Rafiq KaşanlıÖmrümü boşuna yaşamamışam...”

 

70 YAŞLI MƏDƏNİYYƏT XADİMİ HƏYATI BOYU SƏNƏT NAMİNƏ VƏ İNSANLAR ÜÇÜN FAYDALI İŞLƏR GÖRMƏYƏ ÇALIŞDIĞINI DEYİR

 

İncəsənət, teatr onun üçün bir enerji, ilham mənbəyidir. Həyatı boyu bu sevgisinə sadiq qalan bu insanın mədəniyyətimizdə özünəməxsus xidmətləri olub. Ömrünün 51 ilini incəsənət aləminə həsr edən bu işıqlı insan yorulmadan, usanmadan, sənətə olan sevgisindən bir zərrə belə itirmədən 70 yaşın astanasına gəldi. Haqqında bəhs etdiyim bu sənət fədaisi əməkdar incəsənət xadimi, Azərbaycan Yaradıcılıq Fondunun sədr müavini Rafiq Kaşanlıdır. Rafiq müəllim uzun illərdir ki, bu sənətin əsl fədaisinə çevrilib. Onun teatra, incəsənətə olan məhəbbəti 51 il ötməsinə baxmayaraq hələ də sönməyib. Rafiq müəllim həyatını məhz teatr və mədəniyyət üzərində quran insanlardandır. Səhnəyə olan maraq və sevgisi onu 1960-cı ildə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinə aparıb çıxarır. Rafiq Kaşanlı bu Universitetin aktyorluq fakültəsinə daxil olur və günümüzün dəyərli, korifey aktyorları ilə bir qrupda ustad sənətkarlardan bu sənətin sirlərini öyrənir. Atası riyaziyyat müəllimi, anası həkim olan Rafiq Kaşanlının bu arzu və istəyini valideynləri əvvəl təəccüblə qarşılasalar da, övladlarının bu fikrinə hörmətlə yanaşırlar: “Hələ orta məktəbdə oxuyarkən mən tədbirlərdə aparıcılıq edirdim, kiçik rollarda oynayırdım. Atam da mənim bu həvəsimi, qabiliyyətimi hiss edirdi. Ona görə də mənə qarşı anlayışlı davrandı və seçimimlə razılaşdı. Mən özümü xoşbəxt hiss edirəm ki, bu sənəti seçdim. Bəlkə də məni bu yaşa çatdıran da elə o nəfəs olub. Mən hər dəfə gedib bir tamaşaya baxanda bu mənim üçün bir aylıq enerji mənbəyi olur. Mənim hər zaman səhnəyə böyük bir məhəbbətim olub. Buna görə də 1960- cı ildə qərara aldım ki, İncəsənət Universitetinə daxil olum. Ən böyük xoşbəxtliyim də o oldu ki, mən Həsən Əbluç, Şahmar Ələkbərov, Səfurə İbrahimova, Tariyel Qasımov, Ağaxan Salmanlı, Nurəngiz Gün kimi dəyərli sənətkarlarla bir qrupda Adil İsgəndərov, Mehdi Məmmədov, Müxlis Cənizadə, Rza Təhmasib kimi korifeylərdən, ustadlardan dərs almışam. Tale elə gətirdi ki, təhsilimi başa vurduqdan sonra peşəkar teatra getmədim, ömrümü ictimai təşkilatlara həsr etdim”. Əvvəlcə Respublika Komsomol Mərkəzi Komitəsinin mədəniyyət şöbəsində işlədikdən sonra Rafiq müəllim Mədəniyyət Nazirliyində Mədəni Maarif İdarəsinin rəisi vəzifəsində çalışır. Mədəniyyət Nazirliyində işlədiyi 17 ilin 6 ilini o, ixtisasartırma kursunun rəhbəri, qalan illəri isə rəis müavini, daha sonra isə rəis kimi fəaliyyət göstərir.

 “O zamankı mədəniyyət nazirimiz Zakir Bağırov çox yüksək mədəni səviyyəyə malik bir insan idi. Mənim bəxtim orda gətirdi ki, o insanla uzun illər bir yerdə işlədim. O, 70-ci illərdə nazirliyə gələndən sonra sanki mədəni inqilab oldu, mədəniyyətə yeni bir nəfəs gətirdi. Sonralar Mədəniyyət Fonduna sədr müavini keçdim. Burda da bəxtim gətirdi ki gözəl alim, sənətsevər insan Kamal Abdulla ilə çalışmalı oldum. Onun rəhbərliyi ilə biz bir çox işlər həyata keçirdik. Bildiyiniz kimi, 90-cı illər çox ağır dövr idi. Bizim çox incəsənət xadimlərimiz istər maddi, istərsə də mənəvi cəhətdən çox əziyyət çəkirdilər. Muxtar Maniyev, Muxtar Avşarov, Sofa Bəsirzadə, Məhluqə Sadıqova, Oqtay Ağayev kimi qocaman sənətkarlarımız teatrdan, səhnədən uzaqlaşdırılmışdılar.

 O zaman Kamal müəllim çox gözəl bir təklif verdi ki, biz bu sənətkarları bir yerə toplayıb “Sönməyən ulduzlar” adlı ictimai bir teatr yaradaq və sübut edək ki, bu sənətkarların ulduzları hələ də sönməyib. Biz əvvəlcə bir assosiasiya yaratdıq. Bu assosiasiyanın əsas məqsədi həmin sənətkarları bir araya toplayıb onların yubileylərini, yaradıcılıq gecələrini qeyd etməkdən ibarət idi. Nəhayət 1998-ci ildə teatr yarandı, 1999-cu ildə bizim çox gözəl rejissorumuz, əməkdar incəsənət xadimi Məmmədkamal Kazımovun köməkliyi ilə biz yüksək səviyyəli tamaşalar səhnəyə qoyduq. “Vaqif”, “Solğun çiçəklər” tamaşalarını hazırladıq. Məmmədkamal Kazımov rəhmətə getdikdən sonra biz teatra başqa bir tanınmış rejissoru – Hafiz Fətullayevi dəvət etdik. Onun quruluşunda Şıxəli Qurbanovun “Sənsiz”, Hafiz müəllimin öz əsəri olan “Daşları yığmağın vaxtıdır”, Nazim Hikmətin “Qəribə adam”, Üzeyir Hacıbəyovun məşhur “Ər və Arvad” tamaşaları səhnəyə qoyuldu. İşimiz yenə də davam edir. Bizim teatr Azərbaycanda fəaliyyət göstərən yeganə ictimai teatrdır. Burdakı aktyorların hər biri sənət fədaisidir. Onları bu sənətə olan sevgiləri, vurğunluqları yaşadır. Mən əlimdən gəldiyi qədər çalışıram ki, onlara maddi və mənəvi köməklik edim. Hazırda mənim şəxsi təşəbbüsümlə, Mir Möhsün Ağa ziyarətgahından burda çalışan 20 nəfər mədəniyyət və incəsənət xadimi humanitar yardım alır. Bizim teatrdakı aktyorlardan bir neçə nəfəri prezident təqaüdçüsü olsa da, ümumilikdə onların hər birinin qayğıya ehtiyacı var”.

Rafiq Kaşanlını tədbirlərdə mahir bir qiraət ustası kimi də görmək olar. Dəfələrlə onun ifasında dəyərli poeziya nümunələrini dinləmiş birisi olaraq, Rafiq müəllimin bu sahədə də əsl peşəkarlıq göstərdiyini söyləyə bilərəm.

“Mən tələbə vaxtlarımdan bədii yaradıcılığa da, bədii qiraətə də böyük həvəs göstərmişəm. Aktyorluq qabiliyyətinin mühüm bir hissəsi məhz bədii qiraəti bacarmaqla bağlıdır. Bir çox yaradıcılıq gecələrində bədii qiraət nümunələrilə çıxış etmişəm. Aktyor kimi peşəkar teatrda işləmədimsə də, “Sönməyən Ulduzlar”da müəyyən rollar oynamışam. “Solğun çiçəklər” əsərində baş rolu – Bəhramı, Nazim Hikmətin “Qəribə adam” tamaşasında rəssamı, “Vaqif” əsərində Eldarı canlandırmışam. Mən hər bir obrazı oynayaraq böyük bir ilham alıram. Hafiz müəllim gələcək tamaşalarda da mənə rol verərsə, yenə də sevə-sevə iştirak edəcəyəm”.

 Keçdiyi ömür yolunun onda peşmanlıq oyatmadığını deyən Rafiq Kaşanlı sənətə məhəbbətinin hər zaman güclü olduğunu deyir: “Mənə elə gəlir ki, ömrümü boşuna yaşamamışam. Əlimdən gələni, həm sənət üçün, həm də insanlar üçün etməyə çalışmışam. Birdən elə olur ki, hər şey yuxu kimi gəlir mənə. 70 yaşın necə gəlib keçdiyini, nə vaxt ötdüyünü sanki özüm də hiss eləməmişəm. Uşaqlığım, gəncliyim mənə dünən kimi gəlir. Qocalıq insanı kədərləndirə bilər. Ancaq hər yaşın öz gözəlliyi var. İndi mən də bacardığım qədər çalışıram ki, ömrün əvvəlki mərhələləri kimi, qocalıqdan da zövq alım”.

 

 

Günel CABİRQIZI

 

525-ci qəzet.- 2011.- 12 aprel.- S.7.