“Dolan buludam, Allah,Yağsam, günəş çıxacaq”

SONA VƏLİYEVAYA AÇIQ MƏKTUB

Salam, Sona xanım!

Hər səhifəsini dərin bir yanğı, göz yaşı, kədər, təəssüf, bəzən də sevinc qarışıq bir həyacanla oxuduğum ikinci şeir kitabınız - “Arazbarı” haqqında sözə dəyər verən, bədii düşüncə tərzini yüksək qiymətləndirən söz sərrafı və oxucu kimi fikirlərimi həm Sizinlə, həm də poeziya həvəskarları ilə bölüşmək istəyirəm.

Əlbəttə ki, sözün, xüsusilə də poetik deyimin az qala qiymətdən düşdüyü bir vaxtda şair olmaq, seirin yükünü mətanətlə daşımaq hər oğulun hünəri deyil. Mən əlbəttə ki, dəyərli şeiri, fərqli yanaşma tərzini, bacarığını nəzərdə tuturam. Şairlik əzabını yaşayanlar adi insanlardan müşahidə qabiliyyəti ilə seçildiyindən hər gün hamının rastlaşdığı və çox vaxt da yanından etinasız ötüb keçdiyi məqamların rəsmini çəkməyi, onu İlahi sözün qüdrətinə, təpəriunə, təsir arealına güvənib insan oğlu insanlara çatdırmaq və hamını olmasa da, ən azı bir qrup insana dünyanın neçə bucaq olduğunu xatırlatmaq bacarığına qadir olduğundan ulu Yaradan da məhz buna görə öz dərgahında peyğəmbərlərdən sonra sairlərə də yer ayırıb. Bütün bu uzun gəzişmələrimin əsas qayəsi günlərdən bəri əlimdən yerə qoymağa qıymadığım şeir kitabınız barədə söz demək ehtiyacından yaranıb.

Açığını deyim ki, ilk seir kitabınızı, “Çəhrayı rəngli dünya”nı oxuyanda heç bu qədər həyəcan keçirməmişdim, bu qədər duyğulanmamışdım, dünyam bu qədər “alt-üst” olmamışdı. Sonuncu ifadəmi qəribliyə salmamağınızı xahiş edirəm. Axı yurdu yağmalanan, xanimanı dağılan, ev-eşiyi viran qalan, uşaqlığı əlindən alınan, gəncliyi talan edilən, həm yarım milyonluq bir köçün nümayəndəsi, həm də minlərlə, on minlərlə soydaşımızın dərdini, sərini, ağrısını bir vətəndaş yanğısı ilə dərk edən, qaçqın və köçkünlərin yaşantılarını bütün dəhşəti ilə içinə sindirən bir yaradıcı kimi mən yaxşı bilirəm ki, bu tükürpədici həqiqətləri dünyanını kar olmuş qulaqlarına hayqırmaq nə deməkdir. O dünyanın ki, hər kəs sadəlövhcəsinə onu yaxşı tanıdığını güman edir. Ancaq Sizin misralarınız bu röya pərdəsini çəkir gözlərimizdən:

Dünya bir pəncərədir, Allah, izin ver mənə,

Görüm nəyim qalıbdır divarın o üzündə,

Keçim uzaq yolları gecə-gündüz bilmədən,

Görüm nəyi qalıbdır, ömrün ömür olmağa,

Bir az möhlət ver Allah, dünyanı tanımağa.

Bir vaxtlar “şairlik kişi işidir”-deyənlər vardı, onlar hətta bir az da boylarından ucaya tullanıb israrla qadın yazarlara: “sizin yeriniz mətbəx, vəzifəniz övlad tərbiyə etməkdir” – deməkdən belə çəkinmirdilər. İnanıram ki, bu gün belələri sizin bir-birindən mənalı, hər misrası qurğuşun ağırlıqlı misralarınızı oxuyandan sonra qəbahətlərini etiraf edəcəklər:

İçimiz boşaldı torpaqdan öncə,

Sonra can göründü Vətən yerinə,

Öncə can sağlığı deyən kəslərin,

Torpağı bölündü bədən yerinə.

Vətəni illər boyu düşmən tapdağında qalanların dərdini kim anlar ki, onun özündən başqa? Amma qiyamət onda başlayır ki, insan can sağlığını, baş salamatlığını Vətənə, yurda, torpağa qurban verməyə qıymasın, “qoy mən salim olum, cümlə cahan batsa da batsın”-deyib. Bəlkə də o da haqlıdır, çünki can şirin şeydir, hər kəs bu dünyaya bir dəfə gəlir, hər kəs insan kimi yaşamaq istəyir və düşünür ki, niyə Əlinin, Vəlinin, Pirvəlinin övladı yağ-bal işində yaşamalııdr, şık maşınlarda gəzməlidir, onunki Vətəni qorumalıdır. Axı, əslində Vətən təkcə kasıb-kusubun deyil, hamınındır! Bəs elə isə niyə bu insanlarda Allahın minicik quşunun –sərçələrin vəfası, sədaqəti, yurd sevgisi, yuva qeyrəti yoxdur, niyə Vətən, millət, azərbaycançılıq deyəndə çoxlarını qaşınma tutur:

Quşlar insanlara bənzəmək istəmir,

Insan quş tək

vəfalı deyil,

Tanrılı deyil.

(Quş ən azı su içəndə

Tanrıya baxır) .

Quşlar göz görə-ğörə

yuva üstə, budaq üstə

davaya çııxr.

Biz adam olsaq da

quşlar kimi bacarmadıq...

Sərçələr qədər birgə

yuva qurmağa,

birgə yuva qorumağa varmadıq...

Bəlkə elə buna görə də Ucalardan uca Tanrı bizi zaman-zaman torpaqla imtahana çəkib, hər yüzillikdə bir-iki dəfə millətimizin yaxasından yapışaraq silkələyib ki, bəlkə bu xalq qəflət yuxusundan ayıla, öz var-dövlətinə, milli varlığına, mənəviyyatına sahib çıxa! Amma yox, deyəsən, heç Yaradanın da bizə gücü çatmayıb. Eləcə dəfələrlə bu dövlətin sərhədləri şeytan xislətli düşmənlərin və ruhu şeytanlara satılmış “sapı özümüzdən olanların” əli ilə yada-yağıya “peşkəş” verilib. Bu torpağın sərvətini talan edənlər, bu səltənəti imperiyanın bir əyaləti sayanlar millətin qeyrət damarını qırmaq, gözünü qorxutmaq üçün danışan dilləri kökündən qoparıb, düşünən başları bədənindən üzüb, günahsız insanları qanına qəltan eləyib, yurduna süpürgə çəkib. İmperiya nökərləri, özünü ağalarının gözündə “şirin göstərməyə çalışanlar”, millətin yaralarına özgədən əlac umublar, taleyini bağlı qapılar arxasında həll etməyə üstünlük veriblər. Nəticəsi də ki, bəlli...

Bu qapının cırıltısı,

Min ilin qəlb sızıltısı,

Dərbənd, ya Gəncə ağrısı,

Gəl açaq qapı bağlıayan.

Bu qapı ğözüm qapağı,

İçi Vətənin torpağı,

Ürəyim yağı tapdağı,

Sən də bax, qapı bağlayan.

Baxsalar da görmürlər, kordular, o “qapı bağlayanlar.” Çünki “toxun acdan xəbəri olmaz”-deyib babalarımız. Siz də, Sona xanım, şair fəhmi ilə bu danılmaz gerçəkliyi bilirsiniz və cəsarətlə çoxlarının dilə gətirmədiklərini poeziyanın qüdrəti ilə möhürləyirsiniz;

Ha yığılsın yad məclislər,

Bitməz yurdun dərdi- səri,

Nə bilsin çadır yerinə,

Salınır qaçqın şəhəri.

Təbiət heç vaxt tarazını, nizamını pozmur. Çünki, doğallığın mizan-tərəzisi pozulanda insanlığın fəlakəti başlayır... Zəlzələlər, sunamilər, daşqınlar, yanğınlar, anomal istilər, damarda qanı donduran şaxtalar...Elə bu səbəbdən göyün quşu, yerin çiçəyi heç vaxt cızığından çıxmır, həddini aşmır, insan kimi Allahlıq iddasında olmur, “mənəm-mənəm” demir! Bu məqamda bir ana ürəyi fəryad edir, dünya bir qadın duası eşidilir :

Qarabağım, Şuşam getdi,

Sən günəşi sevdyin tək,

Biz sevməyi bacarmadıq.

Ləçəyin tək səf-səf

Durub dayanmağa tab almadıq,

Sarı çiçək.

İllər keçir , öc almadıq...

Aman Allah !!!

İllər keçir, yaddaş itir,

Yaddaşımı bitirməyə

təpər yetir...

... Aman Allah, içimizdə

bu torpağı sevməyə

bir çiçək təpəri,

çiçək sevdası bitir.

Sona xanım, imkanım olsa, kitabınızdakı bütün şeirləri bircə-bircə örnək gətirər, illər boyu içimizi göynədən ağrıların ifadəçisi olan misralarınızı birər-birər təhlil edər, Sizin böyük ürəyinizin yanğısına, harayına hər kəsin qulaq verməsi üçün söylədiklərinizin necə dəyərli və qiymətli olduğunu vurğulayardım. Çünki bu şeirlər təkcə bir ananın, bir qadının, bir vətəndaşın göynərtisi, yanğısı, üsyanı deyil, millətini, xalqını, onun azadlığını, müstəqilliyini, istiqlalını sevənlərin qəlb çırpıntılarının, ürək döyüntülərinin kağız üzərində inikasıdır. Özü də sizin yaradıcılığınızda təkcə qanlar-qadalar, itkilər-faciələr, şəhidlər və bu gün də min yol ölüb dirilən şahidlərin faciəsi bahasına itirilən Qarabağımızın, Qərbi Azərbaycanımızın sızıltısı, göz yaşı öz əksini tapmayıb, bu poetik nümunələrdə səssiz-səmirsiz boşalan, əhalisi biri-birinin bəhsinə iri şəhərlərə axışıb gedən sahibsiz yurdların hıçqırığı, oyuq göz yerləri kimi boş qalmış evlərin, yurdların fəryadı var:

Kimsəsiz gözəldir, yoxdur baxanı,

Sökülüb barısı, uçub eyvanı,

Köçüb əzizləri, gedib yaxını,

Kimsə yoxdur ağı deyə bu kəndə.

Ağıçısı olmayan bu kəndlərin toylu-düyünli, haylı-haraylı, min bir xatirəli günləri əslində bizim dünənimiz, anılarımız, bizə yer üzünün əşrəfi olduğumuza təminat verən ilahi bağlarımızdır ki, onlar olmayanda biz də yarımçığıq, biz də tamlıqdan, bütövlükdən uzağıq. O təklənən, fağırlaşan, yetim qalan kəndlərdə bu gün hər gecə yuxumuza girən atalı-analı nağıl dünyamız var, ağzımızın şirinliyi, ömrümüzün bəxtəvər günlərinin əks-sədası var. Şəhər evlərində gördüyümüz yuxular isə təsəllidən başqa bir şey deyilmiş, o bağlı qapıların açarını bu gün axtarsaq da tapılmaz:

Yuxuda gördüm ki, qapı bağlıdır,

Gördüm ocaq sönüb külü dağlıdır,

Qoşa tut ağaşı sirr ortağıydı,

Soruşdum: anamı görməmisiz ki?

Gördüm başıaçıq, ayağıyalın,

Gördüm küçə-küçə, ev-ev gəzirəm,

Qonşular, qohumlar qalsın bir yana,

Ağacdan, çiçəkdən sorub gəzirəm,

Siz mənim anamı görməmisiz ki?

İnsanın dünəni, ilkinliyi ilə bağlı tellərinin qırılması, xatirələrinin bir göz qırpımındaca ünvansız qalması təkcə kəndlərimizdə deyil, şəhərlərdə də müşahidə olunur. Uzun illər boyu insanların az qala yeddi arxa dönəninin də bir vaxtlar yaşadığı köhnə evlər də nimdaş paltar kimi şəhərin və şəhərlə birlikdə insanların da əynindən, xatirəsindən, ünvan dəftərindən silinməkdədir. Sökülən evlərlə bərabər dipdiri xatirələr də toza-torpağa gömülür:

Min-min dipdiri xatirələr qalacaq

uçqun altında...

Kiminin uşaqlığı, kiminin gələcəyi,

Kiminin tənhalığı, kimsəsizliyi,

Yazıq-yazıq inləyəcək, boylanacaq.

Daş-kəsək altından

adamlar gələcəyi köhnəlmiş ümidləri ilə

qərib-qərib süzəcəklər...

Əllərində satılan, sökülən illərin qiyməti...

Sona xanım, “Arazbarı”nı dönə-dönə oxudum, lirik ovqatlı sevgi şeirlərinizi də, qürbət şəhərlərdə yazdıqlarınızı da, doğmalarınıza ithaf olunanları da, mahnıya çevrilmiş düşüncələrinizi də, bir sözlə, bütün şeirlərinizi qəlbimin, ruhumun süzgəcindən keçirə-keçirə oxudum və düşündüm ki, elə öz misralarınızla sizə tükənməyən yaradıcılıq eşqi arzulayım:Sizə dolan buludların arxasından çıxan ümid günəşi olmaq istəyinizə çatmağı diləyim.

Dolan buludam, Allah,

Yağsam, günəş çıxacaq.

Yüküm ağır, yolum uzun,

Bilməm harda dayanacaq.

Yollar ümid, yollar işıq,

Çağırıb ovudar məni.

Tanrı dərdlə üzləşənə,

Dərmanı yolla göndərdi....

Kaş biz hamımız ellikcə bu karvana qoşula bilək. Biz Böyük, Azad, Müstəqil, Müasir və Əbədi Azərbaycanımızın dörd bir yanını maneəsiz dolanıb inamla deyə bilək:

Vətəndən Vətənə varaq,

Yolu yarı yolda qoyaq.

Haqqa üz tutub yalvaraq,

Çıxaq döyüşdən qəhrəman,

Yol başlayıb gedən karvan!

Yolunuz, yolumuz açıq olsun, Sona xanım...

Hörmət və ehtiramla:

Telli PƏNAHQIZI

525-ci qəzet.- 2011.- 9 dekabr.- S.7.