Nizami Cəfərov: “Yaradıcılıq təşkilatları və yaradıcı şəxslər haqqında” ayrıca qanuna ehtiyac var”

PARLAMENTİN MƏDƏNİYYƏT KOMİTƏSİNİN SƏDRİ HESAB EDİR Kİ, YENİ FƏALİYYƏTƏ BAŞLAMIŞ “MƏDƏNİYYƏT” KANALINDA PEŞƏKARLIQ ADDIMBAŞI YÜKSƏLDİLMƏLİDİR

– Nizami müəllim, təxminən ay yarım öncə komitənizin müzakirəsinə “Mədəniyyət haqqında” qanuna böyük dəyişiklikləri nəzərdə tutan qanun layihəsinin ilkin variantı çıxarılmışdı. Ötən müddət ərzində qanun layihəsi üzərində işlər davam etdirilibmi və onun yaz sessiyasının plenar iclasının müzakirəsinə tövsiyə olunması nəzərdə tutulurmu?

– Qeyd edim ki, sözügedən sənəd üzərində işlər xeyli intensivləşib. Biz onu təkmilləşdirdikdən sonra yenidən komitəmizin müzakirəsinə, sonra isə yaz sessiyasının sonlarına kimi plenar iclasın müzakirəsinə təqdim edəcəyik. Hər halda sənəd üzərində işlər davam etdirilir.

– İndiyə qədər sözügedən qanunla bağlı təkliflər, iradlar, həmin sənədə ediləcək dəyişikliklərdə tam nəzərdə tutulacaqmı, yoxsa Mədəniyyət Məcəlləsinin işlənilib hazırlanması və onun parlamentin müzakirəsinə təqdim olunması variantına üstünlük veriləcək?

– Biz bunu da nəzərdən keçiririk. Amma ya ola bilsin ki, müzakirəyə çıxarılacaq layihə dəyişikliklər şəklində ortaya qoyulsun, ya da ola bilsin ki, “Mədəniyyət haqqında” ayrıca bir qanun layihəsi hazırlanıb təqdim olunsun. Hələlik Mədəniyyət Məcəlləsinin hazırlanması variantı üzərində konkret iş və müzakirələr də getmir. Lakin gələcəkdə bu da istisna deyil.

– Nizami müəllim, üçüncü çağırış parlamentdə birinci oxunuşun müzakirələrindən keçən, lakin sonra müzakirələri dayandırılan “Yaradıcılıq təşkilatları və yaradıcı şəxslər haqqında” qanun layihəsi necə, gələcəkdə “Mədəniyyət haqqında” qanuna edilməsi nəzərdə tutulan dəyişikliklərə və yaxud bu yöndə ayrıca qanun layihəsinin mətninə daxil edilə bilərmi?

– Bununla bağlı əsas məsələlər, əsas prinsiplər, təbii ki, həmin dəyişikliklərə daxil ediləcək. Ancaq mən hər halda belə hesab edirəm və fikirləşirəm ki, “Yaradıcılıq təşkilatları və yaradıcı şəxslər haqqında” ayrıca qanuna ehtiyac var. Mənim şəxsi qənaətimcə, orada – “Mədəniyyət haqqında” qanunda cəmi bir neçə maddə ilə bu münasibətləri tənzimləmək mümkün deyil. Ona görə də bu yöndə ayrıca qanuna ehtiyac duyulur.

– Ümumiyyətlə, “Mədəniyyət haqqında” qanunda nələri dəyişmək istəyirsiniz?

– “Mədəniyyət haqqında” qanunun qəbulundan 10 ildən xeyli müddət keçir. Bu sənəd 90-cı illərin ortalarında qəbul olunub. O zaman ölkəmizin indiki kimi imkanları da mövcud deyildi. Söhbət maddi imkanlardan, dünyaya inteqrasiya imkanlarından, müasir dünyada mədəniyyət siyasəti necə yürüdülür, bu imkanlardan və sairdən gedirdi. Ancaq ölkəmiz son illər bütün sahələr xeyli inkişaf etdiyinə görə indi bu sahədə də imkanlarımız xeyli genişdir. Belə demək mümkünsə, daha doğrusu bir qədər dəbdəbəli çıxmasın, mədəniyyətlə bağlı prioritet sahələr əmələ gəlib. Bundan başqa, incəsənətin idarə olunması özü çox ciddi bir məsələdir. Biri var incəsənətin istehsalı – bunun özü də mürəkkəb bir prosesdir, hadisədir, biri də var incəsənətin istehlakı məsələsi. Burada mütləq bazar iqtisadiyyatı məsələsi rol oynamalıdır, burada prodüser anlayışı çox vacibdir. Bu barədə bir çoxlarının, təəssüf ki, təsəvvürü belə yoxdur. Bununla yanaşı, sənət əsərlərinin bazara çıxarılmasının texnologiyaları var ki, onlar müəyyənləşdirilməlidir. Daha sonra yaradıcı şəxsiyyətin qorunma məsələsi burada öz əksini tapmalıdır. Bundan savayı, yaradıcılıq qurumlarının, təşkilatlarının vəziyyəti məsələsi – onlar nə şəkildə işləməlidirlər, dövlət və yaradıcılıq qurumları münasibətləri, qeyri-hökumət təşkilatları və yaradıcılıq təşkilatları münasibətləri məsələsi və sair burada nəzərdə tutulmalıdır...

– Amma o da etiraf edilməlidir ki, bu sahədə xeyli problemlər var. 20 ilə yaxındır bazar iqtisadiyyatına keçilib, ancaq mədəniyyət sahəsi bu məsələdə hələ də öz yerində sayır...

– Doğrudur, hələ də, belə demək mümkünsə, bu sahədə bazar münasibətlərinə keçilmir. Hər bir yazı-pozu adamı da, açıq deyək, yardım gözləyir, dövlət mükafatları umur və faktiki olaraq hər bir yaradıcı adamın yaşayışı bu gün, demək olar, dövlət tərəfindən təmin olunur. Ona görə elə bilirəm ki, bu sahədə müəyyən prinsiplər müəyyənləşdirilməlidir. Ən azından tədricən bu münasibətlərə keçilsin. Məhz bu baxımdan da prodüser, incəsənətin idarə olunması və sair məqamların “Mədəniyyət haqqında” qanuna edilməsi nəzərdə tutulan dəyişikliklərə salınması gözlənilir...

– Eyni zamanda, sanki bunlar həm də keçmiş sovet psixologiyasından, mentalitetindən qalma məsələləridir ki, biz bunları dəyişə bilmirik...

– Əslində belədir, adətən, cəmiyyətin müəyyən sahələri olur ki, ora reformasiya bir az gec daxil olur. Mədəniyyət, incəsənət sahəsində də belədir. Sovet dövründə bu sahə hakim ideologiyanın tərkib hissəsi olduğuna görə orada reformalar, dəyişikliklər özünü çox gec və ləng göstərirdi. Leninin məşhur bir sözü var idi ki, ədəbiyyat partiya işinin təkərciyi və vintciyi olmalıdır. İndi də maşın özü dəyişib, amma bu dəfə vintcik, təkərcik öz işini normal yerinə yetirə bilmir. Dövlət sifarişləri də olacaq, başqa məsələlər də olacaq, amma o yaradıcılıq hadisəsinin əsas spesifikası olmalıdır ki, gəlir gətirsin...

– Sizcə, bu gün bu sahədən yaxşı gəlir götürmək imkanları mövcuddurmu?

– Elə bilirəm ki, bunun üçün də müəyyən imkanlar mövcuddur. Sadəcə, bu mexanizmi işlətmək lazımdır. O mexanizmdə də mürəkkəblik var ki, onu işlətməyi bacarmaq gərəkdir...

– Bəs dövlət bu işə nə dəstək verə bilər?

– Dövlətin layihələri ola bilər ki, yaradıcı insanlar orada iştirak edə bilsin. Yəni, dövlət sifarişləri olmalıdır. Bu, müasir dünyanın hər yerində var. İstər-istəməz təbliğatın mühüm bir forması incəsənətdir. Sənətkarlar da müəyyən oriyentasiyalara bölünürlər. Bu, bütün dünyada belədir və bizdə də belədir.

– Son olaraq, yeni fəaliyyətə başlamış “Mədəniyyət” kanalı barədə fikirlərinizi bilmək istərdik, onun işindən razısınızmı?

– Mənə elə gəlir ki, başlanğıc üçün yaxşıdır. Amma peşəkarlıq hər addımbaşı yüksəldilməlidir. Bu olmasa, çətin olacaq. Hər halda bu kanalın açılması özü böyük hadisədir. Kanalın gələcək fəaliyyəti, belə demək mümkünsə, bizim yaradıcı insanlarda və həmin kanalın rəhbərliyindən asılıdır. Mənə elə gəlir ki, onlara da hər cür şərait yaradılıb. Bu baxımdan, nikbin mövqedəyəm.

Kamil HƏMZƏOĞLU

525-ci qəzet.- 2011.- 6 aprel.- S.7.