Elçinin “Şekspir” əsərinin London premyerası

Bu il dekabr ayının 5-də Londonun teatr həyatında çox əlamətdar bir hadisə baş verdi: Paytaxtın “The Horse Hospital” İncəsənət Mərkəzində yerləşən Avanqard Teatrda xalq yazıçısı Elçinin məşhur “Şekspir” komediyasının ilk tamaşası göstərildi. Tamaşanın quruluşçu rejissoru Böyük Britaniyanın görkəmli teatr xadimi, Gruntles “Arts Group”-un həmtəsisçisi Deyvid Perri idi.

Hələ noyabr ayının 23-də Deyvid Perri Londonda fəaliyyət göstərən Puşkin Evində “Böyüklərin teatrı və professor Elçinin həyat və yaradıcılığı” mövzusunda mühazirə oxumuşdu. O, Elçinin həyat və yaradıcılığı barədə məlumat vermiş, ingilis dilinə çevrilmiş “Şekspir”, “Mənim sevimli dəlim” və “Teleskop” pyeslərini geniş təhlil etmişdi. D.Perri demişdi: “Elçin bir çox roman və hekayələr, kino ssenariləri, elmi-tənqidi əsərlərlə bərabər, 15 pyes müəllifidir. Mən yanlız bu üç pyesi oxumuşam və deməliyəm ki, bu üç pyesin özü “Elçin teatrı” terminini ortaya qoyur. Bu teatrın mahiyyətini modern estetika təşkil edir.”

D.Perri Elçinin dramaturgiyasını 19-cu əsr Norveç dramaturqu Henrix İbsenin yaradıcılığı ilə müqayisə edərək deyib: “İbsenin əsərlərindəki minimalizm və obrazların daxili aləminə sirayət etmək bacarığı Elçinin əsərlərinə də şamil edilə bilər.” Mühazirədə Elçinin pyesləri məşhur ingilis yazıçısı və rejissoru Mayk Ley ilə də müqayisə edilib: “Leyin filmlərində xarakterləri inkişaf etdirmək improvizasiya sərbəstliyi üçün zəmin olduğu kimi, Elçinin pyeslərində də bu cür bir zəmin mövcuddur. Bu da Elçinin teatr estetikasına və qanunlarına dərindən bələd olduğunu göstərir”. O, tamaşaçıları “Şekspir” tamaşasına baxmağa və Elçin dramaturgiyasının estetik miqyasını özlərinin qiymətləndirməsinə dəvət edib.

“Şekspir”in ilk tamaşasında əsas rolları Londonun tanınmış aktyorları Peter Stanford (Baş həkim), Dervia Toal (Həkim), Roman Kuzmi (Sanitar), Yovan Matiç (Drob 13), Eleanor Bennett (Sara Bernar), Florian Raffone (Veneralı), Andrev Rea (Ər-arvad) və Konrad Peters (Stalin) ifa edir.

Tamaşaçıların arasında İngiltərənin bir çox məşhur teatr və ümumiyyətlə, incəsənət xadimləri, informasiya vasitələrinin, diplomatik korpusun, Azərbaycan və türk diasporlarının nümayəndələri var idi.

Premyeradan əvvəl Deyvid Perri çıxış edərək tamaşaçıları salamladı və onları Elçinin yaradıcılığı ilə tanış etdi. D.Perri Elçin dramaturgiyasının dünya teatr sənətinin müasir tələblərinə cavab verən yüksək estetik səviyyəli bir dramaturgiya olduğunu vurğuladı. O, dedi: “Elçin böyük modernist dramaturqdur. İndi baxacağınız “Şekspir” tragikomediyası XX əsrin sonu, XXI əsrin əvvəllərində yaranmış ən yaxşı modernist pyeslər sırasındadır. Bu əsərin qısa müddətdə Avropa teatr səhnələrini dolaşacağına mənim şübhəm yoxdur.”

Sonra Azərbaycanın Böyük Britaniyadakı səfiri F.Qurbanov çıxış edərək, bu tamaşanın Azərbaycan ilə Böyük Britaniya arasındakı mədəni əlaqələrin inkişafında əhəmiyyətli rol oynadığını dedi.

Son olaraq söz teatrın dəvəti ilə London premyerasında iştirak edən xalq yazıçısı Elçinə verildi. Elçin müəllim öz çıxışında belə bir cəhəti xüsusi vurğuladı: “Əlbəttə, bir müəllif kimi mənim üçün çox xoşdur ki, bu gün Londonda mənim əsərim tamaşaya qoyulub, “Şekspir” Şekspirin vətənində göstərilir. Ancaq mənim üçün daha qiymətli və mühüm cəhət odur ki, sizin teatr konkret olaraq yalnız Elçinin yox, ümumiyyətlə, Azərbaycan dramaturgiyasının bir nümunəsini böyük Britaniya tamaşaçılarına təqdim edir”.

Hərarət və sürəkli alqışlar altında keçən tamaşa böyük müvəffəqiyyət qazandı.

Tamaşa bitdikdən sonra da tamaşaçılar dağılmırdı, onlar Elçin müəllimə yaxınlaşır, ona suallar verir, avtoqraflar alırdılar.

Tamaşaçılardan bir neçəsinin fikrini oxuculara təqdim edirik.

Professor, teatr tənqidçisi Peter Adams : “Bu tamaşa modern səhnə düşüncəsinin nəticəsidir. Bu, əlbəttə, pyesdən gəlir. “Şekspir” çox orijinal bədii təfəkkür məhsuludur. Dramaturq həyata sürrealist nəzərlərlə baxır. Deyvid Perri bu cəhəti tuta bilib və səhnə dili ilə göstərməyi bacarıb. Şekspir personaj kimi bu əsərdə iştirak etmir. Ancaq onun sənətinin gücü, ümumiyyətlə, sənətin gücü bu pyesin əsas qəhrəmanıdır desəm, elə bilirəm ki, səhv etmərəm. Mən Elçini bir dramaturq kimi özüm üçün kəşf etdim. Bu tamaşa haqqında mütləq yazacağam”.

YUNESKO üzrə Böyük Britaniya Milli Komissiyasının Baş katibi Ceyms Bric: “Bu əsər mənə çox təsir etdi. Olduqca fəlsəfi əsərdir. Bu tamaşaya baxdıqdan sonra insan nə üçün yaşadığı barədə düşünür, öz həyatına nəzər salır, təhlil etməyə başlayır. Rejissor işini, aktyor oynunu da çox bəyəndim”.

Azərbaycan – Türk – İngiltərə Cəmiyyətinin sədri Alpaslan Düven: “Mən fəxr edirəm ki, böyük yazar Elçinin əsəri çox tələbkar London tamaşaçılarının bu qədər məhəbbətini qazandı. Bilirəm, Elçin Azərbaycanda çox məşhurdur. O, Türkiyədə də çox məşhur yazardır. O, böyük dünya şöhrətinə layiq yazardır”.

Almaniyadakı Köln Universitetinin filologiya magistiri Hans Şryoder: “Mən alman dilində Elçinin “Mahmud və Məryəm” və “Ağ dəvə” romanlarını oxumuşam. Bu romanları çox bəyəndiyimə görə elmi rəhbərimlə məsləhətləşdikdən sonra magistirlik disertasiyamı Elçinin yaradıcılığına həsr etdim. Dissertasiyamın adı belədir: “Azərbaycan nasiri Elçinin romanlarında Şərq və Qərb estetikasının vəhdəti”. İnternetdən öyrəndim ki, Elçinin pyesinin premyerası olacaq. Bu gün səhər Londona gəldim. İndi buradan da birbaşa aeroporta gedib, Kölnə qayıdacağam. Çox xoşbəxtəm ki, Elçinlə şəxsən tanış oldum. O, nə qədər böyük yazıçıdırsa, o qədər də sadə insandır. “Şekspir” olduqca orijinal bir əsərdir. İndi ən böyük arzum “Şekspir”i alman dilinə tərcümə etməkdir. Təəssüf ki, mən Azərbaycan dilini bilmirəm. Onu ingilis dilindən tərcümə edəcəyəm”.

“Şekspir” tamaşası Londonda beş gün nümayiş olunub. Tamaşa hər dəfə tamaşaçıların alqışlarıyla qarşılanıb.

Qeyd edək ki, teatr yanvar ayının 7-dən “Şekspir” tamaşası ilə Uelsə qastrol səfərinə yollanacaq.

F.Abdullayev

London.

525-ci qəzet.- 2011.- 23 dekabr.- S.7.