. Zirəddinin sevgisi pakdır, təmizdir, billur kimi safdır. Vaxtsız itirdiyi həyat yoldaşına yazdığı şeirlər, səmimi misralar təkcə bir şair kimi deyil, həm də bir insan, bir ər, bir şəxsiyyət kimi onu gözümüzdə daha da ucaldır. Vaxtilə “Qızlar, aranızda bir sevdiyim var..” – deyən gənc Zirəddini indi həmin o qız – həyatının mənası saydığı, balalarının anası olan o gözəlqəlbli xanım, ömrünün bu yetkin çağında yetim qoydu, tənha qoydu, onunla birlikdə qocalmaq istəmədi.

Günlərim yavan qaldı,

Başımda havan qaldı.

Sən ölüb cavan getdin,

Mən qalıb qocalıram..

İnsan qiymətli, çox qiymətli bir dürrmü deyim, cəvahirmi deyim, onu salıb itirəndə, o dürrün, o gövhərin dəyərini, qiymətini anlayır. Və bu, həyatın qanuna uyğunsuzluqlarından biridir. Zaman çox amansızdır.

Yolumuydun, bitib getdin,

Gözlərimdə bitib getdin.

İlim-ilim itib getdin,

Göyüm-göyüm göynəyirəm.

Şairin bu unudulmaz, nakam qalan eşqinə, ilk məhəbbətinə bu qədər hörmətlə yanaşmasını alqışlamaq lazımdır. Amma torpağını, elini-obasını sevən bir vətəndaş şair kimi onun dərdi, qəlbinin göynərtisi, nisgili daha böyükdür: Qarabağ ağrısı, itirilmiş torpaqlarımızın dərdi, doğma ocaqlarından, yurd-yuvalarından pərən-pərən düşən soydaşlarımızın ağrı-acısı.. “Dərdim Vətən dərdidi, ağlaram için-için”-deyərək el-oba təəssübü, torpaq qeyrəti çəkən şairin bu nisgili, bu ağrı-acısı ürəyindən qələminə süzülür misra-misra..

Hayıf o torpağa, hayıf o yurda,

Neçə ki, necə ki qayıtmamışıq...

Dağlar, daşlar belə şəhiddi orda,

Dönək, oğuz oğlu, dönək o yurda!

Bax, budur şair qəlbinin dərdi, harayı! Neçə illərdi ki, hamımızın yuxusunu da ərşə çəkən, qəlbimizi göyüm-göyüm göynədən bu dərd şairi də rahar buraxmır. “Bizim oğul əkən atalarımız, əkdilər torpağa oğullarını..” –deyə, şair qəlbi fəryad edir. Hər zaman qürurunu dik tutan, vicdanının səsiylə hərəkət edərək ömrü boyu heç kəsə əyilməyən şair təkcə doğma torpağın önündə əyilir.

Özgə yurda əyilmədim,

Orda-burda əyilmədim.

İtə-qurda əyilmədim.

Düşüb torpağa əyildim.

Zirəddinin Qafarlının doğulduğu məkan həm də aşıqlar, ozanlar diyarıdır. Bəlkə elə buna görə də yaradıcılığında zəngin aşıq şeirindən də bəhrələnib. Şairin bir sıra qoşmaları, gəraylıları və təcnisləri onun yaradıcılığına böyük uğur gətirib. Bu cür şeirlər bizə həm də ulu keçmişimizi, zəngin şifahi xalq ədəbiyyatımızı, vaxtilə bütün məclislərin yaraşığı olan ustad aşıqlarımızı xatırladır.

Ayə, Kərəm, nə baxhabax salmısan?-

Baxırsansa, elə baxma, belə bax.

Sən fikir ver, əl çəkmirəm fikirdən,

Əyilibdir qədd-qamət, belə bax!

Zirəddinəm, dəsmalımdı dərdi-sər,

Göz yaşımla islatdığım dərdi sər!

Dərdin elə tək Əslinin dərdisə,

Məndən olsun belə yığval, belə baxt!

Zirəddin burada şifahi xalq ədəbiyyatımızın bir qolu olan dastanımızı şeirə gətirməklə həm gözəl bir təcnis yaratmış, həm də “Dərdin elə tək Əslinin dərdisə..”-deməklə əslində, çox sözlər deyir oxucuya... Zənnimcə, bu, Zirəddinin böyük uğurlarından biridir.

Ömür yaman vəfasızdır. Elə tez sürətlə gəlib keçir ki, bir vaxt baxırsan ki, bəli, ömrün ahıl çağına doğru gedirsən, amma hələ istədiyin kimi yaşaya bilməmisən, hələ görüləsi nə qədər işlərin qalıb.. Zirəddin Qafarlı dünən qara, gursaçlı gənc bir oğlandı, bu günsə onun 55 yaşı tamam olur. Doğrudan da, ömür çox vəfasızdır. Şair “Hayıf cavanlığım!”-desə də, şərəfli, ləyaqətli bir ömür yaşayıb indiyə qədər. Amma dediyim kimi zaman çox amansızdır, o qaçır, biz isə qovuruq. Sonra da illərin “yol yorğunu”na çevrilirik.

Bir az oxşarım var, bir az uyğunum

Arabir şütüyən o ulduzlara.

Qoy bir az dincəlim, yol yorğunuyam.

Hara tələsirsən, sağ olmuş belə,

Hara tələsirsən ay ömür belə?!

Zaman keçdikcə, yalnız həqiqi ədəbi meyarlar və ədəbi dəyərlər qalır. Və heç şübhəsiz ki, illər ötüb nəsillər dəyişsə də, qərinələr ötsə də, Zirəddin Qafarlının şeirləri və adı Azərbaycan poeziyasındakı öz yerində qalacaq.

Südabə SƏRVİ

525-ci qəzet.- 2010.- 19 yanvar.- S.7.