Şəhərlər gözəli Paris: dadı damaqda qalan təəssüratlar

(əvvəli ötən saylarımızda)

Fransaya gedəsən, Eyfeli (Eiffel) görməyəsən, deməli, heç oralara getməmisən. Təbii ki, Eyfeli yaxından gördüm. Yüksəklik qorxunuz varsa belə, buradan görünən möhtəşəm mənzərəni izləmək üçün bütün qorxuları məğlub etməyə dəyər. Parisin ən məşhur dəmir qülləsi olan Eyfel nəinki Fransanın, hətta bütün dünyanın gözəllik simvoluna çevrilib. Qüllənin adı onu tikən mühəndisin, Alexandre Gustave Eyfelin adıyla bağlıdır. Eyfel qülləsinin inşası 1888-ci ildə keçiriləcək bir sərgi üçün Barselonada planlaşdırılsa da, qüllə 1887-89-cu illərdə böyük Fransa inqilabının 100-cü ildönümü münasibətilə paytaxt Parisdə tikilir. Əslində qüllənin memarı Eyfel deyil. İsveçrəli Maurice Koechlin sifarişi ilə Memar Stephen Sauvestre tərəfindən inşa edilib. Qüllənin dizayneri isə Emile Nouguirdir. Maraqlıdır ki, texnikanın o qədər də inkişaf etmədiyi bir vaxtda, üç min işçinin, 26 ay boyunca 18,038 ədəd dəmir parçasından hazırladığı Eyfelin inşasında heç bir ölüm hadisəsi olmayıb. Qüllənin inşaat xərcləri 7,739 frank, 31 sent təşkil edir. Ən böyük turizm cazibələrindən biri olan Eyfel qülləsinə ildə 6 milyon turist gəlir. 2002-ci ildə isə buranı ziyarət edənlərin ümumi sayı 200 milyonu ötüb. Hələ açılış tarixinədək qülləni 5 ayda 1,9 mln adam ziyarət edib ki, bu da ilin sonuna qədər yatırılan xərclərin 80 faizini sığortalayır. Demək olar ki, Eyfel qülləsi tikildiyi ilk günlərdən qazanc mənbəyinə çevrilib. Eyfelin təminatı 20 il müddətinə hesablanmışdı. Başqa sözlə desək, qüllə 1909-cu ildə sökülməli idi. Ancaq yeni əsrdə imzalanan Atlantik sövdələşməsində onun sökülmə tarixi uzadılıb.

Eyfel qülləsinin hündürlüyü 300 metrdir. Zirvədəki televiziya yayım ötürücüləri onun hündürlüyünü daha 27 m artırır. Tikilişində polad yerinə dəmir işlədilən qüllə, xüsusi texnikalar sayəsində bu günümüzə gəlib çıxıb. 200 min kvadratmetr sahəni əhatə edən Eyfel 7 ildən bir 60 ton boya ilə rənglənir. 25 boyaçının gördüyü bu iş əsnasında 1500 fırçadan istifadə olunur. Boyanın xərci 3 mln avroya başa gəlir. Yarananda qırmızı qəhvə rəngində olan qüllə, sonralar sarımtıl qəhvəyi, şabalıd qəhvə rənginə və nəhayət, bürüncə çevrilib.

Eyfel 3 mərtəbədən ibarətdir. Birinci mərtəbə 57, 2-ci 115, 3-cü mərtəbə isə 276 metr hündürlükdədir. Bura gələnlər üç liftdən istifadə edirlər. Birinci və ikinci mərtəbələrdə restoranlar mövcuddur. Burda qüllənin tarixini əks etdirən muzey də fəaliyyət göstərir. Ən üst mərtəbə həm damlı, həm də üstü açıq sahəyə malikdir. 2007-ci il 14 fevraldan etibarən restoranlar istisna olmaqla qüllədə siqaret çəkmək qadağan olunub.

Qüllədə evlənmək və toy etməyə icazə verilmir. Maraqlıdır ki, 2-ci dünya müharibəsi ərəfəsində Eyfelin əməliyyat sistemində baş verən mənfi proseslər səbəbiylə Adolf Hitler qülləyə piyada çıxmaq məcburiyyətində qalıb. Buna görə də deyirlər ki, Hitler Fransanı zəbt etsə də, Eyfeli tuta bilmədi. Ancaq çox maraqlıdır ki, onun şəhəri tərk etməsindən bir neçə saat sonra lift yenidən işləməyə başlayıb. Adolf Hitler Ditrix fon Koltisə Parisdə olan bütün tikililərlə yanaşı buranın da məhv edilməsini əmr etsə də, çox qəribə haldır ki, o, əmri yerinə yetirməmişdir.

2003–cü ildə qısa qapanma nəticəsində qüllənin zirvəsində, yəni ən üst ziyarətçilərin qalxdığı platformada yanğın baş verib. Yanğın bir saat müddətində heç kim zərər görmədən söndürülüb.

Möhtəşəm Versal sarayı

Versal sarayının gözəlliyi dillər əzbəridir. Bu gözəlliyi yaxından görmək üçün biz də saraya baş çəkdik. Versal sarayı fransız kral hakimiyyəti tərəfindən 1682–1789–cu illərdə inşa edilib. İlk dəfə bu ada XI əsrdə rast gəlinib. XIII Lüdovik 1624–cü ildə Versal təpəsini alır. Daha sonra bu ərazidə beşotaqlı ovçuluq müəssisəsi fəaliyyət göstərir. 1631–1634–cü illərdə tikili yenidən bərpa edilir və memar F. Lerua tərəfindən genişləndirilir. 1661–ci ildən etibarən XIV Lüdovik yenidən bərpa işlərinə başlayır və sarayın tikintisinə sərəncam verir, 1666–cı ildən Versal Günəş krallığının rəsmi iqamətgahına çevrilir. Yenidən bərpa işlərində Lui Levo iştirak edir.“Krallığın ilk memarı”, Şarl Lebren “ rəssamı”, Andre Lenotr “ bağbanı” kimi fəaliyyət göstərir.

Versalın əsas kompozisiyasını şərqin və qərbin birləşməsi təşkil edir və bu sarayın mərkəzində yerləşir, həmin hissələrdən biri yataq otağında yerləşir, bu otağın pəncərələri şərqə doğru açılır. Girişdən saraya üç yol eyni istiqamətə doğru uzanır. Ara yolla sarayın digər hissəsinə Böyük kanalla birlikdə olan Baş Krallığın xiyabanında yerləşən Laton və Appalon hovuzlarına keçmək mümkündür. Böyük kanalın cənubunda heyvanlar üçün nəzərdə tutulan yer var. Hazırda həmin hissə fəaliyyət göstərmir. Köhnə qalanı saxlayaraq L.Levo fasadı üç – cənub, qərb, şimal tərəfdən tikib. Sarayın ərazisini şəhərdən çuğundan hazırlanan barmaqlıq ayırır. Həmin barmaqlıqlar 1678–ci ildə hazırlanıb. 1730–cu ildən 1789–cu ilədək sarayın interyerində müxtəlif dəyişikliklər edilib, nəticədə XVII əsrə aid olan bir çox yaradıcılıq nümunələri itib. 1801–ci ildə Versal əhali üçün açıq elan edilərək abidə və muzeyə çevrilib. Avropanın ən gözəl və daimi diqqət mərkəzində olan parklarından biri də Versal sarayının parkıdı.

Saray arxitekturasına aid ən gözəl nümunələr burda toplanıb. Parka girən kimi bitkilərdən yaradılmış maraqlı kompozisiya diqqəti çəkir. Park o qədər böyük və genişdir ki burada velosipedlə və ya balaca tramvaylarla hərəkət etmək əlverişlidir. Çünki park böyük bir ərazini əhatə edir ki oranı da bir gün ərzində gəzib qurtarmaq mümkün deyil. Piyada gəzməyi qərara almısınızsa, səhər 10-dan axşam 8-dək kiçik bir hissəni ancaq görə biləcəksiniz. Park əsasən klassik üslubda hazırlansa da, orda gözəl müasir effektlərdən də istifadə edilir.

Luvr muzeyi

Luvr muzeyi – dünyanın ən məşhur muzeylərindən biridi. 1793-cü ildə açılan və əvvəlcə sahəsi 60 000 kvadratmetr olan muzey Parisdə yerləşir. Hazırda yerləşdiyi ərazinin sahəsi 160 106 kvadratmetr olmaqla, dünyada böyüklüyünə görə üçüncü yeri tutur. Muzey Parisin mərkəzində, Senanın sağ sahilində yerləşir. Muzeyin binası qədim kral sarayıdır (Palais du Louvre). XIV Lüdovikin atlı heykəli meydanın başlanğıcını göstərir, həmçinin bura Parisin ən qədim hissəsi hesab olunur. Muzeydəki rəsm nümunələri öz çəkilmə dövrlərinə görə seçilir və Fransada müxtəlif kolleksiya yığan insanların vaxtı ilə şəxsi pulları ilə aldıqları çoxsaylı əsərlər də saxlanılır. Muzeyi universal adlandırmaq mümkündür. Onun kolleksiyasına böyük coğrafi və tarixi nümunələr daxildir. Burada Qərbi Avropadan tutmuş İran, Yunanıstan, Misir və Yaxın Şərq incəsənətinədək rast gəlmək olar.

Avropanın müasir mədəniyyət nümunələri, yəni 1848–ci ildən bizim dövrümüzədək olan eksponatlar Orse Muzeyində və Jorj Pompidu Mərkəzində nümayiş olunur. Asiya ənənələrini özündə birləşdirən kolleksiyalar isə Guimet muzeyində gələn qonaqlara baxmaq üçün təklif edilir. Burada hətta Afrika, Amerika və Okeaniyanın da incəsənət nümunələri qorunur ki, onlara da sahilyanı Branli muzeyində tamaşa etmək mümkündür. Muzeyin qapıları ilk dəfə 1793–cü ildə adi vətəndaşlar üçün açıq elan edilib. Luvrun muzey kimi fəaliyyətindən əvvəl ekspozisiyaların yığılması işinə başlanılıb və bu zaman I Fransiskin və XIV Lüdovikin həyatı boyu yığdıqları kolleksiyalar muzeyə verilib.

Luvr muzeyində müxtəlif şah əsərlər saxlanılır ki, onların hər biri ayrı–ayrı mədəniyyətə, dövr və sivilizasiyaya aiddir. Ümumiyyətlə isə muzeydə 300 000 eksponat olmasına baxmayaraq, onlardan yalnız 35 000–ə qədəri gələn insanlara təqdim olunur.

Sena çayında axşam gəzintisi

Parisi bir də məşhur Sena çayında xoş bir axşam gəzintisi zamanı seyr etmək böyük zövq mənbəyidir. Bunun həqiqətən insanları ovsunlayacağını düşünən fransızlar bu imkanı onlara yaradıblar. Biz də bu imkandan istifadə edib Sena çayında gəzintiyə çıxdıq. Uzunluğu 776 km olan

Sena çayının axını istiqamətində irəlilədikcə sağ tərəfdə Parisin simvolu sayılan Eyfel qülləsi görünür. Hazırda Senatın sərəncamında olan Lüksemburq bağında Mariya Mediçinin əzəmətli sarayı yerləşir. Saray Senadan çox möhtəşəm görünür. Sol sahildə yerləşən Latın məhəlləsində isə çoxlu təhsil müəssisələri, kolleclər və universitetlər yerləşir. Həmçinin Sen-Mişel və Sen-Jermen bulvarları da diqqəti cəlb eləyir. Sena çayında axşam gəzintisi ilə Parisə səfərimizi başa vurduq. Təbii ki, Parisi gəzməyə, bu möhtəşəm şəhərlə tanışlıq üçün bir həftə heç cür yetərli deyildi...

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2011.- 8 aprel.- S.7.