Xalq yazıçısı Elçin:“Axtarış istedadla üst-üstə düşməlidir”

“YARADICILIĞIM HƏMİŞƏ OBIVATEL DEDİ-QODUSU İLƏ QOŞA ADDIMLAYIB”

– Elçin müəllim, Siz ədəbi prosesi daima izləyən və ardıcıl surətdə bu mövzunu qələmə alan ədibsiniz. Hazırkı ədəbi prosesi necə qiymətləndirirsiz? Nə çatışmır?

– Bu gün ədəbi prosesə elitarlıq çatışmır, yazı mədəniyyəti və ümumiyyətlə, mədəniyyət çatışmır, intellektuallıq çatışmır. Siz düz deyirsiz, mən bu barədə dəfələrlə yazmışam və təkrara varmaq istəmirəm. Hazırda “525-ci qəzet”də bizim istedadlı yazıçımız Yaşarın mənimlə geniş müsahibəsi dərc edilir və orada da mən bu barədə ətraflı danışmışam. Maraqlananlar, yəqin ki, oxuyacaqlar. Yeri gəlmişkən, deyim ki, həmin müsahibəni mən prinsipial ədəbiyyat söhbəti hesab edirəm və o, kitab kimi də nəşr olunacaq.

– Londonda Sizin “Şekspir” pyesiniz tamaşaya qoyulub. Məlumatlara görə tamaşa böyük uğur qazanıb. Bunu Azərbaycan dramaturgiyasının nəhayət ki, Avropaya çıxışı kimi dəyərləndirmək olarmı?

– Sizin bu sualınıza cavab olaraq, mən Londondakı premyeradan əvvəl çıxışımda və mətbuat konfransında dediyim sözləri təkrar etmək istəyirəm. Orada mən dedim ki, “əlbəttə, bir müəllif kimi mənim üçün çox xoşdur ki, pyesim Londonda tamaşaya qoyulub. “Şekspir” Şekspirin vətənində, Şekspirin ana dilində Şekspirin varisləri tərəfindən tamaşaya qoyulub və bu, əlbəttə, müəllif üçün şərəfli bir hadisədir. Ancaq tam səmimiyyətlə deyirəm ki, mənim üçün daha qiymətli və mühüm cəhət odur ki, teatr konkret olaraq yalnız Elçinin yox, ümumiyyətlə, Azərbaycan dramaturgiyasının bir nümunəsini Böyük Britaniya tamaşaçılarına təqdim edir.

– Sizin məşhur “Mahmud və Məryəm” romanınız əsasında film çəkilir. Bu filmin ingilis rejissoruna həvalə olunmasını necə dəyərləndirirsiniz? Sizcə, ingilis rejissor bu əsərin mahiyyətini aça biləcəkmi?

– Bu filmi Sevda Kayğısızın Türkiyədə çox tanınan “24 Kare” şirkəti çəkir. Təşəbbüs və təklif də onların olub. Bu roman Türkiyədə müxtəlif tərcümələrdə dəfələrlə nəşr olunub. Filmin ingilis rejissoru tərəfindən çəkilməsinin də təşəbbüskarı şirkət özüdür. Ancaq sizə deyim ki, filmləri, teleserialları ilə Böyük Britaniyada yaxşı tanınan həmin rejissor əslən türk mənşəlidir və onunla söhbətimiz əsnasında məndə belə bir təəssürat, hətta inam yarandı ki, o, əsəri hiss edir. Ümid edək ki, hər şey yaxşı olacaq.

– AYB barədə fikirlərinizi mətbuatda yazmışdınız. Yazıçılar Birliyinin qurultayı, nəhayət ki, keçirilməlidir. Sizcə, təklifləriniz qurultayda və ondan sonrakı dövrdə gerçəkləşəcəkmi?

– Mənim AYB ilə bağlı təkliflərim, əslində, arzu xarakteri daşıyır. Mən uşaqlıq çağlarımdan etibarən oranı tanımışam, 1968-ci ildən oranın üzvü olmuşam, sonralar gənc yaşlarımda düz 12 il orada çalışmışam. Necə çalışmışam – bunu məndən sonra gələn ədəbi nəsil nümayəndələrindən soruşsanız, yaxşı olar. Ona görə də həm şəxsi mənada, həm də bir yazıçı kimi AYB-nə biganə ola bilmərəm. Və təkliflərimi də yalnız xeyirxah bir mövqedən bildirmişəm. Qurultayda nəzərə alınarsa, sizin dediyiniz kimi, gerçəkləşərsə, çox yaxşı, lazım bilinməzsə, nəzərə alınmazsa – bu, artıq mənlik deyil.

– Nüfuzlu bir yazıçı kimi Sizin AYB sədri mövzusunda mövqeyiniz hamını maraqlandırır.

– Bilirsiniz, bizim mətbuatda, ümumiyyətlə, vəzifələrlə bağlı xəstə bir ajiotaj var – kimi vəzifədən çıxaracaqlar, kimi hansı vəzifəyə qoyacaqlar, kimi “vurdular”, kimi “qaralayıblar”, “mötəbər mənbələr” belə deyir, elə deyir və s. və i.a. Mən belə bir ajiotaja, o cümlədən də AYB-nin sədrliyi ətrafındakı söz-söhbətə pis baxıram. AYB sədri var, oturub işləyir. Ajiotaja ehtiyac yoxdur.

– Ədəbiyyata gələn gənc nəsil haqda nə düşünürsünüz? Onların yaradıcılığı bir xalq yazıçısı və ədəbiyyat bilicisi kimi Sizə nə vəd edir?

– Mən Yaşarla müsahibədə bu suala da cavab vermişəm və həmin hissə artıq “525- ci qəzet”də dərc edilib. Keçən yay gənclərin bir sıra kitablarını oxudum, Mübariz Cəfərli və Şərif Ağayarın povestləri haqqında məqalələr də yazdım. Ümumi təəssüratım belədir: gənclik özünü axtarır. Bütün axtarışlar kimi, bu axtarışların da sonu barədə qəti bir söz demək mümkün deyil. Hər şey istedaddan və taledən asılıdır. Bu axtarış faktının özünü isə mən yüksək qiymətləndirirəm. Axtarış olmayan yerdə sənət yoxdur. Ancaq axtarış istedadla üst-üstə düşməlidir və həmin istedad da geniş dünyagörüşündən bəhrələnməlidir.

– Elçin müəllim, baş nazirin müavini kimi yüksək vəzifədə olduğunuza görə, Sizin dram əsərlərinizin teatrlarımızın repertuarına salınması birmənalı qarşılanmır. Bu barədə nə deyə bilərsiz?

– Bu barədə heç nə deyə bilmərəm, çünki obıvatelin nə dediyi, nəyi birmənalı, yaxud qeyri-birmənalı qarşılaması məni qətiyyən maraqlandırmır və sizi də maraqlandırmasın. Mənim yaradıcılıq yolum və ümumiyyətlə, həyatım həmişə obıvatel dedi-qodusu ilə qoşa addımlayıb və həmin dedi-qodunun mənə heç vəchlə təsiri olmayıb. Cəmiyyət obıvatelsiz ötüşmür. Bütün dövrlərdə belə olub. Obıvatel də ona görə obıvateldir ki, dedi-qodu ilə məşğul olur.

– Bu sahəyə rəhbərlik edən şəxslərdən biri kimi “Mədəniyyət haqqında” qanunda hansı müddəaları görmək istərdiniz?

– Mən vaxtı ilə məsələ qaldırdım ki, televiziya kanallarında, teatrlarda, konsert zallarında nüfuzlu və səlahiyyətli Bədii Şuralar yaradılsın. Mətbuatda hay-küy qalxdı ki, Elçin yenidən senzura yaratmaq istəyir. Bəli, söhbət sənət adı ilə ucuz “şou-biznes”dən, səviyyəsiz laqqırtıdan, zövqsüz və mətləbsiz “əsərlər”in təbliğindən gedirsə, yəni söhbət bayağı bədii-estetik təfəkkür məhdudluğunun ifadəsindən gedirsə və bütün bunlar özünə bab tamaşaçı və oxucu zövqü formalaşdırırsa, mən, hərgah belə demək mümkünsə, “bədii-estetik senzura”nın nəinki tərəfdarıyam, mən bunu artıq zəruri hesab edirəm. Bu zərurəti mövcud gerçəklik yaradır və tələb edir.

– Bəziləri hesab edirlər ki, ədəbiyyat və incəsənətə yalnız biznes vasitəsi kimi baxanda uğur gətirəcək. Siz bu barədə nə deyə bilərsiz?

– Sənətə biznes vasitəsi kimi baxıb böyük maddi uğurlar qazanmaq mümkündür, ancaq bunun artıq sənətə dəxli olmayacaq. Sənət ilə biznes bir-birinə zidd qütblərdə dayanır. Düzdür, bəzən yüksək sənət nümunələri də maddi varidat gətirir, ancaq bu daha biznes vasitəsilə əldə olunan yox, istedadın qazandığı maddi qazancdır.

– Bu gün Siz “altmışıncılar”ın ən məhsuldar yazıçısısınız. Yeni nə yazırsız?

– Lap bu günlərdə “Nağıllar” silsiləsinin şərti olaraq ikinci hissəsini – yenə əvvəlki kimi on üç nağılı yazıb bitirmişəm. Ərəblinskinin həyatından bəhs edən “Sənətkarın ölümü” tragediyasını teatra təhvil vermişəm. “Xoruz” adlı kiçik bir povest yazmışam, “525-ci qəzet”ə verəcəyəm. Sartrın 30-40 ildir ki, fikrimdə olan “Yalnız həqiqət” (“Nekrasov”) komediyasını, nəhayət ki, keçən ay tərcümə etdim və Sartr dramaturgiyası haqqında kiçik bir esse də yazdım. Başqa yazılar da var. Vaxt, vaxt, vaxt! Problem bundadır. Sağlıq olsun.

kulis.az

525-ci qəzet.- 2011.- 27 dekabr.- S.7.