Adil Mirseyidin göyərçinləri,
şeirləri, rəsmləri və özü
(esse-portret)
...Milli
azadlıq hərəkatının qaynar çağları
idi. Gəncədə yaşayırdım. Gəncə
Dövlət Universitetində dərs deyirdim,
yazdığım şeirlər ara-bir dövri mətbuatda dərc
olunurdu. O zamanlar Musa Urud, Mahir Rəfizadə, Xəzangül,
Lətif Zərgər, Fərruxə Pərişan, Səadət
Akifqızı, Mustafa Rasimoğlu, Vahid Aslan və “İlham” ədəbi
birliyinin digər üzvləri həftədə bir dəfə
Alimlər evində toplaşırdıq. Qarabağ
savaşında şəhid olmuş şair qardaşımız
Nizami Aydın da hələ sağ idi. Axşamlar
çayxanaya yığışır, biri-birimizə təzə
şeirlərimizi oxuyardıq. Bu günlərdə 75
yaşı tamam olan tanınmış
yazıçı-dramaturq Qərib Mehdi də bizim bu xudmani məclislərimizə
ağsaqqallıq edərdi.
Nizami Aydın
Bakıya gələndə Vaqif Bayatlı ilə, Adil Mirseyidlə
görüşərdi. O, Vaqif Bayatlının və
Lorkanın şeirlərini çox sevirdi, mənə
şeirlərimi Adil Mirseyidə göstərməyi məsləhət
bilirdi.
Nizami Aydın
1992-ci ildə yanan tankını düşmən səngərinə
sürdü və qəhrəmancasına həlak oldu –
ölümündən sonra Nizami Aydının gerçək
şair ömrü başladı...
“Şair
bəzən diri ikən gözə görünmür” –
yazır Mirseyid. Şairlər Vətənin ən çox ərköyün,
ən çox da döyülən övladlarıdır – bu
misralar vaxtı ilə “uğurlu yol” yazıb ilk şeirlərimi
oxuculara təqdim eləyən ustadım Məmməd Arazdandır.
lll
Adil Mirseyid rəssamlıq
təhsili alıb, onun rəssam olduğu ilk baxışdan
anlaşılır. Filosof Azər Mehdioğlu “Qəribə
adamın palitrası” başlıqlı essedə yazır;
“Adilin şeirlərini oxuyan hər bir fəhmli adam onun rəssamlığını,
rəsm əsərlərinə baxan isə şairliyini sezər.
“
Adil Mirseyidin
yaradıcılığında avanqard rəssamlıq cərəyanlarıyla
– sürrealizmlə, impressionizmlə, kubizm və fovizmlə
özgür poetik dilin uğurlu və bənzərsiz vəhdəti
mövcuddur. Onun şeirlərində təsviri sənət elementləri
poetik metaforalarla iç-içədir.
A.Mirseyidin
“Güzgüdəki adam” kitabını əziz və əsgi
dostum Musa Urudda görmüşdüm. O kitabı bir neçə
günlük Musadan aldım. O əl boyda kitabda
toplanan şeirləri dönə-dönə oxudum. İndi
Adil Mirseyidin yenicə çapdan çıxmış “Ay
süvarisi” kitabını vərəqlədikcə
haçansa bir nəfəsə “Güzgüdəki adam”
kitabını oxuyarkən keçirdiyim heyrət və
qürur hissini yenidən yaşadım.
Mənim iyirmidən
çox ölkə rəssamlarının əsərlərinin
yer aldığı çox zəngin kolleksiyamda Adil Mirseyidin beş-altı
əsəri var, bunlar yağlı boya və akvarellə
işlənmiş mənzərələr və
natürmortlardır. “Ay süvarisi” toplusunu vərəqlədikcə
həmən tablolar gözlərim önündə
canlandı, qəribədir ki, Adilin məndə saxlı
peyzajlarında insan təsvirlərinin yer
almadığını sanki ilk dəfə görüb kəşf
etdim.
pəncərə
ağac bulud bahar
rəsmlər
fırçalar rənglər tənhalıq
bu otaqda rəsmlərin
fırçaların
tənhalığın
içində
məni mənə
düşmən edən
bir faciə xaosu
var
divar
saatının əqrəblərindən
vaxt
süzülür damcı damcı
döşəmədə
laxtalanır vaxtın qanı
uzun
güzgüdə ömrü boşuna umudlarla
yaşamış
bir adam
yalnızlıqdan
sərxoşdu bu axşam
adama elə gəlir
divar saatındadır canı
saat susan kimi o da
öləcək
bahar bulud ağac pəncərə
tənhalıq rəsmlər
fırçalar rənglər
vaxtın qanı damcı
damcı damır güzgüyə
rənglərə
fırçalara rəsmlərə ağ kətana
yaradandan
küsmüşəm
məni xilas elə
ana
Güzgü,
ayna metaforası şairin ən çox sevdiyi obrazlardan
biridir, – şair “güzgüdəki adamdı” . O, metofizik
güzgüləri qapı kimi açıb bağlayır, o,
bir güzgünün içindən çıxıb başqa
bir güzgünün içinə girir. Bəzən
dörd divar dönüb dörd güzgü olur, onun qara qəhvə,
qırmızı şərab, acı tütün və
yağlı boya qoxuyan darısqal hücrəsində.
Yaradandan küsdüyü günlərdə şair
güzgüləri sındırmaq, dünyanı yaxıb
yandırmaq istəyir, amma gücü çatsa da
güzgülərə əl qaldırmır-o bu metafizik
güzgülərsiz yaşaya bilməz, çünki o bu
güzgülərlə dünyanın
dürlü-dürlü əsrarəngiz sirlərini
çözür. O, güzgülərdə insanların
içini görür və insanların içini
gördüyü gündən heç kimə qibtə etmir,
heç nəyə heyrətlənmir, təəccüblənmir-bir
bəyaz bulud şəklində dünyanı gəzib
dolaşır...
lll
Güzgüdəki
adamı-Adil Mirseyidi ilk dəfə “Ədalət” qəzetinin
redaksiyasında Vaqif Bəhmənlinin otağında
görmüşəm. Neçənci ildi, hansı aydı
soruşmayın, əslində zamanın mətləbə dəxli
yoxdu. Adil pəncərə önündə
oturub siqaret çəkirdi-Vaqif Bəhmənli bizi
tanış elədi. İlk görüşümüzdə
şairin səsini eşitmədim, o, sadəcə
yüngülcə gülümsündü. Cins şalvar, cins
köynək, cins gödəkcə vardı əynində,
boynuna kaşne bağlamışdı. Atalar demişkən,
üz gözündən, saqqalından nur
tökülürdü. Biz iki kəlmə kəsmədik, amma
mən şairin üzündəki nuru unutmadım...
lll
Bir gün Sabir
bağının yaxınlığında rastlaşdıq,
yenə başdan ayağa cins paltar geyinmişdi, gözündə
klassik eynəyi, çiynində çantası... O zamanlar
Sabir bağında bir çayxana vardı, oturub çay
içdik, ordan-burdan söhbət etdik. Nizami Aydın şeirlərini
mütləq Adil Mirseyidə göstər demişdi. Bir
neçə gündən sonra yenə Sabir
bağındakı çayxanada görüşdük, bu dəfə
əvvəlcədən vədələşmişdik-mən
bir qovluq şeir gətirmişdim. Yenə bir söz demədi,
gülümsündü, qovluğu çantasına qoyub getdi.
Səbirsizliklə günləri sayırdım, o isə zəng
vurmurdu...
Xoşbəxtlikdən
bizim tanışlığımız dostluğa
çevrildi...
lll
O illərdə
Adil sıx-sıx rəssam dostlarının emalatxanalarına
gedib gəlirdi. Kərim Cəlal, Vaqif Fazil, Fikrət
İbrahimli, Çingiz Əziz, Hüseyn Haqverdi, Kamal Əhməd
və Gennadi Brijatyuk kimi ünlü rəssamlar Adilin poetik
yaradıcılığını yüksək qiymətləndirirdilər.
Gennadi Brijatyuk Adil Mirseyidi mistik şair, şeirlərini mistik
poeziya adlandırırdı, – mən bunu dəfələrlə
Brijatyukun öz dilindən eşitmişəm. Təəssüflər
olsun ki, heç bir tənqidçi Adil Mirseyid
dünyasının mistik qatına enə bilmədi. Tənqidçilərimiz
bu əsrarəngiz aləmin yalnız görünən tərəfi
haqqında danışdılar, yazdılar və hər dəfə
də Adil Mirseyidin ədəbi portreti hardasa
yarımçıq qaldı, tamamlanmadı.
Şairin rəssam
dostu Gennadi Brijatyuka ithaf etdiyi şeiri örnək gətirmək
istəyirəm.
qoca rəssamın əsərlərində
tənhalığın sərxoş
qızılgülləri
ovsunlayır sevdalı könülləri
araq şüşəsində
qızıl balıqdı
ağ kətanda yarı divanədi
yarı xalıqdı
xoşbəxt edə bilmədi sevdiyi
qadınları
onu sevən qadınlar da səadət gətirmədi
nə yoxsulluq nə var dövlət
nə sağlamlıq nə şöhrət
nə gəncə nə də kiyev nə
ölüm nə də qürbət
fərqində deyil artıq
könül verib tənhalığın
sərxoş
qızılgüllərinə
Dəyərli
qardaşım Azər Turanın “Azərbaycan” qəzetinin 25.
10. 2002 sayında çap etdirdiyi “Bu, ölümdü, bura
Paradiz kafesidir, bu da Adil Mirseyid” yazısından bəzi
ayrıntıları bir daha yada salaq; – “Azərbaycan türk
poeziyasında (məhz Adilin yaradıcılığı
haqqında danışarkən mən bu ifadəni işlədirəm)
Adil Mirseyidin obrazlar sistemi tamamilə yeni bir hadisədir. Adil
Mirseyidin şeir duyğuları kifayət qədər
böyük bir ərazini, yeni zamanda ayrı-ayrı mədəniyyətlər
və etiqadlar arealını əhatə edən Şərqdən,
akvarel və yağlı boya elementləri Parisdən qonaq gəlir.
Və elə buna görə də Adil Mirseyidin illərdən
bəri oxuduğum şeirlərinin yeni mədəniyyət
dövrümüzün sözün ən həqiqi mənasında
avanqard örnəkləri hesab edirəm... Adil Mirseyid
özünü taleyə fəda etməyi bacardı. “
Poeziya
Tanrının yer üzündə yaratdığı
möcüzələrin ən sehrlisidir.
Adil Mirseyid
poeziyası həmin möcüzənin fleyta səsi,
qağayı nəğməsi və durna qəribliyi
aurasında yağlı boya ilə kətan üzərinə əbədilik
köçürülmüş inikasıdır.
Adil Mirseyid
poeziyası bütün Dünyanı
qarış-qarış gəzib, onun hər
qarışını sevən poeziyadır. O, Yaponiyanı ən
azı yaponlar qədər, Fransanı fransızlar qədər,
Fələstini fələstinlilər qədər... sevir.
Onun poetik
ağuşu Mövlanə, Nazim Hikmət, Qoyya, Pikasso,
Modilyani, Elçin, Vaqif Səmədoğlu, Bodler, Qogen, Van
Qoq, Sezann, Buson, Mircavad, Səttar Bəhlulzadə...
üçün eyni dərəcədə doğma, mərhəm
və qutsaldır.
Kəndimizdən
axan Qarqar çayı üçün burnumun ucunun göynəməsi
ilə Adilin Nil çayına olan sevgisi üst-üstə
düşür;
ah misirdə
olaydım
çiməydim
nil çayında
ordan məktub
yazaydım
sənə
yağmur ayında
XXI
əsrə keçdik, (Vaqif Səmədoğlunun “XXI əsrə
keçəcəyik bir azdan, keçmək olmur Arazdan”
misrasını xatırladım) yaşadığımız
dünya müharibələriylə, dərdləriylə,
elmi kəşflərinin və ixtiralarının
çoxluğu ilə yadda qalandır...
Mən
nöqtəsiz, vergülsüz və böyük hərfsiz
yazıb-yaradan “həpbərabər” şair
qardaşımın “İN MEMORİAM” larını, “ Kətan,
yağlı boyalarını” , “ Kompozisiyalarını” ,
Sonatalarını, Kapriççolarını, “
Güzgüdəki adam” , “ Paris motivləri” , “ Vağzal eskizləri”
və “Quma çəkilmiş rəsmlər” silsiləsini əsrimizin poetik kəşfləri
hesab edirəm.
Adilin ürəyinin
qanı ilə yazılıb, Göyüzünə söylədiyi
şeirlər şaman duası kimi müqəddəsdir.
O
çağdaş şeirimizə təsviri sənət
elementləri ilə yanaşı caz havası da gətirdi.
Böyük şəhərin-meqapolisin xaotik musiqisini bəstələdi.
Bundan öncə o saz havaları çalmışdı,
sonatalar yazmışdı.
“Ay süvarisi” toplusunda beş
poema yer alıb. Təkcə poemaların
adlarını sadalamaq belə onun mövzu dairəsi, fəlsəfi-estetik
dünya görüşü haqqında təsəvvür
yaradır. Budur, həmin beş poema(klassik
şeirimizdə “Xəmsə” )-“Caz” , “ Payız hannibalizmi, “
Cariqulum vitae” (tərcümeyi-hal və yaxud ömür salnaməsi),
“ Klassikal müzik for meditation” (klassik musiqi ilə meditasiya) və
“Metropol röyaları” .
lll
“Ay süvarisi” ni vərəqləyirəm,
kitabda toplanmış şeirləri bir-bir oxuduqca nostalji hisslər
keçirirəm. Bir zamanlar şəhərin mərkəzi
küçələrindən birində bu adda bir kafe
vardı-“Nostalji” kafesi. Axşamlar o kafedə
görüşərdik, qara qəhvə içərdik,
şeir oxuyardıq. Şair Vahid Əziz də
axşamlar o kafeyə gələrdi. İndi o kafe daha
yoxdu, indi o kafe Adilin “Nostalji kafesi” şeirinin misraları
arasında canlanır;
nostalji kafesinin pəncərəsində
axşam
masaların üstündə
əriyir əriyir şam
pəncərədə
axşama qara yağışlar yağır
qara qəhvə nədənsə
bu gün şərabdan ağır
hardasa
göyüzündə qərib ruhlar
çığırır
dostumun gözlərini
haraylayır çağırır
ah dostumun
alnında titrəyir şam işığı
mən talesiz şairəm
o da bir haqq aşığı
yenə umud sərxoşdu
nostalji kafesində
könül
özgürlük bulub bir bülbül qəfəsində
Başqa bir günün nostaljisi-Bilgəhdə
balıq tuturuq, Nadir müəllimlə mənim diqqətim
tilovlarda cəmləşib (Nadir müəllim Adilin dostudur),
Adil qayaların üstündə oturub rəsm çəkir. Çəkdiyi
rəsmləri elə oradaca bizə bağışlayır,
guya balıq tutmağa gəlmişdi...
Novruz bayramlarında Əmircana, Səttar Bəhlulzadənin
qəbrini ziyarət etməyə gedirik, yol boyu susur,
siqareti-siqaretə calayır...
Gennadi Brijatyuk, Vaqif Fazilin emalatxanalarındakı
xudmani məclislərimiz heç vaxt unudulmayacaq. Bu axşam
yenə Adil Mirseyid poeziyasının melanxolik ovqatına
köklənmişəm;
dənizin üstündə
bir ulduz sönür
mübarək bir nur
var ayın üzündə
bir damla göz
yaşım büllura dönür
aynadakı qərib şair
gözündə
bütün dostlar unutdular
şairi
amma fələk
köpək kimi vəfalı
xatirələr
ölüb kölgələr diri
məcnun ovqatıdı qəribin
halı
payız axşamında
sevdalı dəniz
bəlkə şair göydən
gəlmiş adamdı
qum üstündə
yoxa çıxır bir cüt iz
nədən ürəyimə
ayrılıq damdı
hara gedim hara bu
axşam çağı
heç bilmirəm hara
kimə zəng vurum
havalandı yenə
könlümün ahı
mən saatı səhər
neçəyə qurum
lll
Adil Mirseyid urbanist şairdir. Köy kökənli şairlərimizin xətrinə
dəyməsin, onun qələmindən çıxan şeirlər
metropol şeiridi. Bunu ilk dəfə xalq
yazıçısı Anar hələ 90-cı illərin əvvəllərində
söyləmişdi. Adilin sürrealizmlə
bağlılığı olduğunu da Anar
yazmışdı.
Modern metropollarda insan sanki dörd tərəfdən
abrukaya alınıb. Dörd yandan abruka altına
alınan insan öz iç dünyasına çəkilir,
şairin bireysəlliyi də məhz buradan qaynaqlanır.
şəhər şəhər
gəzdirdim həsrətini
unutmaq istədim səni
unutmaq
bir qədəh
şərabla türküylə sazla
rus ruletiylə
könlü ovutmaq...
Adil Mirseyid poeziyası metofizik
obrazlar
poeziyasıdır;
küçədən bir yuxu
keçir rüzgarla qol boyun
yenə mənim xəyalımda
əski bir oyun
və bu orijinal poeziya
hər cür açıqlamalardan uzaq konseptual bir özəlliyə
malikdir. Ümumiyyətlə Adil mürəkkəb
şairdi, tam əminliklə deyə bilərik ki, o, 80-cı
illərdə ədəbiyyatımıza gəlmiş istedadlı
şairlər içində ən mürəkkəb
şairdi. Əbəs deyil ki, Anar müəllimin tərtib
etdiyi 1500 ilin oğuz şeiri antologiyasında-bu dəyərli
ensiklopedik iki cildlikdə 80-ci illər poeziyası Adilin
şeirləri ilə başlayır...
“Azərbaycan türkcəsinin ifadə
imkanları Adilin şeirləri miqyasında genişlənib”
(A. Turan)
Yadımdaykən tanınmış tənqidçi
Vaqif Yusiflinin bir fikrini sayın oxuculara xatırlatmasam Vaqif
Yusifliyə və Adil Mirseyidə qarşı
insafsızlıq etmiş olardım-“Modernist şerinin Azərbaycan
poeziyasında yeni yaşam hüququnu verən ilk nümunələrini
80-ci illərdə Adil Mirseyid yaratdı.”
Bu bir faktdır, bir gerçəklikdi. Amma nə yazıqlar olsun ki, bəzən tənqidçilərimiz,
elə 80-ci illərdə poeziyaya gələn qələm
dostlarımız da kiminsə, nəyinsə xatirinə bu
faktın yanından ötüb keçirlər, ya da sadəcə
susurlar-Vaqif Yusifli cəsarəti çatışmır.
Adil Mirseyid isə bəlkə də bunun
heç fərqində belə deyil-bəlkə elə bu anda
o şair Giyom Apollinerlə Mirabo körpüsündən
keçir, bəlkə Monmartrdan “Paris məktubları”
yazır xalq yazıçısı Elçinə, bəlkə
Pikassonun emalatxanasında şeir oxuyur, ya da Vinsent Van Qoqla
absent içir...
Vinsent Van Qoqla absent içdiklərinin
şahidi olmamışam, amma Gennadi Brijatyukla, Mircavadla, Kamal Əhmədlə,
Çingiz Əzizlə, Ucal Haqverdi ilə şərab
içdiyini özü şeirlərində söyləyir. Və mən bunu öz gözlərimlə
görmüşəm, çünki bəndəniz də o məclislərin
iştirakçısı olub. (Dünyanın 20-dən
çox dillərinə çevrilərək yayımlanan
“Çərçivəsiz rəsmlər” kitabım məhz o
günlərdən bir Tanrı ərməğanıdır)
Bəlkə indi şair Ləki
vağzalında çayxanada oturub pəncərədən
yağan yağışa baxır;
pəncərə
önündə durubdu kölgəm
hardasa günahkar
olduğu bəlli
gizli bir günah var mənim
içimdə
nə şeir nə
şərab nə caz təsəlli
ah qorxudur məni
şair taleyi
illərlə
qaçmışam özüm özümdən
istanbul alçası
çiçəkləyəndə
son damla yaş
düşər ala gözümdən
məndil toxumuşam
qırmızı məndil
şair qandı
şeirin sözün mayası
bilsən təqvimlərdə
hansı fəsildi
baxdığın aynada
ölüm röyası
hardasa elə bil
göylər kişnədi
hardasa elə bil bir
köpək hürür
vağzal
işıqları boğuq səsiylə
sınıq könüllərə
təsəlli verir
Məni bağışlayın,
özümü saxlaya bilmədim, şeirin ayrı-ayrı
misralarını vurğulamaq istəyirdim, amma şeirin
intonasiyası məni ovsunladı, şeiri bütünlüklə
söylədim.
Eşidirsinizmi, eşidirsinizmi insanlar! Şair ürəyini bir qaranquş yuvasına qoyub
gitarada yanıqlı nəğmələr oxuyur. Şairin tənha səsini
eşidirsinizmi?...
Aydın
Talıbzadə yazır; “Bir gün Fudzi dağında onunla
rastlaşdığım zaman Adil Mirseyid mənə dedi ki,
milyon ildi buluddu, hara getsə axırda yenə qayıdır
Buddanın yanına. Mən inandım və dinmədim.
Çünki bilirdim ki, Budda öz şeirlərini buluda
yazır və onları şair qismində göndərir yer
üzünə. Və biz də hərdən qəfil
ayılıb görürük ki, yanımızca bulud adamlar
yeriyir, tanış və naməlum. Adil Mirseyid kimi...”
Mən bulud adamla
yanaşı addımladığımızın çoxdan fərqindəyəm.
Bulud adam hardan gəlib hara gedir,
İlahi! Ay çəkir, torpaq saxlayır onu.
Mən onun şeirlərini sevirəm.
Baharı, bənövşəni, qaranquşları və dərdi
sevdiyi kimi...
Mən Adil Mirseyidin şeirlərini
sevirəm – XX-XXI əsr Azərbaycan poeziyasının ən
azı XXX əsrə daşıyıcısı olduğu
üçün.
Bu gün mənim sərsəm Dünyaya
yazığım gəlir, çünki sərsəmliyə
vərdişli olan bu Dünyanın ağlı olsa, heç
olmasa bir atom bombasına, yaxud bir ballistik raketə xərclədiyi
sərmayəni Adil Mirseyidin şeirlərinin
yayımlanmasına və təbliğinə sərf edərdi.
Onda insan qəddarlığının öküz
boynuyoğunluğu bir məsum bənövşə
tumurcuğunun saplağından yetmiş iki dəfə nazik
olardı!
lll
Adil Mirseyidin şeirləri
çeşidli özəllikləri ilə yanaşı həm
də portretdi. Əlbəttə bu
portret ilk növbədə şairin öz portretidir-yəni
avtoportretdir. Şairin bütün
yaradıcılığı boyu onun öz obrazını
görürük. Onun şeirlərinin atmosferi Nazim Hikmətin,
Atilla İlhanın, Fəyyad Xamisin, Pablo Pikassonun, Van Qoqun,
Mircavadın... yaşadıqları dünyanın atmosferidir.
Con Lennon, Arminstronq, Mirey Matye, Vaqif Mustafazadə, Barış Manço... bu atmosferdə nəfəs
alırlar...
2004-cü ildə Rumıniyanın
paytaxtı Buxarestdə Beynəlxalq Ədəbiyyat
festivalına dəvət olunmuşdum. Mən o festivalda çağdaş Azərbaycan
poeziyası haqqında məruzə etməliydim. Uzun
götür qoydan sonra məruzəni üç şairin
yaradıcılığı üzərində qurmaq qərarına
gəldim-Vaqif Səmədoğlu, Çingiz Əlioğlu və
Adil Mirseyid...
Mənim çıxışım
Avropanın hər yerindən Buxarestə poeziya
işığına toplaşmış ünlü şairlər
və ədəbiyyatşünaslar tərəfindən maraqla
qarşılandı-həmən məruzə Rumıniyada və
bir çox ölkələrdə çap olundu.
Bu üç şairin simasında
Avropada çağdaş şeirimizə maraq oyada bilmişəmsə,
nə mutlu mənə. Məndən Adilin ingiliscə,
türkcə və ya rus dilində çap olunmuş
kitablarını istədilər, çarəsiz duruma
düşdüm...
Əslində biz keçmişimizlə
öyünən millətik, bəzən
günümüzün reallıqlarını
görmürük, yaxud görmək istəmirik.
Və vətənin “ən çox ərköyün,
ən çox da döyülən övladlarını” zaman
zaman öz biganəliyimiz, laqeydliyimiz ucbatından güdaza
veririk. Sonra da gileylənirik ki, dünya bizi
tanımır-qloballaşan dünyada mədəniyyətimizi,
incəsənətimizi ölkənin sınırlarından
çox-çox uzaqlarda təmsil etməliyik-zaman
amansızdı, vaxtı fövtə vermək günahdır...
Nə isə... Gəlin yenə “Ay süvarisi” nin peşinə
düşək .
nə günahın
sahibiydim
belə uzun
yaşadım
qara qara
düşünürəm bu gün
otuz yaş da
qocalıqdı mənimçün
gicgahımda bir ağrı
var
gicgahımda qəfil
sancır bir damar.
Bu misraları söyləyən şair
altmış yaşının ərəfəsində “bir ev
tikir umuddan, bəyaz damı buluddan”, qoca akrobat kimi ürəyini
atıb tutur, uşaqları güldürür, dənizin
üstündə Aya baxanda nahaq döyülmüş uşaq
kimi dünyadan küsür, hər günü son gün kimi
yaşayır şəhər qələbəliyi içində,
“vitrinlərindən tanınır şəhərlər”, o,
vitrinlərdə insanların içini görür,
ömrünü Şair Taleyinə girov qoyur-Ay
işığına, nar çiçəyinə, Sözə,
Səsə, Rəngə çevrilir. Şairin
şeirlərində bu çəlişgəni görə
bilmək çox önəmlidir.
Bir zamanlar “otuz yaş da qocalıqdı mənimçün”
yazan gənc şair indi altmış yaşının iki
addımlığında şam işığının
divarlarda çəkdiyi rəsmləri seyr edir...
O,
sanki bir mühacir həyatı yaşayır...” işin
olmasın məndə bir mühacir babayam, Parisdə
yaşayırmıştək yaşayıram məmləkətdə”
. Ürək ağrısı ilə düşünürəm
ki, yəqin ki, bu dəfə də Yazıçılar
Birliyində və Mədəniyyət Nazirliyində həyatdan zövq
almağı bacaran məmur arkadaşlar vitrinlərdə
insanların içini görən “Ay süvarisi” nin doğum
gününü unudacaqlar.
Vaxtı ilə
Vaqif Mustafazadəni, Əli Kərimi, Mircavadı...
unutduqları kimi unudacaqlar.
Allah
çiynimdə böyük mənəvi haqqı olan
ustadım Çingiz Aytmatova qəni-qəni rəhmət eləsin,
o illərdə Çingiz ağa Bakıya gəlməsəydi,
Mircavad fürsət tapıb böyük yazıçı və
böyük Türk oğlu ilə görüşməsəydi
rəssamın vətəndə
“cəhənnəmə çevrilmiş” həyatı necə
olardı görəsən?
Yenə Adil
Mirseyidin Elçin Əfəndiyevə
ünvanlandığı “Paris məktubları”nı
xatırlayıram-doğulduğu məmləkətdə gizli
mühacir kimi yaşamağa məhkum olunmuş Şair və
Rəssam üçün gözəlim Paris qürbət
simvoluymuş-biz bunu anlamadıq...
lll
Adil
Mirseyid poeziyasının rəssamlıqdan gəldiyini,
müasir təsviri sənətin estetik prinsipləri, ekspressiv
eksperimentləri və obrazlı ifadə vasitələri ilə
çağdaş şeir dilimizi etkilədiyini yuxarıda qələmə
almışdım, amma o klassik ənənəvi şeir
formalarına üz tutanda belə bir novator şairdi. O, xaosun deyil, harmoniyanın
şairidir-bu harmoniya İlahi harmoniyadır. Rəsm
əsərlərini sözlə necə təsvir etmək və
şeir misralarındakı sözlərin ifadə etdiyi
duyğunun rəsmini çəkmək
mümkünsüzlüyünü iddia edənlərin fikirləri
boşa çıxdı, Adil Mirseyid söylədiyimiz nəsnələrin
ən gözəl nümunələrini yaratdı. 80-ci illərdə sosrealizm məddahlarının,
şeir bülbüllərinin haqsız hücumlarına məruz
qaldı, uzun müddət çap olunmadı, işsiz
qaldı, (indinin özündə belə ona qarşı
düşünülmüş bir haqsızlığın
şahidiyik) çilələr çəkdi-şairin
qapısını “badi-səbadan qeyri kimsə döymədi”
.
Ehtiyac vəfalı
köpək kimi gecə gündüz qapısında keşik
çəkdi. Amma şair “su kimi hər qaba axıb
dolmadı, xəyanətlər gördü, xain olmadı” .
Ürəyini
məmləkətin göyərçinlərinə
yedirdi-insanlar fərqinə varmasalar da göyərçinlər
bunu bilir-göyərçinlər şairin pəncərəsini
tanıyırlar-şairin pəncərəsi göyərçinlərin
ümid yeridi-mən gördüyümü yazıram,
aşıq deyiləm, amma gördüyümü çağırıram.
1999-cu ilin aprel ayında “Adil Mirseyidin
göyərçinləri” (fraqmentlərlə impressionist
poema) yazıldı. Yazdım demirəm,
çünki sanki qeybdən gələn bir səs mənə
diktə eləyirdi.
... Göyərçinlər
şirin-şirin
söz dənləyir pəncərəsində.
Bir tale şamı
yanır
bir şairin
hücrəsində.
“Şükür” – deyə-deyə qara
günlərə,
qara çörəyə,
qırmızı şəraba,
açan çiçəyə
ürəyini yedirdir
Adil göyərçinlərə.
Bu poemanın ayağı sayalı
oldu (xatırladım ki, bu mənim yazdığım ilk poema
idi), dünyanın 30-dan çox dilinə çevrilib
yayınlandı.
2003-cü ildə şairin “Nəğmə
adam” kitabını redaktor olaraq çapa hazırlayanda müəllifin
yumşaq təkidi ilə poema “ön söz” əvəzi kimi
verildi.
... Allah, günahı nədi,
bir şair qorxur bu
gün
bir göyərçin
gözlərindən.
Özü burdadı indi,
ruhu uçur
qürbətdə.
Ürəyini göyərçinlərə
yedirdən
bir şair
olmalıdı
bu gözəlim məmləkətdə...
Xoşbəxtlikdən bu gözəlim
məmləkətin belə bir şairi var.
Bədbəxtlikdən “biganəlik iqlimində”
yaşamağa məhkum...
lll
Adil Mirseyid elitar şairdir.
Adil Mirseyid sürrealistdir.
Adil Mirseyid mistikdir.
Adil Mirseyid ürəyini göyərçinlərə
yedirdir...
Adil Mirseyid poeziyası əzəli və
əbədi həqiqətlərə tapınır, şair
zaman dışında ölümlə oyun oynayır. Adil Mirseyid poeziyası zamanüstü poeziyadır.
“Ay süvarisi” yola çıxıb –
uğurlar olsun!
“Ay süvarisi” nin
arxasınca su atın...
Elçin İSGƏNDƏRZADƏ
525-ci qəzet.-
2011.- 20 avqust.- S. 28-29.