“Qarabağ məsələsi Macarıstan üçün həssas və aktualdır”

VİLAYƏT QULİYEV: “MACARISTAN PARLAMENTİNDƏ DAĞLIQ QARABAĞ MÜNAQİŞƏSİ İLƏ BAĞLI QƏTNAMƏ LAYİHƏSİNİN QƏBUL OLUNMASI İSTİQAMƏTİNDƏ İŞ GEDİR”

Azərbaycanın Macarıstandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Vilayət Quliyev “Trend”ə müsahibə verib. Müsahibəni oxuculara təqdim edirik.

– Azərbaycanla Macarıstan arasındakı əməkdaşlığın indiki səviyyəsini necə qiymətləndirirsiniz?

– Əgər suala bir kəlmə ilə cavab vermək mümkün olsaydı, təbii ki, “yaxşı” deyərdim. Macarıstan Şərqi Avropada Azərbaycana böyük rəğbətlə yanaşan, siyasi, iqtisadi və humanitar sahələr üzrə əməkdaşlığın genişlənməsinə maraq göstərən ölkələrdən biridir. Ötən ilin may ayında keçirilən seçkilərdə Parlamentdəki yerlərin təxminən 70 faizini qazanaraq koalisiyasız hökumət qurmuş hakim Fides Partiyası Qafqaz və Mərkəzi Asiya ilə daha geniş əlaqələr qurulmasını fəaliyyətinin mühüm istiqamətlərindən biri hesab edir. Bu da öz-özlüyündə əlaqələrimizin inkişafı üçün etibarlı zəmin yaradır. Başqa bir diqqətəlayiq cəhət isə macar cəmiyyətində son 20 ildə xalqın özünüdərk prosesində baş verən köklü dəyişikliklərlə bağlıdır. Sosializm sisteminin mövcudluğu şəraitində macarlara fin-uqor mənşəli xalq olduqları fikri təlqin edilirdi. İndi isə qədim macarların-hunların türk əsilli olmaları ilə bağlı tarixi həqiqət vətəndaşlar arasında getdikcə daha əsaslı mövqe qazanır. Bunu ötən ilin avqust ayında ölkənin Burqas bölgəsində “Turan” cəmiyyətinin xətti ilə keçirilən Qurultay da bir daha sübut etdi. Bu tarixi-etnoqrafik tədbirdə üç gün ərzində 170 min nəfərə yaxın macar vətəndaşı iştirak etdi. Onlar özlərinin soy-kök etibarı ilə əski türk olduqları düşüncəsini paylaşan insanlardır. Təbii ki, belə şəraitdə ölkəmizə, onun tarixinə, dilinə və mədəniyyətinə maraq artır, sadəcə azərbaycanlı olduğun üçün macarlar arasında daha çox diqqət çəkirsən, onların hörmət və ehtiramını görürsən. Bu isə digər sahələrdə dərin və səmərəli münasibətlər qurmaq üçün etibarlı özüldür. Hesab edirəm ki, münasibətlərin daha da möhkəmləndirilməsi üçün hər iki tərəf bir sıra digər amillərlə birlikdə bu mühüm mənəvi dəyərlərdən də yetərincə faydalanmalıdır.

– Ölkələrimiz arasındakı qarşılıqlı ticari-iqtisadi əlaqələrin inkişaf perspektivləri barəsində nə deyə bilərsiniz?

– Təəssüf ki, hələlik bu əlaqələrin kifayət qədər geniş və intensiv olması ilə fəxr edə bilmərik. Konkret rəqəmlərə əsaslansaq, ötən il Azərbaycanla Macarıstan arasında xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi 14,34 milyon ABŞ dolları təşkil edib. O cümlədən idxalın həcmi 14,27 milyon ABŞ dolları, ixracın həcmi 0,07 ABŞ dolları olub. Əslində bu rəqəmlər o qədər də böyük deyil. Amma əvvəlki illə müqayisədə müəyyən inkişaf tendensiyası müşahidə edilir. Yenə də konkret rəqəmlərə müraciət etsəm, 2009-cu illə müqayisədə Macarıstanla xarici ticarət dövriyyəsi 1,63 faiz, o cümlədən idxal 1,49 faiz, ixrac isə 40 faiz artıb. Amma təbii ki, mövcud potensial baxımından bu imkanlarımızın çox cüzi bir hissəsidir.

Hazırda ölkələrimiz arasındakı iqtisadi və ticarət əlaqələrinin əsas istiqamətlərini kənd təsərrüfatı, əczaçılıq və tikinti sahələri təşkil edir. Yaxın vaxtlarda həm bu sahələrdə mövcud əlaqələrin genişləndirilməsi, həm də enerji, turizm, kənd təsərrüfatı texnologiyalarının istehsalı, kənd təsərrüfatı məhsullarının konservləşdirilməsi və qablaşdırılması, nəqliyyat və digər sahələrdə yeni əlaqələrin qurulması gözlənilir. Hazırda Macarıstan elektronika və elektrotexnika sənayesinin sürətlə inkişaf etdiyi dünya ölkələrindən birinə çevrilir. Şübhəsiz, gələcək iqtisadi münasibətlərimizdə bu mühüm amil də nəzərə alınmalıdır.

Hər iki tərəf üçün qarşılıqlı maraq doğuran sahələrdən biri də turizm sektorunun inkişafıdır. Macarıstan tarixi abidələrlə zənginliyi, təbiətinin gözəlliyi, son dərəcə sərfəli yerləşmə mövqeyi, müalicəvi termal su mənbələri, balneoloji kurortları ilə turistlər üçün son dərəcə cəlbedicidir. Zəngin təbii gözəlliklərə, tarixi və mədəni ənənələrə malik olan ölkəmiz də son illərdə sürətlə mühüm turist mərkəzlərindən birinə çevrilməkdədir. Biz bunu Azərbaycanın Budapeştdəki Səfirliyindən viza alaraq ölkəmizə səfər edən macar vətəndaşlarının artım dinamikasından da aydın görə bilərik. Məsələn, əgər 2008-ci ildə 156, 2009-cu ildə 176 macar vətəndaşı Azərbaycan vizası üçün müraciət etmişdisə, 2010-cu ildə bu rəqəm 306-ya, cari ilin birinci rübü üçün isə 131-ə çatmışdır. Azərbaycan və Macarıstan arasında diplomatik və xidməti pasportlara viza tətbiq olunmadığını nəzərə alsaq gələnlərin əsasən biznes maraqları və turizm məqsədi üçün ölkəmizə səfər etdikləri aşkara çıxır.

Son illərdə qarşılıqlı biznes əlaqələrinin qurulmasına maraq artmaqdadır. Belə maraqların həyata keçirilməsinin sadələşdirilməsi və ikitərəfli ticarət əlaqələrinin daha intensiv şəkildə qurulması məqsədi ilə 2010-cu ildə Macarıstan iş adamlarının təşəbbüsü ilə “Azərinvest” şirkəti təsis edilmişdir. Macarıstan İşçiləri və Sənayeçiləri Konfederasiyasının və digər iki macar şirkətinin təsisçiliyi ilə yaradılan “Azərinvest” iki ölkənin biznes dairələri arasında əlaqələndirici rolunu öz üzərinə götürüb. Bu da yaxın zamanlarda bir sıra layihələrin həyata keçiriləcəyinə ümid yaradır.

Eyni zamanda iki ölkə arasında İqtisadi Əməkdaşlıq üzrə Hökumətlərarası Birgə Komissiya fəaliyyət göstərir. Azərbaycan tərəfdən bu komissiyaya İqtisadi İnkişaf naziri Şahin Mustafayev, Macarıstan tərəfdən isə Milli İqtisadiyyat Nazirliyinin dövlət katibi xanım Roza Nad rəhbərlik edir. Keçən ilin fevralında Komissiyanın ilk iclası Budapeşt şəhərində keçirilmişdir. İclas zamanı qarşılıqlı əməkdaşlığın əsas istiqamətləri müəyyən edilmiş, müvafiq niyyət Protokolu imzalanıb.

– Yanvar ayından etibarən Macarıstan Avropa İttifaqına sədrlik edir. Bu ölkənin Aİ-yə sədrliyi çərçivəsində Azərbaycanla Macarıstanın əməkdaşlığı ölkəmizə nə vəd edir?

– Macarıstanın Aİ-yə sədrliyi dövründə Azərbaycanla bağlı nəzərdə tutulan ən mühüm tədbir Avropa İttifaqı rəhbərliyinin, ABŞ dövlət katibinin, quruma üzv olan ölkələrin liderlərinin və 6 postsovet ölkənin (Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan, Ukrayna, Belorus, Moldova) dövlət başçılarının iştirakı ilə “Şərq Tərəfdaşlığı” sammitinin keçirilməsi idi. Lakin mart ayının ortalarında Aİ rəhbərliyinin və Macarıstanın birgə razılığı ilə sammitin keçirilməsi “Şərq Tərəfdaşlığı” ideyasının təşəbbüskarlarından biri və növbəti yarım il üçün Aİ-yə sədrlik edəcək Polşaya həvalə olundu. Təbii ki, bu vəziyyət əvvəlcədən razılaşdırılmış iş planında ciddi dəyişikliklərin aparılmasına təkan verdi. Məsələn, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin “Şərq Tərəfdaşlığı” sammitində iştirak etmək məqsədi ilə bu il may ayının 24-26-da Budapeştə səfəri artıq aktual deyildir. Eyni zamanda Macarıstanın xarici işlər naziri Yanuş Martoninin Aİ-yə sədrlik edən ölkənin xarici siyasət idarəsinin rəhbəri qismində ölkəmizə səfəri təxirə salınıb.

Macarıstanın Aİ-yə sədrliyinin böyük bir hissəsi artıq arxada qalmışdır. Əslində üzv dövlətlərin bu ümumavropa qurumuna rəhbərlik etməsi daha çox protokol xarakteri daşıyır və bu baxımdan hər hansı ölkənin, xüsusən də bəlli səbəblər üzündən hələ Avropa siyasətində həlledici söz sahibi olmayan Şərqi Avropa ölkələrinin sədrliyi zamanı hansısa mühüm və ciddi dəyişikliklərin baş verəcəyi az ehtimal olunandır. Üzv ölkələrin yarım illik sədrliyi zamanı da Avropa İttifaqına rəhbərlik Brüsseldən həyata keçirilir, bütün ciddi qərarlar burada qəbul olunur. Sədr ölkələr sadəcə kollegial qərarın həyata keçirilməsinə nəzarət edirlər.

Fikrimi konkret misalla əyaniləşdirmək istərdim. Hələ ötən ilin noyabr ayında Macarıstanın Aİ-yə sədrliyi ərəfəsində ölkənin xarici işlər naziri Yanuş Martoninin diplomatik korpus qarşısında sədrliklə bağlı məqsəd və vəzifələr haqqında çıxışı təşkil olunmuşdu. Mən orada 2000-2002-ci illərdə birgə fəaliyyət dövründən yaxşı tanıdığım cənab Martonidən Macarıstanın sədrliyi zamanı “Şərq Tərəfdaşlığı” proqramına daxil olan ölkələrdəki (Azərbaycan, Gürcüstan, Moldova) mövcud münaqişələrin həlli ilə bağlı hansı konkret addımlar atmaq niyyətində olduğunu soruşdum. Təbii ki, hörmətli nazirin cavabında heç bir yenilik və qeyri-adilik olmadı. O, Avropa İttifaqının həmin münaqişələrlə bağlı mövcud qərar və qətnamələrini əldə rəhbər tutacaqlarını bildirdi.

Amma istənilən halda Aİ üzvü olan hər bir ölkənin, xüsusən də Azərbaycana dost münasibəti ilə seçilən Macarıstanın imkanlarından yararlanmalıyıq. Bu mənada Macarıstan sədrliyi dövründə Qağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı hər hansı prinsipial sənədin qəbul olunmasına çalışırıq.

–Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar Macarıstanın hazırkı mövqeyi necədir?

– Macarıstan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü və sərhəd toxunulmazlığını tanıyır, münaqişənin beynəlxalq hüququn norma və prinsipləri, ilk növbədə isə ərazi bütünlüyü əsasında həll olunmasına, BMT-nin münaqişənin həlli ilə bağlı 4 qətnaməsinə tərəfdar çıxır. Qeyd etməliyəm ki, bu məsələ Macarıstan üçün həssas və aktualdır. Çünki XX əsrdəki iki dünya müharibəsi nəticəsində ölkə öz ərazisinin xeyli hissəsini itirib. Qonşu ölkələrdə yaşayan macar azlıqlar bir sıra çətinliklərlə üzləşirlər. Ona görə də Azərbaycanın qarşılaşdığı problemlər burada daha aydın başa düşülür.

Macarıstanın münaqişənin ədalətli həlli ilə bağlı mövqeyi Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2009-cu ilin fevralında Budapeştə dövlət səfəri zamanı qəbul olunmuş “Birgə Bəyannamə”də, xarici işlər nazirləri səviyyəsində imzalanmış sənədlərdə öz əksini tapıb. Ölkədəki son parlament seçkilərindən sonra, ötən il may ayının 31-də Macarıstan XİN-in yaydığı bəyanatda da Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı Azərbaycanın beynəlxalq hüquqa əsaslanan ədalətli mövqeyi müdafiə olunur.

Hazırda Macarıstan Parlamentində Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı qətnamə layihəsinin qəbul olunması istiqamətində iş gedir.

Layihənin müəllifi parlamentin deputatı, Macarıstan-Azərbaycan dostluq qrupunun sədri, Parlamentin xarici əlaqələr komitəsinin sədr müavini Marton Dyöndöşüdür. O, ölkənin ali qanunvericilik orqanında 47 deputatla təmsil olunan “Daha yaxşı Macarıstan uğrunda – “Yobbik” partiyasının rəhbərliyinə daxildir. Bu yaxınlarda partiya xətti ilə ictimai dairələr və mətbuat qarşısında layihənin təqdimat mərasimi keçirilib. Partiya öz saytında, habelə youtube-də Ermənistanın Azərbaycana qarşı həyata keçirdiyi işğal siyasətinin ən dəhşətli səhifələrindən biri olan Xocalı soyqırımı haqqında video material yerləşdirib. Yaxın günlərdə layihə Parlamentin xarici əlaqələr komitəsində müzakirəyə çıxarılacaq. Erməni təbliğat maşını bu sənədin qəbul edilməsinin qarşısını almaq üçün indidən özünün bütün qüvvə və imkanlarını səfərbərliyə almışdır.

Bir neçə gün əvvəl mənim Macarıstanın aparıcı mətbuat orqanlarının – “Macar nemzet”, “Nepsabadşaq”, “Macar hirlap” və s. qəzetlərin rəhbərləri və xarici siyasət sahəsində ixtisaslaşan müxbirləri ilə görüşüm keçirildi. Deməliyəm ki, macar mediasının münaqişə haqqında ümumən obyektiv məlumatı var. Məlum Ramil Səfərov olayından sonra böyük miqyas alan erməni təbliğatının bütün uydurmalarına baxmayaraq əksər macar jurnalistləri və media orqanları Azərbaycanın bu münaqişədə böyük maddi və mənəvi itkilərə məruz qalan tərəf olması fikrini qəbul və müdafiə edirlər. Şübhəsiz, həm macar siyasi isteblişmentinin, həm də sıravi macar vətəndaşlarının münaqişə, onun ağır nəticələri, ölkəmizin Dağlıq Qarabağ düyününü dinc vasitələrlə çözmək istiqamətindəki səylərini məlumatlandırılması üçün həmin media mənsublarının Azərbaycana səfərlərinin təşkili son dərəcə vacibdir. Biz belə məsələlərdə respublikamızın müvafiq qurumlarından daha həssas və operativ mövqe gözləyirik.

– Mədəniyyət və turizm sahəsində qarşılıqlı əməkdaşlıq prosesi necə gedir? Humanitar sahədə hansı layihələr həyata keçirilir?

– Turizm sektoru barəsində əvvəldə müəyyən məlumat verdim. Humanitar sahəyə gəldikdə isə Macarıstanda Azərbaycan Səfirliyinin təsis edildiyi gündən bu məsələ daim diqqət mərkəzində dayanmışdır. Çünki çağdaş dünyada hər bir xalqın və dövlətin özünü tanıtması üçün ən təsirli və səmərəli vasitələrdən biri mədəniyyətin təbliğidir. Üstəlik də macar xalqı Azərbaycanın mənəvi sərvətlərinə xüsusi maraq göstərir.

Məhz bu marağı yetərincə təmin etmək və lazımi məcraya yönəltmək üçün biz müxtəlif vasitələrdən istifadə edirik. İndiyə qədər Səfirlik tərəfindən Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Azərbaycanın qədim və müasir tarixi, dili, mədəniyyəti, iqtisadiyyatı, mətbəxi ilə bağlı mövzularda macar dilində 30-dan artıq kitab nəşr edilib. Azərbaycan ədəbiyyatının “Kitabi-Dədə Qorqud”, “Koroğlu” kimi monumental nümunələri Səfirliyin yardımı ilə macar dilinə çevrilmiş və böyük tirajla çap olunub. İndi Füzulinin və C.Məmmədquluzadənin seçilmiş əsərlərinin macar dilinə tərcüməsi tamamlanmaq üzrədir. Hazır nəşrlər Macarıstanın 100-dən artıq kitabxanasına, habelə ölkədəki bütün universitetlərə hədiyyə edilmişdir.

2006-cı ildən başlayaraq Səfirlik hər il Azərbaycan və Macarıstan Elmlər Akademiyaları, AR-nın Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi ilə birlikdə Azərbaycan, macar və bir sıra digər ölkələrin alimlərinin iştirakı ilə “Azərbaycan-Macarıstan: Mədəniyyətlərin dialoqu” adlı beynəlxalq konfrans keçirir. Artıq indiyə qədər 5 belə konfrans keçirilmiş və Azərbaycanla bağlı mövzularda 200-ə yaxın elmi məruzə macar dilində çap olunub. Həm də diqqətəlayiq haldır ki, Azərbaycan tarixi, mədəniyyəti, etnogenezi haqqında fikir söyləyənlərin əksəriyyəti Macarıstanın tanınmış alimləridir. Onların sırasında elmlər akademiyasının həqiqi və müxbir üzvləri, institut direktorları, universitet professorları vardır. Biz hər il konfransın materiallarını macar dilində nəşr edir və ölkənin kitabxana şəbəkəsi vasitəsi ilə yayırıq.

Səfirlik tərəfindən indiyə qədər 6 muğam, 6 simfonik konsert, habelə Qədim Xalq Çalğı Alətləri ansamblının konserti təşkil olunmuşdur. Bu konsertlər Budapeştdə böyük maraqla qarşılanmışdır. “Azərbaycan kinosu həftəsi” və “Cavad xan” filminin təqdimat xarakterli nümayişi, habelə V.Mustafayevin “Heydər Əliyev: Bir həsədin tarixi” sənədli filminin və klassik “O olmasın bu olsun” komediyasının macar dilinə dublyajı da çağdaş kinomuz haqqında müəyyən təsəvvürlərin formalaşmasına yardımçı olub.

Macarıstanda azərbaycanlı gənclərin təhsili üçün şərait yaradılması humanitar sahədə Səfirliyin xüsusi önəm verdiyi istiqamətlərdən biridir. Hazırda yalnız Soros fondunun maliyyələşdirdiyi Mərkəzi Avropa universitetlərində deyil, Korvinus, Gödelli kimi universitetlərdə də azərbaycanlı tələbələr təhsil alırlar. Səfirliyin təşəbbüsü ilə Naxçıvan Dövlət Universiteti ilə Debretsen Universiteti, Bakı Slavyan Universiteti ilə Korvinus Universiteti arasında əməkdaşlıq sazişləri imzalanmışdır. Mütəmadi olaraq müxtəlif ali məktəblərdə keçirdiyimiz “Azərbaycan günləri” macar gənclərinin ölkəmiz, tarix və mədəniyyətimiz haqqında müəyyən məlumat əldə etməsinə yardım göstərir.

Macarıstan ziyalıları, xüsusən də humanitar sahədə çalışan alimlər Azərbaycanla ciddi maraqlanır, xalqlarımız mənşəyinin, soy-kökünün eyniliyi getdikcə daha ciddi şəkildə elmi-siyasi fikrin gündəliyinə çıxır. Bütün bunlar isə Macarıstanla humanitar sahədəki əlaqələrimizi genişləndirməyi zərurətə çevirir.

– Azərbaycan qazının Avropaya ixracını nəzərdə tutan AGRİ layihəsində Macarıstanın iştirak səviyyəsini necə dəyərləndirirsiniz?

– Macarıstan AGRİ layihəsi ilə kifayət qədər ciddi şəkildə maraqlanır. Ölkənin Baş naziri Viktor Orbanın ötən ilin sentyabr ayında Azərbaycana səfəri və AGRİ sammitində iştirakı da bunu göstərir. Macarıstan layihəyə nisbətən gec qoşulsa da, qısa bir zamanda onun etibarlı tərəfdarlarından birinə çevrildi, bütün sənədlərin imzalanmasında, öhdəliklərin qəbulunda bərabərhüquqlu tərəf kimi çıxış etdi. Bu da ölkənin alternativ enerji qaynaqlarına ciddi ehtiyacından irəli gəlir. Xüsusilə Aİ-yə sədrlik etdiyi indiki mərhələdə Macarıstan AGRİ layihəsinə həm də Avropanın enerji təhlükəsizliyinin mühüm tərkib hissəsi kimi yanaşır. Çünki bu layihənin həyata keçiriləcəyi təqdirdə Azərbaycan qazının təkcə Macarıstana deyil, eyni zamanda digər Avropa ölkələrinə nəqli imkanları daha real görünür. Layihə uğur qazanarsa Macarıstan hətta qaz ixracı baxımından tranzit ölkəyə çevrilə bilər.

Amma təbii ki, xoş niyyətin ifadəsindən konkret işlərin həyata keçirilməsinə qədər mühüm bir yol qət edilməlidir. AGRİ kifayət qədər çoxmərhələli və bahalı layihədir. Ciddi rəqabət şəraitində Azərbaycan öz təbii resurslarını Avropa bazarına çıxarmaqla bağlı siyasi iradə nümayiş etdirmişdir. AGRİ sammitinin Bakıda keçirilməsi də bunun sübutudur. Texniki-maliyyə məsələlərinin öz həllini tapması isə layihədə iştirak edən ölkələrin, eləcə də Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində maraqlı olan Avropa Birliyinin gələcək səyləri ilə sıx bağlıdır. Macarıstan rəsmiləri ilə keçirdiyimiz görüşlər AGRİ layihəsinin bu ölkədəki tərəfdarlarının sayının çox olduğunu göstərir. Əlbəttə, skeptiklər də az deyil. Lakin bütünlükdə, digər mövcud enerji layihələri ilə müqayisədə AGRİ Macarıstanda daha ümidverici və perspektivli görünür.

– Macarıstan “Nabukko” layihəsinin iştirakçılarından biridir. Bu layihədə isə əsas qaz ixracatçılarından biri kimi Azərbaycanın adı çəkilir. Həmin layihə barəsində, eləcə də Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində Azərbaycanın mövqeyinin əhəmiyyəti barəsində nə düşünürsünüz?

– Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə təsdiq olunmuş qaz ehtiyatları təxminən 2 trilyon kubmetrdir. Reallıqda isə minimal potensial ehtiyatlarımız 5 trilyon kubmetrə yaxındır. Bu da ölkəmizin hələ onilliklər boyu mühüm qaz ixracatçılarından biri kimi çıxış etməsinə əsaslı zəmin yaradır. Zəngin ehtiyatların mövcudluğu Azərbaycanın “Nabukko”, AGRİ və digər enerji layihələrində iştirakına imkan yaradır.

Məlum olduğu kimi, “Nabukko” gündəmdə 2002-ci ildən dayanır. Layihə gücü ildə 26-32 milyard kubmetr olan 3300 km uzunluğundakı kəmər Azərbaycan və Türkmənistan qazının Avropa ölkələrinə, ilk növbədə isə Almaniya və Avstriyaya ixracı nəzərdə tutulur. Layihənin ilkin xərcləri 7,9 milyard avro həcmində müəyyən edilib. Lakin Böyük Britaniyanın “Qardian” qəzetinin bu yaxınlarda bp şirkətinə istinadən yaydığı məlumata görə dünya miqyasında bir sıra xammal məmulatlarının, ilk növbədə isə dəmir filizinin bahalaşması nəticəsində indi layihənin həyata keçirilməsi üçün 14 milyard avro tələb olunur. “Nabukko” kəmərinin tikintisini bu il başlayıb 2014-cü ildə başa çatdırmaq nəzərdə tutulurdu. İndi isə həmin tarix dəyişdirilmişdir. “Nabukko” 2017-ci illə, Azərbaycanın Şahdəniz yatağında qazın kommersiya hasilatına başlanacağı tarixlə əlaqələndirilib. Avstriyanın OMV, Türkiyənin BOTAŞ, Almaniyanın RWE şirkətləri ilə birlikdə Macarıstanın MOL şirkəti də “Nabukko” layihəsi ilə bağlı yaradılmış beynəlxalq konsorsiumda iştirak edir.

Avropa Komissiyasının sədri Joze Manuel Barrozonun bu ilin fevral ayında ölkəmizə səfəri və Prezident İlham Əliyevlə apardığı danışıqlar ümumavropa miqyasında həm “Nabukko” layihəsinə, həm də onun reallaşması baxımından əsas oyunçulardan biri olan Azərbaycana mühüm önəm verilməsinin təzahürü kimi qiymətləndirilə bilər. Lakin onu da nəzərə almaq lazımdır ki, layihənin reallığa çevrilməsi təkcə Azərbaycanın qaz ehtiyatlarının həcmindən, yaxud ölkəmizin siyasi iradəsindən asılı deyildir. Siyasi fikir ayrılıqlarının tənzimlənməsi və zəruri maliyyə qaynaqlarının tapılması da daxil olmaqla burada bir sıra mühüm maneələrin aradan qaldırılması Macarıstanın da üzv olduğu Avropa İttifaqının üzərinə düşür.

– Bu il Macarıstanla Azərbaycan arasında hansı yüksək səviyyəli səfərlərin həyata keçirilməsi gözlənilir?

– Ümid edirəm ki, ilk növbədə xarici işlər naziri Yanoş Martoninin təxirə salınmış səfəri baş tutacaq. Rəsmi qaynaqlardan aldığımız məlumata görə, Macarıstan Respublikasının Prezidenti Pal Şmitt bu ilin oktyabr ayında Bakıya rəsmi səfərə gəlməyi planlaşdırır. Ədliyyə nazirinin, yaxud həmin nazirliyin dövlət katibinin (nazirin birinci müavini) ölkəmizə səfəri ilə bağlı hazırlıq işləri aparılır. Bu ilin payızında iqtisadi əməkdaşlıq üzrə Azərbaycan-Macarıstan hökumətlərarası birgə komissiyasının ikinci iclasının Bakıda keçirilməsi də gündəlikdə dayanır. Səfərlərin çoxunun ilin ikinci yarısına təsadüf etməsi Macarıstanın Aİ-yə sədrliyi və bununla əlaqədar meydana çıxan vaxt məhdudiyyəti ilə bağlıdır. İki ölkənin müxtəlif dövlət qurumları arasında bir neçə sənəd tam şəkildə razılaşdırılmış və imzalanmağa hazır vəziyyətə gətirilmişdir. Təbii ki, bu da öz növbəsində Azərbaycan və Macarıstanın hökumət nümayəndələrinin qarşılıqlı səfərlərini zərurətə çevirir.

– Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 21 yanvar 2011-ci il tarixli sərəncamı ilə Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpa edilməsinin 20 illiyi münasibəti ilə bir sıra tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Bu baxımdan xaricdəki diplomatik missiyalarımızın da üzərinə müəyyən vəzifələr qoyulmuşdur. Macarıstandakı səfirliyimiz mühüm yubiley münasibəti ilə hansı işləri görməyi planlaşdırır?

– Mühüm siyasi əhəmiyyətə malik olan bu ildönümünə ciddi hazırlaşırıq. Noyabr ayında “III Respublikanın 20 ili” adlı beynəlxalq konfrans keçirəcəyik. Onun işində Azərbaycan və macar alimlərinin, politoloqların, siyasətçilərin iştirakı nəzərdə tutulur. May ayından başlayaraq Səfirlikdə “20 ildə keçilən yol” ümumi adı altında silsilə “dəyirmi masa”lar təşkil edəcəyik. Mayın 4-nə planlaşdırdığımız ilk belə tədbirin qonağı tanınmış macar diplomatı, 1992-1993- cü illərdə Macarıstanın BMT-də daimi nümayəndəsi, hazırda Budapeştdəki Korvinus Universitetinin professoru Andre Ernöş olacaq. Həmin dövrdə Macarıstan BMT Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvü idi və cənab Ernöş Dağlıq Qarabağa dair qətnamələrin hazırlanmasında və qəbul edilməsində yaxından iştirak etmişdi. Macar diplomatının Səfirlikdə toplayacağımız beynəlmiləl auditoriya qarşısındakı məruzəsi “Cənubi Qafqazdakı münaqişələr: onların regional sabitlik və əməkdaşlığa təsiri” adlanır. Ümid edirik ki, münaqişənin həlli ilə bağlı tarixi sənədlərin qəbulunda iştirak edən diplomatın açıqlamaları Azərbaycanın ədalətli mövqeyi ilə bağlı bir sıra məsələlərə aydınlıq gətirəcəkdir. Dövlət müstəqilliyimizin bərpasının 20 illiyi ilə əlaqədar bir neçə kitabın çapı da planlarımıza daxildir. Bu silsilədən macar tarixçisi Borbola Obruşanskanın “Azərbaycana səyahət”, Kamal Abdulla və Mariya Keneşinin “Gəlin Azərbaycan dilində danışaq. Ölkə və onun dili” kitabları artıq çap edilmişdir. Bu günlərdə məşhur xalçaçı alim Röya Tağıyevanın Səfirliyin təşəbbüsü ilə macar dilinə çevrilmiş “Azərbaycan xalçası” kitabının nəfis nəşri də işıq üzü görəcək. İlin sonuna qədər isə “Azərbaycan: 100 sual, 100 cavab” kitabını macar oxucularına təqdim edəcəyik. Mətbuatda və elektron KİV-də Azərbaycanın son 20 ildə keçdiyi mürəkkəb yolun, əldə etdiyi uğurların təbliğ olunması, mətbuat konfranslarının və sərgilərin təşkili görəcəyimiz işlər sırasındadır. Bütünlükdə dövlət müstəqilliyimizin bərpasının 20 illiyinin beynəlxalq miqyasda qeyd edilməsi ölkəmiz haqqındakı həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması baxımından çox gözəl bir imkandır və biz bu imkandan maksimum şəkildə yararlanmalıyıq.

Vilayət Quliyev

525-ci qəzet.- 2011.- 30 aprel.- S.8-9.